وضعیت انرژی در عراق و نیازهای آن

نویسندگان:  ابراهیم اخلاصی|

مریم خالقی‌نژاد|

بخش محدودی از منابع زیرزمینی در مرکز عراق قرار دارد و بیشترین این منابع در جنوب وشمال این کشور قرار گرفته است. این کشور در سال ٢٠١٢، هشتمین تولید‌کننده بزرگ جهان در مجموع تولید مایعات نفتی بود.از نظر گاز نیز عراق ظرفیت تقریبا مناسبی را دارد، اما بیشتر گاز این کشور در مشعل‌ها می‌سوزد که ناشی از عدم توسعه زیرساخت‌هاست و لذا برای تولید سوخت نیروگاه‌های برق خود نیاز به گاز دارد. بنابراین با وجود توانایی صادرات این کشور در گاز ولی منابع گازی خود را برای سوخت استفاده می‌کند که این امر مانع از پیشرفت در زمینه صادرات گاز می‌شود. علاوه بر این عراق برای تامین سوخت و انرژی مورد نیاز مردمانش و تغذیه شبکه برق خود به وارد کردن گاز از کشورهای دیگر به خصوص ایران نیاز دارد که این امر منجر به وابستگی عراق به گاز ایران شده است که مخالفت‌هایی را از جانب مخالفان ایران مانند امریکا و تلاش برای استقلال عراق در این زمینه منجر شده است. لذا ترغیب امریکا از استقلال نفتی و گازی عراق یکی در پی منزوی کردن ایران و کاهش وابستگی عراق به ایران و سپس دستیابی و اعمال نفوذ بیشتر به منابع نفت عراق است. با این حال عراق باز هم برای تامین برق خود نیاز به گاز ایران دارد. چرا که در صورت ایجاد مشکلات در زمینه برق علاوه بر توقف صادرات و بهره‌برداری از چاه‌های نفتی، تجربه عراق حاکی از آن است که اینگونه بحران‌ها منجر به اعتراضات مردمی و اختلافات داخلی نیز می‌گردد چرا که آسیب‌های ناشی از جنگ باعث شده است تا کشور عراق نتواند به اندازه کافی برق تولید کند و برخی از مردم مجبور به استفاده از روش‌های پر هزینه مانند ژنراتورهای محلی هستند. کم و کاستی‌هایی که در زمینه انرژی به خصوص زیرساخت‌های آن در عراق وجود دارد منجر به تبدیل آن به یک فرصت برای برخی از کشورها شده است. برای مثال امریکا در پی این است که قراردادهایی را با شرکت‌هایی مثل جنرال الکتریک را در کنار قراردادهایی مثل زیمنس آلمان با عراق به سرانجام برساند تا بتواند به بازسازی زیرساخت‌های آن کمک کند و از این طریق اعمال سیاسی خود یعنی نفوذ بیشتر در عراق و مقابله با ایران را عملی کند.

مشکلات اساسی عراق یکی در زمینه تامین آب برای استخراج نفت است که نیاز به سرعت بخشیدن در به کارگیری و به ثمر رساندن برخی پروژه‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر برای تامین آب مورد نیاز برای استخراج نفت دارد. لذا برای تولید نفت، عراق بیش از پیش نیاز به آب دارد که ممکن است در صورت عدم اتخاذ تدابیر مناسب تولید نفت عراق را با مشکل جدی مواجه کند.

دوم: تلاش برای کاهش استفاده از گاز برای سوخت است. همچنین عراق نیاز دارد تا بخش زیرساختی خود به ویژه در زمینه برق را توسعه دهد. چرا که مشکل برق عراق یک مساله قدیمی است و به خصوص از سال 2003 بسیاری از پالایشگاه‌های عراق فرسوده شده‌اند و اینها منجر شده تا زنگ این بحران با صدای بیشتری به گوش برسد.

سوم: بازسازی و به روز رسانی و توسعه پالایشگاه‌ها به خصوص پالایشگاه بیجی که از مهم‌ترین و قوی‌ترین پالایشگاه‌های عراق بوده است. این پالایشگاه مهم‌ترین پالایشگاه تامین سوخت‌های مورد نیاز عراق است. بر همین اساس در زمان اشغال عراق توسط داعش یکی از مهم‌ترین گزینه‌های این تیم تروریستی پالایشگاه بیجی بوده است تا دولت مرکزی عراق را به زانو درآورد و با مشکلاتی اساسی مواجه سازد که سرانجام موفق نشد.

بعد از موارد گفته شده توسعه نفت عراق عامل اساسی در تجارت، سیاست و بطور کلی توسعه و پیشرفت عراق است. که این امر یعنی توسعه نفت عراق به چند عامل بستگی دارد و مهم‌ترین آنها عبارتند از: توانایی تامین آب کافی برای تزریق به چاه‌ها، جذب سرمایه‌گذاری‌های کارآمد و سپس به وجود آوردن فضای سیاسی و امنیتی مناسب و به خصوص توسعه فناوری و زیرساخت‌های مناسب.

با توجه به نیاز کشور عراق در زمینه انرژی یا تولید نفت کشورهای بسیاری سعی در تاثیرگذاری بر این امر داشته‌اند تا به اهداف سیاسی و اقتصادی خود دست یابند که یکی از مهم‌ترین آنها امریکا و غرب است که دارای اهداف متعددی است که پیشتر نام برده شد. از آن جهت که ایران مهم‌ترین تامین‌کننده گاز عراق است. لذا می‌بایست در مقابل جبهه مقابل که در تلاش برای کاستن از وابستگی عراق به ایران در زمینه گاز و برق و سایر انرژی‌ها هستند اقداماتی مانند سرمایه‌گذاری بیشتر و عقد قراردادهای بیشتری با این کشور بپردازد. البته دولت عراق با کشورهای مختلف دیگری در زمینه انرژی و نفتی اقداماتی را به مانند تصویب طرح خط لوله نفت از میدان رمیله عراق به عقبه اردن انجام داده‌اند که البته بسیاری از این موارد هنوز به صورت عملی صورت نگرفته است.

بنابراین وضعیت انرژی عراق اکنون ناشی از نیازهای عراق در حوزه‌های تامین آب و گاز برای سوخت و حل مشکلات تولید نفت و تامین برق و توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌های به روز برای تولید بیشتر و بهینه نفت است.

مرکز بین‌المللی مطالعات صلح