بورس در نقطه «تعادل»

گروه بورس| سمیرا ابراهیمی|

تصمیم‌گیری برای شناخت، خرید، نگهداری و فروش سهام، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بازیگران بازارهای مالی شناخته می‌شود. برای شناخت سهم مناسب اگر رفتارهای توده وار، تصمیم‌گیری بر اساس شایعات، حرف‌های دیگران و به‌طور کلی تمام روش‌های ناکارآمد را کنار بگذاریم و با استفاده از انواع روش‌های کار آمد ارزش‌گذاری، تصمیم‌گیری برای خرید و فروش سهام انجام شود، می‌توان گفت که بازار از نوسان هیجان خارج می‌شود.

ارزش‌گذاری، مقوله‌ای پیچیده و حایز اهمیت است که می‌توان گفت استارت آن با ارزش اسمی سهام که در قانون تجارت آمده است، کلید می‌خورد. بر این اساس، ارزش اسمی، ارزشی است که در زمان تاسیس شرکت برای اوراق سهام منتشر شده تعیین می‌شود. این ارزش، ارزش واقعی نبوده و قیمتی است که در اساسنامه شرکت نیز درج می‌شود. هم‌اکنون ارزش اسمی هر برگه سهم عادی در ایران برابر با ۱۰۰۰ ریال یا ۱۰۰ تومان است. بر اساس آنچه در ماده ۲۹ قانون تجارت آمده است، در شرکت‌های سهامی عام، ارزش اسمی هر سهم عادی نباید از 10000ریال تجاوز کند. ارزش اسمی هر سهم شرکت از تقسیم سرمایه آن شرکت بر تعداد سهام آن به دست می‌‌آید.

گفتنی است که برای آن دسته از شرکت‌ها که قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده دارند، لازم است قیمت هر سهم عادی آنها بالاتر از ارزش اسمی قراربگیرد.

اما یکی از مهم‌ترین روش‌های ارزش‌گذاری سهام در بازار که البته می‌تواند به ارزش گذاری کلی بازار نیز منجر شود، بررسی P/E است. یکی از روش‌های متداول برای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها، روش P/E است. این نسبت بیان‌کننده نسبت قیمت (Price) یک سهم به پیش بینی سود سهام (EPS) آن است که با سود با حداقل ریسک (شامل سود بانکی و سود اوراق مشارکت) قابل قیاس است. این نسبت دوره بازگشت سرمایه است. به‌طور مثال سود بانکی ۲۰ درصد، به این معناست که دوره بازگشت سرمایه‌گذاری در بانک ۵سال است. یعنی سرمایه‌گذار بعد از گذشت ۵ سال، با سودهای به دست آمده سودی برابر با اصل سرمایه خود کسب کرده است. با توجه به این موضوع P/E مورد انتظار بازار می‌تواند ۵ باشد. حال اگر سود بانکی و سود بدون ریسک کاهش یابد در طرف مقابل P/E بازار رشد خواهد کرد چرا که انتظار زمان بازگشت سرمایه بیشتر می‌شود.

   P/E‌ بازار به کدام سو می‌رود؟

حمید مرتضی کوشکی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص ارزش‌گذاری این روزهای بازار بر اساس فاکتور P/E در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: P/E یکی از فاکتورهای مورد استفاده برای تعیین ارزش سهام است‌. این فاکتور را به نام ارزش‌گذاری سریع نیز می‌توان نامید و یک روش قابل درک برای سرمایه‌گذاران است که در تمام بازارهای مالی از آن استفاده می‌شود. البته باید توجه داشت که ارزش‌گذاری واقعی یک دارایی، براساس جریانات نقد آتی آن دارایی است که با تنزیل آنها به ارزش ذاتی (واقعی) یک دارایی می‌رسیم.

وی افزود: یکی از طبقه بندی‌های P/E به صورت ارزشی و رشدی است که براساس انتظارات از جریانات نقد آتی و عواملی دیگر همچون دارایی محور بودن یک سهام تعیین می‌شود. برای مثال یک سهام یک شرکت P/E۲۰ مرتبه می‌گیرد و دلیل آن ممکن است طرح توسعه در دست اجرای یک شرکت باشد که قرار است در آینده بر جریانات نقدی بیفزاید. در این صورت مشاهده می‌شود که که خود P/E هم انتظارت از جریانات نقدی را در دل خودش لحاظ می‌کند. اما همانند سایر روش‌های ارزش‌گذاری به دنبال تنزیل آن نیست و صرفا بیان می‌کند جریانات نقد آتی می‌تواند باعث شود P/E، ۲۰ مرتبه امروز بسیار کاهش یابد. برخی دیگر از شرکت‌ها از جمله پتروشیمی‌ها با توجه به تقسیم سود حداکثری در مجامع، چشم‌انداز رشدی خاصی ندارند لذا سرمایه‌گذاران با در نظر گرفتن این موضوع که سودآوری قرار نیست درآینده تغییر قابل توجهی داشته باشد (جز در جهش‌های ارزی) اقدام به دادن P/E پایین به این شرکت‌ها می‌کنند.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به بررسی داده‌ای تاریخی بازار از سال ۱۳۸۰ الی مرداد ماه ۱۳۹۸پرداخته و گفت: کمینه P/E تی‌تی‌ام بازار 3.4 مرتبه در سال اسفند ۱۳۸۷ و بیشینه آن 14.4 مرتبه در اسفند ماه ۱۳۸۲ بوده است. بالطبع کمینه P/E می‌تواند در پس نگرانی از آینده و بیشینه آن در پس خوش‌بینی به آینده شکل بگیرد. نمونه بارز این موضوع در مهر ماه سال ۱۳۹۷ بروز کرد، جایی که P/E تی‌تی‌ام بازار به واسط افزایش نرخ دلار تا محدوده ۱۹.۰۰۰ تومان به محدود ۱۰.۴ مرتبه رشد، در آن ایام داغ بودن معاملات بورس کالا و اثر افزایش نرخ دلار باعث ایجاد یک خوشبینی بین اهالی بازار سرمایه شده بود که در نهایت P/E را تا محدوده ۱۰.۴ رشد داد. همچنین براساس داده‌های ماه مرداد ۱۳۹۸ ما شاهد این هستیم که P/E بازار به واسطه رشد سودآوری فصل بهار اما عدم اطمینان از تکرار این سودها در فصول بعدی به محدود ۶ مرتبه کاهش یافته است و به عبارتی همان‌طور که خوشبینی نقش افزایشی P/E را دارد اینجا بدبینی نقش کاهنده P/E را بازی می‌کند.  کوشکی بیان کرد: نکته‌ای که باید به آن توجه جدی داشت، میانگین P/E است که براساس داده‌های ۱۸ ساله در حدود ۶.۶ مرتبه است. تغییرات نرخ ارز، تغییرات اقتصادی، سیاسی و... که باعث شود جریانات نقدی شرکت‌ها تحت تاثیر قرار گیرند که مستقیما روی P/E بازار اثر گذار خواهند بود. مطابق با تئوری‌های مالی در زمان رکود اقتصادی P/E بازار می‌تواند کمتر ازمیانگین و در شرایط رونق، P/E می‌تواند بالاتر از میانگین باشد‌، لذا وضعیت امروز P/E (۶.۱ مرتبه) علاوه بر ترس از آینده سیاسی با نگرش رکودی اقتصاد گره خورده است.

وی افزود: بنابراین داده‌های اقتصادی و تحرکات سیاسی آتی بر روند P/E اثر گذار خواهد بود. البته برخی معتقدند که روند سود سپرده بانکی بر روند P/E اثر‌گذار است، هرچند این موضوع در حد تئوری درست است اما در عمل ما آن را با شدتی که در تئوری بیان می‌کنیم نمی‌بینیم. زیرا پول در بانک چسبندگی دارد و به راحتی از آن خارج نمی‌شود.