ابهام در جزییات طرح تعطیلی پنجشنبهها
10 سالی می‌شود که در تهران روز پنجشنبه به فهرست تعطیلات برخی از دستگاه‌های دولتی و غیردولتی از جمله مدارس و مراکز آموزشی تبدیل شده است. اما در شهرستان‌ها وضع مانند پایتخت نیست، پنجشنبهها هنوز هم روز کاری تلقی شده و مدارس هم به فعالیت خود در این روز ادامه می‌دهند، این وضعیت در حالی است که اردیبهشت امسال برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرحی را تقدیم هیات رییسه کرده‌اند که بر اساس آن خواستار تعطیلی روز پنجشنبه در تمامی مراکز اداری و آموزشی و قضایی در همه استان‌ها و شهرستان‌ها مانند تهران شد‌ه‌اند که قرار است بعد از بررسی و تصویب در کمیسیون اجتماعی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح شود. با این وجود علاوه بر آنکه این طرح در میان نمایندگان مجلس مخالفان بسیاری داشته که معتقدند تعطیلی روز پنجشنبه به اقتصاد کشور لطمه می‌زند، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم در گزارشی این طرح را مبهم دانست. بر اساس گزارش این مرکز زیرساخت‌های استان‌ها برای تعطیلی دو روزه کافی نیست و عملا ساعت کاری هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد ضمن آنکه در متن این گزارش اعلام شده تعطیلات رسمی روزهای مشخصی هستند که به موجب قانون اساسی و قوانین خاص در تقویم رسمی کشور تعطیل اعلام شده و در هیچ‌یک از قوانین روز پنجشنبه تعطیل ذکر نشده است.
پنجشنبه در هیچ‌کدام از قوانین تعطیل نیست
در طرح پیشنهادی نمایندگان مجلس آمده است: «پنجشنبه وزارتخانه‌ها، مراکز قضایی در تهران و مجلس شورای اسلامی تعطیل است، همچنین در بخشی از نظام اداری، شرکت‌های گاز، مخابرات، نفت، برق و مدارس هم تعطیل هستند و حال به‌منظور هماهنگی هرچه بیشتر نظام اجرایی و قضایی کشور و جلوگیری از هزینه‌های اداری و پیشگیری از آلودگی هوای شهرها به‌خصوص کلان‌شهرها، کاهش رفت‌وآمد، کاهش هزینه حمل‌ونقل و رفع مشکلات خانواده‌هایی که فرزندان آنها روزهای پنجشنبه در منزل هستند، اضافه می‌نماید این طرح باعث کاهش مصرف انرژی در ادارات و نهادهای انقلاب اسلامی می‌شود. به‌موجب این مصوبه کلیه مراکز اداری و قضایی مراکز استان‌ها همانند تهران از تاریخ تصویب این قانون پنجشنبهها تعطیل است، ساعت کار کارمندان دولت ــ 44 ساعت در هفته ــ تغییری با این مصوبه نخواهد داشت.» با این حال روز گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی ابعاد مختلف این طرح پرداخته و دلایل نمایندگان برای تعطیلی روز پنجشنبه را مبهم اعلام کرد. بر اساس ارزیابی این مرکز استفاده از واژه تعطیلی در طرح غلط است. کارشناسان مرکز پژوهش‌ها این موضوع را چنین تحلیل می‌کنند: «طراحان محترم در عنوان، مقدمه توجیهی و متن ماده‌واحده از واژه«تعطیلی» روزهای پنجشنبه استفاده کرده‌اند در حالی که تعطیلات رسمی روزهای مشخصی هستند که به موجب قانون اساسی و قوانین خاص در تقویم رسمی کشور تعطیل اعلام شده و در هیچ‌یک از قوانین مذکور روز پنجشنبه تعطیل ذکر نشده و با وجود تصور پیشنهاددهندگان طرح این روز در تهران نیز در زمره روزهای تعطیل نیست. آنچه مورد اشاره طراحان محترم است نحوه تقسیم ساعات کار کارکنان دستگاه‌های اجرایی در تهران است که به استناد تبصره «2» ماده (87) قانون مدیریت خدمات کشوری صورت پذیرفته است. به عبارتی دستگاه‌های اجرایی مشمول این ماده در تهران، ساعات کاری خود را در پنج روز هفته تنظیم کرده‌اند. این تمایز در حوزه مدیریت منابع انسانی و به‌ویژه در نظام جبران خدمات کارکنان می‌تواند به افزایش هزینه‌های پرسنلی منجر شود. بطور مثال براساس تبصره «1» ماده (62) قانون کار کارگرانی که روزهای جمعه کار می‌کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه 40 درصد اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد. لذا اطلاق واژه تعطیل به روزهای پنجشنبه فاقد وجاهت است.»
از طرف دیگر در بخشی از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، به این موضوع اشاره شده است که تاثیرات و پیامدهای طرح تعطیلی پنجشنبه در تمامی استان‌ها مبهم بوده و در واقع پیشنهاددهندگان طرح به آن نپرداخته‌اند. در بخشی از گزارش مرکز پژوهش‌ها درباره این موضوع آمده است: «طراحان در مقدمه توجیهی خود با ذکر برخی دلایل سعی در اثبات وجوه مثبت تعطیلی پنجشنبه‌های مراکز اداری، آموزشی و قضایی دارند؛ در حالی که برخی دیگر از صاحبنظران معتقدند که با توجه به شرایط ویژه کشور چنین رویکردی با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و شعار سال (رونق تولید) در تعارض است. بررسی اینگونه استدلال‌ها و اظهارنظرها موید آن است که هر دو گروه در تبیین عقاید و نظریات خود غالباً به توجیهات و مفاهیم کلی توسل جسته و از انجام تحقیقات میدانی و کسب نتایج عینی خودداری کرده‌اند. با توجه به تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم چنین تصمیماتی بر ارایه خدمات به شهروندان، رفاه کارکنان و... در گام اول باید از ارایه‌دهندگان خدمات اداری و شهروندی مانند بوروکرات‌های سطح خیابان و نیز شهروندان به عنوان ذی‌نفعان اصلی چنین تصمیماتی نظرخواهی شود. که این مهم خود نیازمند انجام پژوهش‌های علمی دقیق به عنوان مبنای ارایه هرگونه طرح یا لایحه است. موضوعی که در طرح حاضر و نیز بسیاری از لوایح و طرح‌های ارایه‌شده غالباً مورد توجه قرار نمی‌گیرد. لذا با توجه به عدم شناخت و آگاهی از آثار و نیز هزینه‌های احتمالی طرح، به نظر می‌رسد تا زمانی که از وجوه مثبت این طرح اطمینان حاصل نشود تصویب آن فاقد توجیه است.»
زیرساخت‌های آموزشی کافی نیست
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی معتقدند یکی از دلایلی که بر اساس آن پنجشنبهها نمی‌تواند در تمامی استان‌ها و شهرستان‌ها تعطیل باشد، به امکانات و زیرساخت‌های آموزشی مربوط است چرا که با اضافه شدن یک روز به تعطیلات این نهادها، عملا برنامه‌ریزی آموزشی دچار نا به سامانی می‌شود. در گزارش این مرکز به این موضوع چنین پرداخته شده است: «استفاده از واژگان ناشناخته و مبهمی از جهت حقوقی مانند «مراکز اداری، آموزشی و قضایی» یکی از اشکال‌های بنیادین طرح است که شفاف‌سازی در عنوان و متن ماده‌واحده نیازمند است. استفاده از چنین واژگان نامأنوسی ضمن ایجاد بستر عدم اجرای قانون، تسری این طرح به نهادها و سازمان‌هایی چون شرکت‌های دولتی، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، دانشگاه‌های پیام‌نور و آزاد و... را عملاً با اشکال مواجه می‌سازد. از دیگر وجوه چالش‌برانگیز دامنه شمول طرح مذکور، عدم توجه به تفکیک‌ناپذیر بودن بخش اداری و آموزشی از بدنه اجرایی واحدهای خدماتی چون بیمارستان‌هاست که می‌تواند به بروز ناهماهنگی در نظام اداری منجر شود. همچنین شمول طرح حاضر به دستگاه‌ها و مراکز آموزشی مستقر در سایر مناطق تقسیمات کشوری مانند بخش‌ها نیز ابهام دارد.»
همچنین در بخش دیگری از این گزارش با عنوان اخلال در نظام آموزشی کشور نوشته شده: «مطابق» برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران»، ساعات کار هفتگی دوره ابتدایی 25 ساعت در هفته، دوره متوسطه اول 30 ساعت، دوره متوسطه دوم نظری حداکثر 35 ساعت و دوره متوسطه دوم فنی و حرفه‌ای و کاردانش 40 ساعت در هفته است. بر این اساس در برخی از مناطق شهری و روستایی کم‌برخوردار کشور با توجه به کمبود فضای آموزشی مدارس، بالا بودن جمعیت دانش‌آموزی و کمبود نیروی انسانی امکان دایر بودن مدارس در یک شیفت وجود ندارد، اینگونه واحدهای آموزشی و پرورشی، به صورت «دو شیفت» صبح و بعدازظهر و به صورت 6 روز در هفته فعال هستند. بنابراین، از این حیث امکان تنظیم ساعات آموزشی مدارس متوسطه در پنج روز هفته و افزایش تعداد روزهای تعطیل همه مدارس اعم از ابتدایی و متوسطه به دو روز در هفته در همه مناطق شهری و روستایی کشور
(اعم از تهران و شهرستان‌ها) وجود ندارد. با این حال، حسب اقتضائات آموزشی و شرایط اقلیمی خاصِ مناطق مختلف کشور، تغییر و تعدیل روزهای فعال مدارس به پنج روز در هفته از طریق شورای آموزش و پرورش استان امکان‌پذیر است. مضافاً اینکه، در حال حاضر برنامه درسی «مدارس ابتدایی» به مدت پنج روز در هفته (25 ساعت) تنظیم شده است و برای روز پنجشنبه همه مدارس ابتدایی سراسر کشور، برنامه درسی رسمی پیش‌بینی نشده است، هرچند تعطیل رسمی نیز برای روز پنجشنبه عنوان نشده است و مقرر بود در این روز فعالیت‌های فوق برنامه پیگیری شوند، با این حال در هیچ مصوبه‌ای از سوی شورای عالی آموزش و پرورش به عنوان بالاترین مرجع رسمی «سیاست‌گذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی و متوسطه» به تعطیلی روز پنجشنبه مدارس متوسطه شهر تهران یا دیگر نقاط شهری و روستایی کشور اشاره نشده است. لذا، از این حیث، مساله فعالیت یا عدم فعالیت مدارس ابتدایی و متوسطه کشور در روزهای پنجشنبه، تابع اقتضائات آموزشی، منابع، زیرساخت‌های مربوط، و شرایط اقلیمی است و محدودیت یا خلأ قانونگذاری یا تصمیم‌گیری در این زمینه برای آموزش و پرورش وجود ندارد. یادآوری می‌شود، هرچند اصولاً روزهای پنجشنبه و جمعه همه دانشگاه‌های دولتی و مراکز آموزش عالی سراسر کشور می‌توانند از ارایه خدمت خودداری کنند؛ با این حال، نظر به اینکه دانشجویان برخی از آنها (از جمله دانشگاه آزاد، پیام نور و علمی کاربردی) اغلب از کارکنان دستگاه‌های اجرایی یا شاغلان بخش غیردولتی هستند، جهت تسهیل در ادامه تحصیل دانش‌آموختگان مزبور و بهره‌گیری از دانش و تخصص اعضای هیات علمی دانشگاه‌های دولتی، اینگونه واحدهای آموزشی در روزهای پنجشنبه و جمعه دایر هستند. بنابراین، الزام به عدم فعالیت روز پنجشنبه مراکز آموزش عالی می‌تواند در اجرای برنامه آموزشی برخی از واحدهای آموزشی اختلال ایجاد کند.»
