چرایی تاخیر بازار متشکل ارزی
محسن شمشیری زمان راه‌اندازی بازار
متشکل ارزی که با هدف کاهش دلالی ارز، تعیین نرخ برابری ارز با ریال در تهران به جای دبی و سلیمانیه و ساماندهی بازار ارز تشکیل می‌شود، تا زمانی نامعلوم به تاخیر افتاد. قرار است در بازار متشکل ارزی، معاملات ارزی به صورت اسکناس و نقد انجام شود؛ بر این اساس صادرکنندگان و دارندگان ارز می‌توانند از طریق صرافی‌ها برای فروش، نرخ مورد نظر خود را در سامانه بازار متشکل به ثبت برسانند. در بازار متشکل ارز، معاملات نقدی ارزهای عمده انجام شده و معاملات حواله ارزی همچنان در سامانه نیما خواهد بود.
زمان راه‌اندازی بازار متشکل ارزی که با هدف کاهش دلالی ارز، تعیین نرخ برابری ارز با ریال در تهران به جای دبی و سلیمانیه و ساماندهی بازار ارز تشکیل می‌شود، تا زمانی نامعلوم به تاخیر افتاد. قرار است در بازار متشکل ارزی، معاملات ارزی به صورت اسکناس و نقد انجام شود؛ بر این اساس صادرکنندگان و دارندگان ارز می‌توانند از طریق صرافی‌ها برای فروش، نرخ مورد نظر خود را در سامانه بازار متشکل به ثبت برسانند. در بازار متشکل ارز، معاملات نقدی ارزهای عمده انجام شده و معاملات حواله ارزی همچنان در سامانه نیما خواهد بود.بازیگران اصلی بازار متشکل شامل بانک مرکزی، بانک‌ها و صرافی‌های دارای مجوز هستند. قرار است در ابتدا معاملات با دو یا سه نوع ارز اصلی (دلار، یورو و درهم) آغاز شود، اما به تدریج به سایر ارزها تسری یابد. براساس شنیده‌ها، نه‌تنها برخی صرافی‌ها برای حضور در این بازار و پذیرش ضوابط آن استقبال نکرده‌اند، بلکه تعداد بانک‌ها و صرافی‌هایی که تاکنون آمادگی خود را اعلام و حق عضویت پرداخت کرده‌اند، به دلایل مختلف هنوز به آمادگی لازم نرسیده‌اند. در حال حاضر، ارتباط بانک‌ها و صرافی‌ها با این بازار به خاطر مشکلات نرم‌افزاری، متصل نبودن نرم‌افزارهای برخی بانک‌ها به سامانه این بازار، تکمیل نشدن مدارک برخی صرافی‌ها و مشکل آموزش، طی نشدن روند آموزش صرافی‌ها و... به‌طور کامل برقرار نشده و این موضوع موجب تاخیر در راه‌اندازی، تست گرم و مراحل اولیه تشکیل بازار متشکل ارزی است و لذا تا زمان رفع این موانع و تامین شرایط بانک مرکزی، راه‌اندازی بازار متشکل، تاخیر خواهد داشت. هنوز زمان جدیدی برای راه‌اندازی بازار متشکل تعیین نشده، اما از صرافی‌ها خواسته شده تا روند آماده‌سازی خود را شتاب دهند.
پیش از این اعلام شده بود که این بازار تا پیش از عید قربان راه‌اندازی می‌شود که به گفته رییس کل بانک مرکزی آمادگی کامل برای راه‌اندازی این بازار وجود ندارد و هنوز برخی بانک‌ها نتوانسته‌اند نرم‌افزارهای ارتباطی‌شان را برقرار کنند، برخی صرافی‌ها نیز فرم‌ها را پر نکرده‌اند و آمادگی ندارند.تا زمانی که اطمینان حاصل نشود، این بازار راه‌اندازی نخواهد شد و حداقل تا عید قربان راه‌اندازی نمی‌شود. براساس گفته مسوولان وکارشناسان مربوطه، حداقل 7 بانک در مرحله اول و حدود 100 صرافی باید برای حضور دراین بازار آماده شوند اما تاکنون ۳۵ صرافی خصوصی و ۲ بانک همه مراحل عضویت و آموزش برای فعالیت در بازار متشکل ارزی را طی کرده و آماده شروع کار هستند و بقیه به دلایل مشکلات نرم‌افزاری و... ارتباط برقرار نکرده‌اند و بسیاری از صرافی‌ها نیز تمایل به عضویت در این بازار ندارند. در نتیجه تا زمان آماده شدن بقیه صرافی‌های خصوصی و همچنین حداقل هفت بانک، راه‌اندازی این بازار به تاخیر می‌افتد. تاکنون ۱۲۰ صرافی حق عضویت برای پیوستن به بازار متشکل را پرداخت کرده‌اند که هر کدام نیروهای خود برای آموزش کار با این سامانه را نیز معرفی کرده‌اند. برای آشنا کردن آنها با سامانه بازار متشکل یک فضای مجازی (دمو) برای آنها در نظر گرفته شده و معاملات فرضی توسط آنها انجام می‌شود. هنوز پرونده ۵۵ صرافی تکمیل نشده و حدود ۱۸ صرافی بانکی نیز در حال ارایه مدارک و مستندات خود هستند. تست گرم سامانه بازار متشکل نیز از اواخر تیرماه آغاز شده بود که در آن، برخی بانک‌ها از جمله بانک ملی و تعدادی از صرافان بطور واقعی و در حجم پایین اقدام به سفارش‌گذاری و خرید و فروش ارز کرده‌اند.حجم معاملات در تست گرم بازار متشکل، زیر یک هزار دلار است .۳۵ صرافی تاکنون تست گرم بازار متشکل را انجام داده‌اند و سایر صرافی‌ها نیز باید پس از تکمیل پرونده خود، تست گرم این بازار را تجربه کنند. آخرین وضعیت اتصال بانک‌ها به سامانه بازار متشکل نشان می‌دهد که عملیات اتصال بانک ملی بطور کامل انجام شده و چهار بانک دیگر در مراحل نهایی پیوستن به این سامانه قرار دارند واز جمله بانک‌هایی مانند پارسیان در حال ایجاد سیستم نرم افزاری خود و ارتباط با بازار متشکل ارزی هستند.اما چند مانع عمده پیش روی راه‌اندازی این بازار وجود دارد که شامل متصل نبودن نرم‌افزارهای برخی بانک‌ها به سامانه این بازار، تکمیل نشدن مدارک برخی صرافی‌ها و طی نشدن روند آموزشی توسط صرافی‌هاست و لذا تا زمان رفع این موانع و تامین شرایط بانک مرکزی، راه‌اندازی بازار متشکل، تاخیر خواهد داشت. به نظر می‌رسد که برخی صرافی‌ها نسبت به اثر این بازار بر فعالیت صرافی‌ها، تعیین نرخ، میزان مبادلات و میزان تقاضا و عرضه افراد مختلف فعال و بازیگر بازار ارز، ابهام دارند و اگرچه بخش عمده‌ای از بانک‌ها و صرافی‌ها سرانجام به خاطر اجرای برنامه‌ها و دستورات بانک مرکزی وارد این بازار خواهند شد اما دل خوشی از کنترل‌ها و محدودیت‌های اینگونه بازار ندارند. زیرا بروکراسی و کنترل بیشتر و ارتباط با سامانه‌های جدید اینگونه بازارها، علاوه بر نیرو، آموزش، هفته‌ها تجربه و آشنایی با روش کار، آنها را از روش‌های سنتی و متداول دور کرده و برای مشتریان نیز رویه‌ای جدید خواهد بود که برخی تمایل به ثبت و ضبط نام و کد ملی و ارقام مبادله خود ندارند. در نتیجه برای فعالان بازار آزاد، این موضوع مطرح است که بازار سنتی با تشکیل چنین بازاری به کدام سمت و سو خواهد رفت و تاچه حد از تقاضا و عرضه ارز را به سمت خود جلب می‌کند. برخی فعالان ارزی در این زمینه می‌گویند که ساختار بازارارز، تقاضا برای سفته بازی، قاچاق، حفظ ارزش پول و... مسائلی است که همچنان تقاضا در بازار سنتی و معاملات نقدی حاشیه بازار را حفظ خواهد کرد. در سمت دیگر بازار یعنی بانک‌ها نیز ایجاد سازوکار، سامانه، نرم‌افزار، ارتباطات و آموزش و معرفی نیروی انسانی و انطباق با فعالان بازار متشکل ارزی به مدت‌ها زمان نیاز دارد. لذا بازار متشکل ارزی که باید با بیش از 100 صرافی و 7 بانک شروع به کار کند، به زمان و حوصله وانرژی بیشتری برای راه انداز و تست گرم نیاز دارد و لذا به نظر می‌رسد که تا راه‌اندازی رسمی آن، به هفته‌ها وقت نیاز هست.
