محرومیت آموزشی پایتخت
کمبود مدرسه معضل همیشگی آموزش و پرورش است. اگرچه از ابتدای دهه 80تاکنون با جنبش فراگیر دولت‌ها، خیرین و فعالان آموزشی، وخامت کمبود فضای آموزش اندکی بهبود یافته است اما کارشناسان آموزش بر این باورند که در این جنبش مدارس تهران و برخی شهرهای بزرگ فراموش شدند، پایتختی که در این سال‌ها از هر طرف توسعه پیدا کرد و با ورود مهاجران بر تعداد ساکنان آن افزوده شد اما سرانه فضای آموزشی به موازات گسترش پایتخت، توسعه پیدا نکرد چرا که همواره تفکر غالب بر این است که تهران یک استان برخوردار بوده و نیاز به مدرسه جدید ندارد اما کمبود مدرسه در استان و شهر تهران به‌خصوص در برخی مناطق به یک بحران جدی تبدیل شده، استانی که به 12 هزار کلاس درس نیاز دارد، بیش از 50 درصد مدرسه‌های آن فرسوده شده و نیازمند نوسازی است و با بحران بازگشت مدارس چند شیفته با هدف جبران کمبود فضا دست و پنجه نرم می‌کند. خیرین مدرسه‌ساز تهرانی معتقدند، افزایش مهاجرت به پایتخت که در نهایت به حاشیه‌نشینی و رشد شهرهای اطراف تهران می‌انجامد از یک سو و زیرپا گذاشتن قانون ساخت مدرسه در انبوه‌سازی‌هایی که در یک دهه اخیر در برخی مناطق شهر تهران رواج پیدا کرد، از سوی دیگر گره کمبود مدرسه در تهران را کور کرده است.
برنامه 4 ساله برای ریشه‌کنی بحران
اول تیرماه امسال بود که اما و اگرهایی از چند شیفته شدن مدارس تهران به دلیل تراکم دانش‌آموزان مطرح شد. مسوولان آموزش و پرورش استان تهران معتقدند، این استان در مقایسه با استان سیستان و بلوچستان به لحاظ سرانه فضای آموزشی محروم‌تر است. علی شهری، مدیرکل نوسازی مدارس استان تهران درباره این موضوع در نشست مجمع خیرین مدرسه‌ساز کشور بیان کرد: نگران سه شیفته شدن مدارس در برخی مناطق استان تهران هستیم، زیرا 12هزار کلاس درس در استان تهران نیاز داریم و اگر رشد دانش‌آموزان را درنظر بگیریم به 18هزار کلاس درس نیازمندیم. وی توضیح داد که برای ساخت هر کلاس درس 300 میلیون تومان هزینه نیاز است و با توجه به روند کنونی بودجه و تخصیص‌ها، ساخت این میزان کلاس درس بیش از 30سال طول می‌کشد.
او با بیان اینکه توقع داریم سازمان برنامه و بودجه توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشد، گفت: شاخص‌های ما در استان تهران در زمینه فضاهای آموزشی مناسب نیست و بارها به استاندار تهران نیز این نکته مهم را گفته‌ایم. این وضعیت در حالی است که براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تراکم دانش‌آموز در هر کلاس باید 24نفر باشد که در برخی مناطق تهران دوبرابر است.
با این حال آن‌طور که شهری می‌گوید، تا سال 1400 مشکل کمبود فضای آموزشی تهران حل می‌شود. او درباره این موضوع به «تعادل» گفت: بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده طی دوره‌ای ۴ ساله ۱۲ هزار کلاس درس باید احداث شود تا مشکل کمبود فضا در استان به حداقل ممکن برسد که طبق برنامه‌ریزی انجام شده از سال ۹۷ تا ۱۴۰۰ این برنامه باید به سرانجام برسد. ۲۲۰ پروژه نیمه تمام در سال گذشته داشتیم که تاکنون ۵۰ درصد آن را تحویل داده‌ایم. در حال حاضر ۱۱۰ پروژه نیمه تمام دیگر داریم که امیدواریم نیمی از آنها را تا مهر ماه به مرحله بهره‌برداری برسانیم. او بیان کرد: با توجه به جمعیت فعلی دانش‌آموزی به ۱۲ هزار کلاس درس جدید نیاز داریم که البته با احتساب رشد جمعیت به ۱۸ هزار کلاس طی چندسال آینده می‌رسد. ۸۵۰۰ کلاس درس در تهران باید مورد تخریب و بازسازی قرار گرفته و ۱۴ هزار و ۵۰۰ کلاس درس مقاوم‌سازی شوند. همچنین با تراکم بالای جمعیت دانش‌آموزی در استان روبروییم و با وجود آنکه تراکم میانگین در مدارس کشور ۲۴ نفر است، شاهد دوبرابر این میزان تراکم در برخی مناطق هستیم. با این حال با برنامه‌ریزی که با کمک خیرین مدرسه‌ساز داشتیم به نظر می‌رسد تا 1400 بحران جدی کمبود مدرسه در تهران حل شود.
فرسودگی و کمبود؛ سهم تهران از فضای آموزشی
وضعیت کمبود مدرسه در تهران در شرایطی است که مدرسه زیر 300دانش‌آموز در هیچ منطقه‌ای از پایتخت وجود ندارد که همین موضوع سبب شده فشار جبران مدرسه بر مدارس همجوار تحمیل شود. علاوه بر آن بیش از 50 درصد مدارس پایتخت، ساختمان‌های فرسوده هستند و نیازمند نوسازی و بازسازی بوده که جان دانش‌آموزان را تهدید می‌کند. مصطفی منیعاتی، خیر مدرسه‌ساز تهران درباره این موضوع بیان کرد: برخلاف تصور نادرستی که درباره توزیع امکانات و خدمات در پایتخت وجود دارد، باید گفت تهران جزو سه استان محروم یعنی تهران، سیستان و بلوچستان و البرز در زمینه فضای آموزشی است. در تهران حدود ۶ هزار مدرسه وجود دارد اما این تعداد مدرسه، نیاز تهران به مدرسه را رفع نمی‌کند و نیاز به مدارس بیشتری است. ۲۵درصد فضاهای آموزشی کشور فرسوده است. برای بازسازی مدارس فرسوده به ۴۰ هزار میلیارد تومان نیاز است و بودجه دولت برای بازسازی و احداث فضای آموزشی کفایت نمی‌کند. نزدیک به هزار مدرسه تهران نیازمند بازسازی و مقاوم‌سازی هستند اگرچه وضعیت مدارس فرسوده در تمام مناطق وخیم است اما بیشتر در مناطق ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ دیده می‌شود.
او افزود: آنچه کمبود مدرسه در تهران را تبدیل به معضل می‌کند، مکان‌یابی است در برخی مناطق زمین‌هایی که به ساخت مدرسه اختصاص می‌دهند، بسیار کوچک است و نمی‌توان استانداردهای فضای آموزشی را در آن رعایت کرد. ما باید به فکر زمین‌هایی با متراژ بیشتر باشیم. اکنون در تهران با چالش کمبود زمین مواجه هستیم و حرف از ساخت مدرسه در زمین 400متری است، با چنین وضعیتی هیچ‌وقت نمی‌توانیم مدرسه‌ای مانند دارالفنون یا مروی بسازیم. وضعیت به‌گونه‌ای است که ما مدارس 6کلاسه می‌سازیم و بیشترین فضایی که به ما می‌دهند 1500متر است.
منیعاتی با اشاره به انبوه‌سازی در برخی مناطق تهران که کمبود مدرسه را تشدید کرده است، بیان کرد: از ابتدای دهه 80تاکنون انبوه‌سازی گسترش پیدا کرد این در حالی است که قبلا قانون مجلس، انبوه‌سازان را مکلف کرده بود که به ازای 200واحد مسکونی یک مدرسه بسازند و سپس در دولت نهم این قانون به نفع انبوه‌سازان حذف شد و این الزام را از دوش آنها برداشت که نتیجه این وضعیت را در منطقه 22 تهران می‌بینیم که دانش‌آموزان مجبورند برای تحصیل به منطقه پنج و سایر مناطق اطراف بروند که علاوه بر ایجاد ترافیک، هزینه حمل و نقل را هم به دوش خانواده‌ها می‌گذارد. زمانی که پروژه مسکن مهر شروع شد، مسوولان به‌دلیل ایده‌شان درخصوص این پروژه، دنبال آن بودند که خودشان زیرساخت‌های آموزشی را آماده کنند، اما بعد این اقدام را دنبال نکردند و امروز ما به مشکل برخوردیم. الان این مشکل در منطقه 22تهران حاد شده است و 80مدرسه کمبود داریم و این جدا از مشکل مدرسه در مسکن مهر پردیس، پرند و...است.
این خیر مدرسه ساز درباره وضع کمبود مدارس در شهرهای اطراف تهران گفت: در شهر قدس، شهریار و بهارستان کمبود مدرسه به‌شدت احساس می‌شود، مخصوصا با افزایش اجاره‌بها در تهران و کوچ اجباری بسیاری از خانواده‌ها به اطراف تهران و حاشیه‌ها این مشکل باز هم حادتر خواهد شد و پیش‌بینی می‌کنیم در ابتدای مهر امسال تراکم دانش‌آموزی در این مناطق بالا برود. اما به‌طور کلی شهر تهران نسبت به شهرستان‌های تهران سرانه فضای بیشتری دارد، اما در عوض مدارس فرسوده در تهران بیشتر است؛ به‌طور مثال الان در تهران از 54هزار کلاس درس 14هزار و 500کلاس نیاز به مقاوم‌سازی دارند یا در کل استان 8500کلاس باید کامل تخریب و بازسازی شوند که بیش از 7هزار مورد آن در تهران است.
