لندن در میانه کشمکش واشنگتن و بروکسل بر سر ایران
گروه جهان|
دولت نوپای بوریس جانسون در بریتانیا علاوه بر چالش‌های جدی داخلی و منطقه‌ای که مهم‌ترین آن خارج کردن کشورش از اتحادیه اروپاست، با یک چالش بین‌المللی نیز روبروست: برقراری موازنه میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده. اکونومیست با اشاره به آزادی نفتکش ایرانی با وجود مخالفت جدی واشنگتن نوشته که دولت جانسون در سیاست خارجی خود با گره کوری طرف است که یک سر آن شرکای اروپایی هستند و سر دیگر، ایالات متحده که قرار است بزرگ‌ترین شریک تجاری لندن در پسابرگزیت باشد. جانسون تاکنون تلاش کرده با پیوستن به ائتلاف نظامی موردنظر امریکا برای حفاظت از کشتی‌ها در خلیج فارس با وجود مخالفت شرکای اروپایی و از سوی دیگر آزادی نفتکش ایرانی با وجود مخالفت امریکا، موازنه‌ای را در سیاست خارجی خود ایجاد کند.
اکونومیست در گزارش خود آورده: توقیف نفتکش ایرانی نه تنها آخرین فصل از تنش‌های فزاینده ایران و امریکا را برجسته کرد، بطوری که باعث شد تا امریکا در آخرین ساعات توقیف این کشتی تمام تلاش خود را برای جلوگیری از رفع توقیف آن به‌کار گیرد، بلکه بریتانیا را هم به‌شدت تحت فشار گذاشت تا میان امریکا و اتحادیه اروپا بر سر سیاست‌های مربوط به ایران یک موازنه ایجاد کند.
پیشینه این بحران به خروج یکجانبه دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا، از توافق هسته‌ای ایران در سال گذشته بازمی‌گردد، توافقی که باراک اوباما در سال 2015 به همراه قدرت‌های اروپایی با ایران امضا کرده بود. تحریم‌های امریکا علیه ایران در ماه آوریل در چارچوب سیاست موسوم به «فشار حداکثری» به‌شدت افزایش یافت. علاوه بر این هر شرکت خارجی که با ایران کار کند نیز با تهدید تنبیه از سوی امریکا روبرو است. این سیاست باعث شده تا ایران نیز گام‌های تلافی‌جویانه‌ای بردارد. در چنین فضای پرتنشی بریتانیا چهارم جولای نفتکش ایرانی «گریس یک» را در آبهای جبل‌الطارق توقیف کند. بریتانیایی‌ها با این استناد به ادعای مقام‌های اطلاعاتی امریکا مبنی بر اینکه مقصد نفتکش سوریه بوده که تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا است، این کشتی را توقیف کردند... پس از اینکه دادگاه جبل‌الطارق به آزادی نفتکش ایرانی رای داد، داستان برای دولت امریکا ادامه داشت. دولت ترامپ تهدید کرد هر فردی که با این کشتی کار کند را تحریم خواهد کرد.
اما این کشتی (با چراغ سبز اروپا) اکنون به سوی آبهای ایران در حرکت بوده و واقعیت این است که از چنگ ترامپ گریخته است.
با این اوصاف، کشمکش‌های دیپلماتیک بریتانیا را در موقعیت دشواری قرار داده است. حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران، هشدار داده اگر سایر امضا‌کنندگان توافق هسته‌ای (برجام) به ایران برای ایستادن در برابر تشدید تحریم‌های یکجانبه امریکا کمک نکنند، تهران گام‌به‌گام تعهدات خود را کاهش خواهد داد. ایران اجرایی کردن این تهدید را آغاز کرده و تهدید کرده تا زمانی که نتواند روزانه یک و نیم میلیون بشکه نفت بیش از آنچه امروزه صادر می‌کند، صادر کند از برجام فاصله خواهد گرفت. در این میان بریتانیا نیز مانند دیگر متحدان اروپایی‌اش قصد دارد که ایران را به ماندن در برجام ترغیب کند.
در همین راستا، لندن به همراه فرانسه و آلمان سازوکار مالی اینستکس را با هدف تسهیل روابط مالی با ایران راه‌اندازی کردند. دیپلمات‌های بریتانیایی می‌گویند همچنان تمایل دارند تا به تجارت خود با ایران ادامه دهند. اما توقیف «گریس یک» با 2.1 میلیون بشکه نفت چالشی بزرگی را در این روند ایجاد کرد به‌ویژه اینکه لندن به توصیه مقام‌های اطلاعاتی امریکا دست به این کار زد. آنچه شرایط را پیچیده‌تر کرد تغییر دولت بریتانیا در میانه این بحران بود. بیست و چهارم جولای بوریس جانسون جانشین ترزا می‌شد و وزرای خارجه و دفاع جدیدی را انتخاب کرد.
دولت جانسون در موضوع برگزیت و خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در برابر شرکای اروپایی رویکردی مقابله‌جویانه اتحاذ و تاکید کرده است که با یا بدون توافق با اتحادیه اروپا 31 اکتبر این اتحادیه را ترک خواهد کرد. دولت جانسون همچنین به تشویق‌های دولت ترامپ برای خروج لندن از اتحادیه اروپا حتی بدون توافق، روی خوش نشان داده است. دولت ترامپ به لندن پیشنهاد کرده که در ازای خروج سریع از اتحادیه اروپا همکاری‌های تجاری خود را با بریتانیا بطور چشمگیری گسترش خواهد داد.
این شرایط باعث شده که سیاست بریتانیا در برابر ایران موقعیت شکننده‌ای داشته باشد. اگر جانسون در سیاست‌های خود در قبال ایران همچنان به حمایت از شرکای اروپایی ادامه دهد، قطعا امریکا را خشمگین کرده و وعده‌های اقتصادی واشنگتن برای پسابرگزیت را در معرض خطر قرار خواهد داد. اگر از طرف دیگر، اگر در این تقابل جانب دولت ترامپ را بگیرد، برجام و روابط لندن با شرکای اروپایی‌اش به‌شدت به خطر خواهد افتاد.
دولت جانسون تاکنون به‌دنبال برقراری یک موازنه بوده است. در حالی که دولت ترزا می‌تلاش می‌کرد تا دولت‌های اروپایی را به تشکیل یک ائتلاف نظامی برای تامین امنیت خلیج فارس راضی کند، دولت جانسون سریعا به این ائتلاف پیوست. اما در مقابل آزادی نفتکش «گریس یک» نشان داد که بوریس جانسون علاقه‌ای ندارد تا از شرکای اروپایی خود جدا شده و به تلاش‌های دولت ترامپ برای تشدید فشارها به ایران بپیوندند؛ حداقل نه حالا.
روزنامه تایمز آسیا نیز در گزارشی درباره آزادی نفتکس «گریس یک» سابق که اکنون نامش به «آدریان دریا» تغییر کرده، نوشته: امریکایی‌ها تلاش زیادی کردند تا حکم دادگاه جبل‌الطارق را برای آزادسازی این نفتکش به چالش بکشند اما هیچ کشوری با این سیاست واشنگتن علیه تهران همراه نشد... برای بریتانیا در چنین مقطعی همراهی با سیاست‌های امریکا میسر نبود زیرا لندن به‌دنبال کاستن از تنش‌ها است و علاقه‌ای به رویارویی در تنگه هرمز و ایجاد بحران در این تنگه مهم و گذرگاه انتقال نفت ندارد.»
