سرمایه‌گذاری دستخوش آماربازی‌ها
گروه اقتصاد کلان|
روز گذشته آماری منتشر شد مبنی بر اینکه میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران نسبت به گذشته تغییر نکرده است. در این زمینه یک کارشناس اقتصادی به تعادل می‌گوید که نباید با آمارهای سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی بازی کرد چرا که با توجه به شرایط اقتصادی ایران، کشورها تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در ایران را نخواهد داشت، چرا که علاوه بر نبود زمینه‌های سودآوری بالا برای سرمایه‌گذاران در این شرایط و همچنین بی‌ثباتی اقتصاد در کشور، فشارها از سوی ترامپ برای عدم برقراری هرگونه ارتباط و تعامل با ایران نیز به تردید سرمایه‌گذاران بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در کشور دامن زده است.
به گزارش «تعادل» بر اساس آمارهای آنکتاد درباره سرمایه‌گذاری خارجی جهان، میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران طی سال 2018 به 3 میلیارد و 480 میلیون دلار رسیده است در حالی که این میزان نسبت به سال 2017 (5 میلیارد و 19 میلیون دلار) با کاهش 69.33 درصد رو به رو بوده است.
آمار مذکور حاکی از آن است که در حال حاضر سهم ایران در جذب سرمایه‌گذاران خارجی افت قابل توجهی را پیدا کرده است و ایران با 10 پله نزول نسبت به سال 2017، جایگاه 55 را در جذب سرمایه‌گذاران خارجی میان کشورهای جهان داشته است. با توجه به آمار مذکور و بحران‌های اقتصادی کشور به راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که میزان تقاضا برای سرمایه‌گذاری در کشور کاهش پیدا کرده است اما اخیرا حسین سلیمی رییس انجمن سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ایرانی طی گفت‌وگویی اظهار کرده است که تقاضای سرمایه‌گذاری خارجی در سه ماه سال جاری نسبت به سه ماهه سال گذشته کاهش پیدا نکرده است.
در خلأ اطلاع‌رسانی شفاف سازمان سرمایه‌گذاری درباره آمارهای مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی قاعدتا تحلیل‌ها یا بر مبنای اطلاعات خارجی است یا ادعای افراد. از این سو درباره سخنان حسین سلیمی با مرتضی افقه عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه چمران اهواز به گفت‌وگو پرداختیم و پرسیدیم که آیا با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد ایران و روابط بین‌المللی این امکان وجود دارد که بخواهیم خوشبینانه به بحث سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در ایران نگاه کنیم یا خیر؟ که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
اخیرا رییس انجمن سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ایرانی اظهار کرده است که سرمایه‌گذاری خارجی در سال جاری نسبت به سه ماهه سال گذشته کاهش پیدا نکرده است، چه تحلیلی دارید؟ آیا حقیقت دارد؟
این سخن مقداری دور از ذهن و خوشبینانه بیان شده است، نمی‌گویم دروغ می‌گویند اما احتمال می‌دهم با آمارها بازی شده است و همه آنچه حقیقت دارد را بیان نمی‌کنند. هیچ شاهدی دال براینکه تمایل به افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در کشور باشد موجود نیست حتی در داخل هم سرمایه‌گذاران خصوصی داخلی هم با توجه به بی‌ثباتی‌های اقتصادی کشور، خیلی گرایش به سرمایه‌گذاری در داخل ندارند و بی‌ثباتی در قیمت ارز خود ناشی از بی‌ثباتی روابط سیاسی کشور است علاوه بر آن هنوز تکلیف ایران با اروپا مشخص نشده است و کشورهای شرقی مانند کره، چین و غیره نیز با توجه به رابطه و تعاملی که با امریکا دارند می‌توانند نقش موثری در عدم سرمایه‌گذاری در ایران داشته باشند بنابراین من نمی‌توانم خوشبینانه صحبت کنم و بگویم تقاضا برای سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی کاهش پیدا نکرده است و جوری القا کنم که همه‌چیز خوب به نظر برسد. هرچند دوست دارم بگویم حال سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در کشور خوب است، اما در حقیقت این‌گونه نیست.
با توجه به شرایط بی‌ثبات اقتصادی در کشور، سرمایه‌گذاری در ایران برای شرکت‌های بزرگ بین‌المللی صرفه دارد یا خیر؟
من باور نمی‌کنم که ابر شرکت‌های بین‌المللی با توجه به شرایط بد اقتصادی در ایران، تمایل به سرمایه‌گذاری در کشور داشته باشند. همین حالا امریکا یونان را تهدید کرده است که به کشتی ما برای سوخت‌گیری کمک نکند چه برسد به اینکه شرکت‌های بزرگ بخواهند تصمیم به سرمایه‌گذاری در ایران داشته باشند. بنابراین اغلب شرکت‌ها چنین ریسکی نمی‌کنند اگر هم بخواهند چنین تصمیمی را بگیرند باید زمینه‌های سودآوری بالایی برای آنها فراهم باشد. باید زمینه‌ها برای هر گونه سرمایه‌گذاری در کشور وجود داشته باشد اما در حال حاضر که به نوعی با بحران اقتصادی رو به رو هستیم هیچ کشوری چنین ریسکی را نمی‌کند.
شرکت‌های بین‌المللی اگر بخواهند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، طبیعتا به اندازه کافی تضمین‌های لازم را از دولت می‌گیرند، تضمین‌هایی که این اطمینان را به آنها بدهد که هم اصل سرمایه و هم سود سرمایه محفوظ بماند، اما به هر حال من اصل قضیه را باور ندارم، در شرایطی که امریکا با هر نوع تعامل اقتصادی یا سیاسی با ایران برخورد می‌کند، این موضوع بسیار بعید به نظر می‌رسد.
پس از برجام با وجود خوشبینی‌های دولت، بسیاری اذعان کردند که شرایط فعلی اقتصادی در ایران شرایط مناسبی برای سرمایه‌گذاری نیست، در این باره چه تحلیلی دارید؟
بعد از برجام شرایط خوب بود و استقبال زیادی هم شد اما وقتی انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا آغاز شد و ترامپ از دوران تبلیغات برای ریاست‌جمهوری تهدیدات خود را آغاز کرد به همین دلیل کشورها برای آمدن به ایران به نوعی مسابقه گذاشتند اما عملیاتی شدن اقدامات خود را به مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران موکول کردند ضمن اینکه از طرفی منتظر نتایج انتخابات دور دوم ایران هم بودند، همین موضوع باعث شد که با وجود اینکه به صورت بالقوه آمادگی خود را اعلام کردند و برای مذاکرات پیش قدم شدند اما تردید آنها نسبت به ریاست‌جمهوری بعدی امریکا و اینکه آیا روحانی رییس‌جمهور می‌شود یا آقای رییسی؟ و... آمدن هر یک از این افراد منجر به چه واکنشی خواهد شد؟ به تردید‌ها برای سرمایه‌گذاری خارجی در کشور دامن بیشتری زد. مدتی بعد هم ترامپ منتخب ریاست‌جمهوری امریکا شد و تهدیدات خود را آغاز و سپس عملیاتی کرد. و الا به صورت بالقوه شرایط برای سرمایه‌گذاری کشورها در ایران فراهم بود و پیش از این اتفاقات برای سرمایه‌گذاری و تسلط بر این امر در ایران مسابقه می‌گذاشتند اما پس از این رویدادها اوضاع به گونه‌ای پیش رفت که تقاضا روز به روز برای سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی در ایران کاهش پیدا کرد.
فضای کسب و کار چه تاثیری در عدم جذب سرمایه خارجی در کشور دارد؟
فضای نامناسب کسب و کار بیشتر از آنکه سرمایه‌گذاران خارجی را فراری دهد، سرمایه‌گذاران داخلی را دلسرد می‌کند. همان‌گونه که گفتم سرمایه‌گذاران خارجی زمانی که قصد سرمایه‌گذاری در ایران را دارند، پیش از این اقدام به اندازه کافی ضمانت‌های لازم را از دولت ایران می‌گیرند. ما بیشتر از اینکه بخواهیم نگران سرمایه‌گذاری خارجی در کشور باشیم باید به سرمایه‌گذاران داخلی توجه کنیم و متاسفانه فضای نامناسب کسب و کار در حال حاضر تاثیر منفی بر سرمایه‌گذاری داخلی در کشور داشته است. به غیر از مسائل سیاسی یکی از مسائل اصلی و عمده‌ای که مانع سرمایه‌گذاری‌های داخلی شده است فضای پر هزینه کسب و کار در داخل کشور است که برای تسهیل این فضا باید هر چه زودتر چاره‌ای اندیشید تا حداقل بتوانیم در این بحران‌ها انگیزه سرمایه‌گذاران داخلی برای سرمایه‌گذاری در کشور را افزایش دهیم.
افق سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را چه طور ارزیابی می‌کنید؟
در شرایط حاضر که حال اقتصاد ایران خوب نیست چه از لحاظ داخلی و چه از لحاظ خارجی نمی‌توان امیدی به بهبود سرمایه‌گذاری‌ها در ایران داشت و تا زمانی که دونالد ترامپ ریاست‌جمهوری امریکا را در دست داشته باشد، هر کس خوشبینانه سخن بگوید غیر واقعی برخورد کرده است.
