چرا افراد در جست‌وجوی کار نیستند

آن‌گونه که وزارت کار گزارش داده است در سال 1397 از 81 میلیون نفر جمعیت کشور 53.9 میلیون نفر خارج از جمعیت نیروی کار قرار داشتند. در میان عوامل قرار گرفتن افراد در جمعیت خارج از نیروی کار «مسوولیت شخصی یا خانوادگی و بی‌نیاز بودن از انجام کار» و «اشتغال به تحصیل یا آموزش»، بیشترین فراوانی را داشته است. 500 هزار نفر از جمعیت نیز به دلیل دلسرد شدن و ناامید شدن از پیدا کردن کار در جمعیت خارج از نیروی کار قرار گرفته‌اند.

به گزارش «تعادل»، وقتی آمارهای مربوط به نرخ بیکاری سال 1397 منتشر شد، عدد نرخ بیکاری غیر منتظره بود. نرخ بیکاری به 12 درصد رسیده بود در حالی که نرخ بیکاری سال قبل آن یعنی سال 1396 معادل 12.6 درصد اعلام شده بود. تفاوت این دو سال در نرخ رشدشان پیداست. نرخ رشد سال 1397 منفی 4.9 درصد اعلام شده بود در حالی که نرخ رشد اقتصادی سال 1396 3.7 درصد بود.

نرخ رشد اقتصادی عامل موثر در ایجاد اشتغال است. بنابراین سال‌هایی که نرخ رشد اقتصادی کاهش می‌یابد، انتظار بر این است که متعاقب آن نرخ بیکاری نیز کاهش یابد. روشن‌ترین دلیل آن این است که بنگا‌ه‌های اقتصادی، سود کمتری به دست آورده و دیگر امکان ادامه فعالیت با کیفیت قبل و حفظ نیروهای موجود را ندارد. لذا یکی از راه‌های صاحب بنگاه برای متناسب کردن هزینه و درآمدش کاستن از تعداد نیروهای انسانی است.

این فرمولی بود که در سال 1397 محقق نشد و برای بسیاری شائبه ایجاد کرد که ممکن است دولت آمار‌سازی کند. اما در کنار شائبه آمارسازی دو فرضیه دیگر هم وجود داشت. ابتدا اینکه کاهش رشد اقتصادی با تاخیر بیشتری خود را نشان می‌دهد و دیگر اینکه به جمعیت خارج از نیروی کار افزوده شده باشد. یعنی با توجه به اینکه نرخ بیکاری شامل جمعیت در جست‌وجوی کاری می‌شود که کار پیدا نکرده‌اند، می‌توان کاهش نرح بیکاری یا عدم تغییر آن با توجه به کاهش رشد اقتصادی را در افزایش جمعیتی دانست که دیگر در جست‌وجوی کار نیستند. بسیاری این گمانه‌زنی را مطرح کردند که تعداد افرادی که از یافتن کار صرف نظر کرده و از آن ناامید شده‌اند بیشتر شده است. البته چون جزییات مربوط به عوامل صرف‌نظر کردن افراد از پیدا کردن کار شفاف نبوده در نتیجه همگی در سطح گمانه‌زنی باقی ماند.

اکنون ولی مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در جدید‌ترین گزارش خود عوامل قرار گرفتن افراد در جمعیت خارج از نیروی کار را بررسی کرده است. هر چند آمارها مربوط به سال 1397 است و جزییاتی درباره سال‌های قبل ارایه نشده تا بتوان مقایسه کرده و روند تغییر دلایل خروج افراد از جمعیت نیروری کار را بررسی کرد ولی با این همه این اطلاعات می‌تواند تصویر کلی از دلایل خروج افراد از جمعیت کار را نمایش دهد.طبق این گزارش جمعیت کشور در سال 1397 برای خانوارهای معمولی ساکن و گروهی، نزدیک به 81 میلیون نفر برآورد شده است. که حدود 14.1 میلیون نفر آن زیر ده سال و 4.4 میلیون نفر 65 ساله و بیشتر هستند. بنابراین معادل 82.6 درصد از جمعیت مذکور بیش از 10 سال بوده و 76.3 درصد در گروه سنی 10 تا 64 سال هستند.

همچنین بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که 27.1 میلیون نفر جمعیت فعال (نیروی کار) هستند که از این میزان نیز 23.8 میلیون نفر شاغل و 3.3 میلیون نفر بیکار هستند. بنابراین حدود 53.9 میلیون نفر از جمعیت کشور باقی می‌مانند که در هیچ یک از دو گروه شاغلان و بیکاران قرار نگرفته و به عبارت دیگر جمعیت خارج از نیروی کار محسوب می‌شوند. بنابراین‌چنین استنباط می‌شود که قشر عظیمی از جمعیت کشور غیر مولد هستند.

   جنس و سن جمعیت خارج از نیروی کار

از 53.9 میلیون نفر جمعیت خارج از نیروی کار، 19میلیون نفر مرد و 34.9 میلیون نفر زن هستند. همچنین 14.1میلیون نفر زیر 10 سال بوده و حدود 4.4 میلیون نفر بالای 65 سال قرار دارند. بنابراین حدود 35.4 میلیون نفر از جمعیت بین 10 ساله تا 64 ساله قرار دارند که نزدیک به 65.6 درصد از جمعیت مذکور را به خود اختصاص داده‌اند.

بررسی تفکیک جنسیتی هم نشان می‌دهد که 53.9 میلیون نفر جمعیت خارج از نیروی کار، 19 درصد مرد و 34.9 درصد زن هستند. از میان مردان نیز 7.2 میلیون نفر زیر 10 سال در مقابل 6.9 میلیون نفر زن زیر 10 سال قرار دارد. همچنین 1.9 میلیون نفر مرد و 2.6 میلیون نفر زن بالای 65 ساله و بیشتر وجود دارند.

اما در گروه سنی 10 تا 64 ساله (در سن کار)، که 35.4میلیون نفر آن، جمعیت خارج از نیروی کار بودند، 9.9 میلیون نفر مرد و 25.4 میلیون نفر زن هستند.

   علل حضور افراد در جمعیت  خارج از نیروی کار

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال 1397، از 53.9 میلیون نفر جمعیت 23.5 میلیون نفر معادل 43.7 درصد جمعیت به دلیلی با عنوان «مسوولیت شخصی یا خانوادگی و بی‌نیازی از انجام کار»، در جمعیت خارج از کار قرار داشتند. همچنین 14.1 میلیون و 26.2 درصد این جمعیت هم همانطور که پیش‌تر گفته شد زیر سن کار یعنی 9 ساله یا پایین‌تر هستند. اما علت مهم دیگر، حضور افراد در جمعیت خارج از نیروی کار نیز اشتغال به تحصیل یا آموزش است. به این ترتیب حدود 11.5 میلیون نفر به دلیل اشتغال به تحصیل یا آموزش در جست‌وجوی کار نبودند. این تعداد معادل 21.3 درصد است. همچنین حدود 537 هزار نفر معادل 1.1 درصد نیز به دلیل دلسرد شدن و نا امیدی از پیدا کردن کار دیگر در جست‌وجوی کار نیستند. 3.7 درصد معادل دو میلیون نفر نیز به دلیل بیماری ناتوانی جسمی موقت و بارداری و همچنین 200 هزار نفر معادل 0.4 درصد جمعیت نیز به دلیل حضورشان در جمعیت «درانتظار نتیجه اقدامات انجام شده و فصل‌کاری»، در جمعیت خارج تاز نیروی کار کشور در سال 1397 قرار گرفته‌اند. در این آمارها، عنوانی با نام «سایر»، نیز وجود دارد که حدود 2.1 میلیون نفر معادل 3.6 درصد را به خود اختصاص داده. به این ترتیب علت حضور این افراد در جمعیت خارج از نیروی کار متنوع است.