تولد «آدریان دریا» از دل «گریس 1 »
گروه انرژی|فرداد احمدی|
گریس 1 نفتکش حامل 2 میلیون بشکه نفت خام ایران، با حکم دادگاه عالی جبل‌الطارق رسما آزاد شد. این اتفاق با وجود تلاش‌های لحظه‌آخری امریکا برای تمدید توقیف نفتکش صورت گرفت و این طور که اعلام شده قرار است گریس 1 با نام جدید «آدریان دریا» به ماموریت دریایی خود ادامه دهد البته اگر باز هم در این زمینه مانع‌تراشی نشود. دولت محلی جبل‌الطارق ادعا کرد که ایران تعهدی مبنی بر نرفتن این نفتکش به مقصد سوریه داده است، اما مقامات ایرانی می‌گویند که نه تنها چنین تعهدی داده نشده، بلکه هیچ تعهد دیگری هم برای آزادسازی «گریس1» داده نشده و از همین رو مقامات دیپلماتیک ایران آزادی این نفتکش از توقیف غیرقانونی دولت انگلستان را یک «پیروزی دیپلماتیک» برای ایران به حساب می‌آورند. خبر رأی دادگاه جبل‌الطارق به آزادی این نفتکش روز پنج‌شنبه منتشر شده بود.
سیزدهم تیرماه امسال دولت انگلیس از طریق نیروهای مستقر خود در تنگه جبل‌الطارق اقدام به توقیف غیرقانونی نفتکش ایرانی در آب‌های بین‌المللی کرد. تفنگداران نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا با طرح این ادعا که «گریس 1» در حال حمل نفت خام ایران به مقصد سوریه بوده که تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار دارد، با بالگرد بر عرشه این کشتی فرود آمدند؛ اقدامی که به گفته ناخدای کشتی بسیار خطرناک و غیرضروری بوده است.
در تلافی توقیف «گریس 1» توسط دولت بریتانیا، ایران 28 تیرماه با درخواست سازمان بنادر و دریانوردی اقدام به توقیف یک نفتکش انگلیسی به نام «استنا ایمپرو» در تنگه هرمز کرد که از آن تاریخ در توقیف ایران به سر می‌برد. پس از توقیف «استنا ایمپرو»، حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران بیان کرد که در صورت آزادسازی نفتکش «گریس 1»، ایران شرایط توفیف نفتکش بریتانیایی «استنا ایمپرو» را با سهل‌گیری بیشتری بررسی خواهد کرد. بسیاری از کارشناسان نیز نقطه شروع کاهش تنش‌ها میان ایران و انگلستان بر سر نفتکش‌ها را آزادی نفتکش گریس 1 توسط بریتانیا عنوان می‌کردند.
سرانجام پس از نزدیک به یک ماه و نیم توقف نفتکش ایرانی در آب‌های جبل‌الطارق، روز پنج‌شنبه با وجود تلاش‌های لحظه آخری ایالات متحده امریکا برای تمدید توقیف «گریس 1»، قاضی دیوان عالی این منطقه رأی آزادی آن را صادر کرد. مقامات جبل‌الطارق ادعا کردند که دولت ایران تعهد داده است که مقصد نفتکش تازه آزاد شده سوریه یا هر جای دیگری که ناقض مقررات تحریمی اتحادیه اروپا است نباشد، اما سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دیروز اعلام کردند که ایران برای آزادی نفتکش گریس 1 هیچ تعهدی مبنی بر اینکه به سوریه نرود نداده است.
در پی رفع توقیف «گریس 1» که از این به بعد با نام جدید «آدریان دریا» و با پرچم ایران به کشتی‌رانی ادامه خواهد داد، مقام‌های ایرانی واکنش نشان داده و این اتفاق را یک پیروزی دیپلماتیک برای ایران قلمداد کردند. در نخستین واکنش، حمید بعیدی‌نژاد، سفیر کشورمان در انگلیس روز پنج‌شنبه در توییتی نوشت: «لحظاتی پیش با تصمیم مقامات جبل‌الطارق و تایید دادگاه، نفتکش حامل نفت ایران از توقیف غیرقانونی آزاد گردید. کشورمان در تمامی۴۰ روز گذشته با مشارکت نهادهای ذ‌ی‌ربط داخلی تحت مدیریت وزارت خارجه گفت‌وگوهای مستمری در سطح سیاسی، حقوقی و فنی با طرف انگلیسی برای رفع این اقدام غیرقانونی انجام داد. امریکا با تلاش‌های مذبوحانه آخرین لحظه خود قصد داشت مانع رفع توقیف نفتکش شود که با شکست تحقیرآمیزی مواجه شد. با تلاش‌های روزهای گذشته تمام مقدمات و تمهیدات فنی لازم برای حرکت نفتکش به دریای آزاد نیز تامین شده است و کشتی به زودی منطقه جبل‌الطارق را ترک خواهد کرد.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز پنج‌شنبه شب تصویر نامه اعتراض‌آمیز سفارت ایران به وزارت خارجه انگلستان را در صفحه توییتر خود منتشر کرد و نوشت: «این حقیقت که توقیف نفتکش صد در صد نامشروع بوده است را نمی‌توان تغییر داد.»
دیروز همچنین علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران در واکنش به آزاد شدن نفتکش توقیف شده حامل نفت ایران در جبل‌الطارق در صفحه رسمی توییتر خود نوشت: «نفتکش گریس 1 با وجود تلاش‌ها، فشارها و کارشکنی‌های امریکا که همچنان ادامه دارد، از توقیف غیرقانونی خارج و آزاد شد و شکست دیگری برای کاخ سفید به ثبت رسید. این پیروزی بدون هیچ تعهدی ثمره اقتدار، دیپلماسی فعال و کوتاه نیامدن از حقوق ملت است.»
سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز دیروز در خصوص دلیل آزادسازی نفتکش ایرانی بیان کرد: «در حقیقت آنها به خاطر خروج آبرومندانه از این اقدام غیرقانونی و دزدی دریایی، بحث تعهد [ایران درباره نرفتن نفتکش به سوریه] را مطرح کردند.» وی گفت: «از سوریه در همه حوزه‌ها از جمله نفت و انرژی حمایت می‌کنیم. این کار قانونی است و به هیچ کشور ثالثی ربط ندارد. جمهوری اسلامی ایران به هر مشتری قدیمی و تازه‌ای که بخواهد، نفت خود را می‌فروشد.»
موسوی با اشاره به توییت وزیر امور خارجه و سفیر ایران در لندن عنوان کرد: «آنچه علنا اعلام کردیم صرف بیان واقعیت در مورد مقصد کشتی گریس 1 بود که از ابتدا هم قرار نبود به سوریه برود.»
وی در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان تاکید کرد: «ایران برای آزادی نفتکش گریس 1 هیچ تعهدی مبنی بر اینکه به سوریه نرود نداده است، زیرا از ساعات اولیه توقیف نفتکش اعلام کردیم که مقصد نفتکش سوریه نبوده و تا انتها هم بر سر همین حرف باقی مانده و تاکید کردیم که اگر هم مقصد نفتکش سوریه بود باز هم به کسی ربطی نداشت.»
تلاش امریکا برای توقیف مجدد گریس 1
روز پنج‌شنبه که اخبار اولیه احتمال رفع توقیف نفتکش ایران در جبل‌الطارق منتشر می‌شد، همزمان خبرهای تلاش ایالات متحده امریکا برای تمدید توقیف این کشتی اعلام منتشر می‌شد و در نهایت امریکا رسمأ اعلام کرد که چنین درخواستی را به دولت جبل‌الطارق اعلام کرده است. پس از وقفه‌ای چند ساعته، مقامات قضایی جبل‌الطارق اما طبق تصمیمات پیشین عمل کرده و در نهایت رأی به رفع توقیف «گریس1» دادند.
در ادامه وزارت خارجه امریکا دیروز در بیانیه‌ای خدمه نفتکش گریس1 را به ابطال روادید یا جلوگیری از ورود به خاک امریکا تهدید کرد. در این بیانیه آمده است: «ارزیابی ایالات متحده این است که گریس۱ با انتقال نفت از ایران به سوریه در حال یاری‌رسانی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده است. این می‌تواند برای تمامی افرادی که با گریس۱ مرتبط هستند تبعات جدی در بر داشته باشد. جامعه خدمه کشتی‌ها باید آگاه باشند که دولت امریکا قصد دارد روادیدهای مربوط به چنین خدمه‌هایی را ابطال کند. درباره نفتکش گریس۱، ما با کسانی که اقدام به تأمین کمک‌های مادی برای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کنند منطبق با سیاست‌های فعلی خودمان رفتار خواهیم کرد.»
این بیانیه می‌افزاید: «ایالات متحده به استفاده از تمامی ابزارهایی که در اختیار دارد جهت محروم ساختن ایران و نائبان آن از منابع مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در سوریه و جاهای دیگر ادامه خواهد داد.»
به گزارش بلومبرگ، ایالات متحده که در پی کاهش صادرات نفت ایران و به صفر رساندن آن است، علاقه زیادی به مانع‌تراشی برای کشتی‌هایی مانند گریس1 که نفت ایران را حمل می‌کنند دارد. با این وجود ایران همچنان نفت خود را به مقصدهایی مثل چین صادر می‌کند.
گفتنی است گریس 1 نفتکشی است که مالکیت آن در اختیار روسیه بوده اما نفت خام ایران را حمل می‌کرده است. تا لحظه تنظیم این گزارش، خبر قطعی و رسمی خبر حکم رفع توقیف گریس 1 بوده اما در مورد زمان ترک جبل‌الطارق و مسیر فعلی نفتکش بیشتر گمانه‌زنی انجام شده بود. رویترز در گزارشی عنوان کرده بود که گریس 1 احتمالا جمعه جبل‌الطارق را ترک خواهد کرد.
