حرکت پاندولی عراق در میدان سود و زیان

عبدالکریم محمود | کارشناس مسائل عراق|

ایرج مسجدی سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق با محمد الحلبوسی رییس مجلس عراق دیدار و دو طرف بر اهمیت اقدام کشورهای منطقه در کاهش تنش در آن تاکید کردند. این جمله شاید پرتکرار‌ترین جمله به کار رفته در مراودات دیپلماتیک طی چند ماه گذشته...

ایرج مسجدی سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق با محمد الحلبوسی رییس مجلس عراق دیدار و دو طرف بر اهمیت اقدام کشورهای منطقه در کاهش تنش در آن تاکید کردند. این جمله شاید پرتکرار‌ترین جمله به کار رفته در مراودات دیپلماتیک طی چند ماه گذشته در عراق باشد به نحوی که تقریبا تمامی مسوولان عراقی دردیدار با میهمانان خارجی خود آن را به کار برده و به شکلی کاملا سنتی میهمانان آنها نیز بر آن صحه می‌گذارند. چند روز قبل از آن هم نشست سه‌جانبه وزرای خارجه مصر، اردن و عراق در بغداد برگزار شد و در آن نیز به گفته سخنگوی این وزارتخانه تنش شکل گرفته در منطقه خلیج فارس و توافق قرن مورد بحث وبررسی قرار گرفت تا تاکیدی بر بی‌طرفی فعال عراق در زمینه بحران‌های منطقه‌ای باشد. پیش‌تر از آن نیز اعلام شد عراق به عنوان ناظر در نشست آستانه در رابطه با آینده سوریه حضور خواهد داشت تا از نزدیک در تصمیم‌گیری‌های انجام گرفته در مورد همسایه‌اش حضور داشته باشد. این در حالی است که عادل عبدالمهدی در استقبال از وزرای خارجه مصر و اردن بر عزم عراق جهت برقراری روابطی مثبت با تمامی همسایگان تاکید کرد. شاید همین امر هم باعث شد تا موسسه‌ای همچون اندیشکده واشنگتن عراق را بهترین میانجی برای حل وفصل بحران منطقه خلیج فارس اعلام کند، نقشی که شاید قدرت‌های بزرگ سیاسی- نظامی همچون روسیه یا چین قادر به انجام نباشند و قدرت اقتصادی همچون ژاپن نیز در تحقق آن عاجز ماند. یکی از ویژگی‌های عراق هم مرز بودن با اکثر بحران‌های منطقه‌ای است، در بحران سوریه با این کشور هم مرز است، در بحران آوارگان سوری در ترکیه هم آن طرف مرزهایش رخ می‌دهد، در مورد توافق قرن و تبعاتی که برای اردن به همراه خواهد داشت این کشور را هم مرز خود می‌بیند، در بحران عربستان و قطر همسایه یکی از طرف‌های این بحران است و در مورد بحران خلیج فارس نیز علاوه بر اینکه تقریبا 100 درصد از نفت خود را از طریق این منطقه به خارج صادر می‌کند، با جمهوری اسلامی ایران نیز مرز مشترک وبسیار طولانی دارد. یکی دیگر از انگیزه‌های عراق برای ایفای این نقش هم باید در چارچوب اصل میزان سود وزیان جست‌وجو کرد، بطور حتم اگر کشورهای دیگری همچون روسیه، چین، ژاپن و حتی برخی از کشورهای اروپایی برای حل وفصل مشکلات منطقه خاورمیانه ابتدا اصل منافع را در این کار مد نظر دارند در موضوع عراق نگاه دولتمردان این کشور که بطور حتم توام با نگرانی هم هست بیشتر دور کردن زیان است که می‌تواند به دلیل شدت گرفتن یک یا همه این بحران‌ها دست به گریبانشان شود.

حتی با نگاهی سطحی به بحران‌های منطقه نیز به راحتی می‌توان از تبعات زیان بار هر یک از این بحران‌ها برای بغداد اطمینان حاصل کرد که پرداختن به این امر در حوصله این مقال نمی‌گنجد. برای عراقی که مشکلات امنیتی‌اش همانند هواشناسی پای ثابت بخش‌های مختلف خبری است، هر نوع تنشی به معنای یک زلزله جدید برای چارچوب‌های اصولا نیم بند ثبات این کشور خواهد بود. شاید همین امر هم باعث شد تا دولتمردان عراقی از دیدارهای دو جانبه با طرف‌های مختلف چه در محدوده بحران و چه خارج از آن گرفته تا برگزاری نشست‌های 3جانبه و حتی برگزاری کنفرانس‌های چند جانبه همانند آنچه در نشست کشورهای همسایه عراق شاهد آن بودیم به دنبال یافتن حلقه اتصال آرامش در منطقه باشند.

به گفته یک کارشناس عراقی امروز عراق به مانند  صاحبخانه‌ای است که به دلیل وجود شعله‌های آتش در اطراف خانه‌اش بالاجبار مجبور به ایفای نقش آتش‌نشان شده است شاید بتوانند از طریق خاموش کردن آتش در منطقه به تبع آن خود را از این مهلکه نجات دهد.

ساختار رهبری عراق از برهم صالح رییس‌جمهور این کشور گرفته تا عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر و محمد الحلبوسی رییس مجلس این کشور تلاش خود را برای تحقق این آغاز کرده‌اند اما این تلاش‌ها با وجود آنکه از حمایت قاطبه جریان‌های سیاسی عراق از جمله اپوزیسیون هم بهرمنده است اما به اعتقاد برخی از کارشناسان تا زمانی که عراق نتواند جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی خود را باز یابد حاصلی از آن به دست نخواهد آمد در حالی که برخی دیگر از کارشناسان در مقابل تاکید دارند موفقیت در چنین طرح‌هایی می‌تواند به جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی عراق کمک شایانی بکند. در سایه این اختلاف باید گفت امروز عراق در شاهراه تناقض منافع بین‌المللی قرار گرفته است در حالی که تناقض‌های دیدگاه در داخل کشور آن را همچون پاندولی در میان این تضادها به حرکت در آورده است. و گرچه بغداد این تحرکات در راستای حفظ منافع منطقه‌ای وبین‌المللی‌اش انجام می‌دهد، اما بیشتر باید آن را در راستای جلوگیری از تبعات زیان بار این تضادها تفسیر کرد.

زیرا به هر شکل جلوگیری ازوقوع زیان بر کسب منافع ارجحیت دارد.