مطالبه ایران از چین و روسیه: نقشه راه همکاری اقتصادی

گروه انرژی| نادی صبوری |

دیروز همزمان با اینکه اظهارات مقامات ایرانی درباره برداشتن گام سوم در کاهش تعهدات برجامی خیلی داغ بود، وب‌سایت پترولیوم اکونومیست خبری را منتشر کرد که حاوی اطلاعاتی بود که طبق ادعای این رسانه برخی جزییات از «همکاری استراتژیک ایران و چین» را شامل می‌شد. پیش‌تر 4 شهریور ماه محمد جواد ظریف در بدو ورود به پکن به خبرنگاران گفته بود که برنامه درازمدت و راهبردی ۲۵ ساله روابط ایران و چین را به مقامات چینی ارایه خواهد داد. او این صحبت‌ها را درست بعد از سفر برنامه‌ریزی‌نشده‌اش به محل نشست سران گروه 7 در فرانسه مطرح کرده بود. جزییات این برنامه دراز مدت و راهبردی اما اعلام عمومی نشد تا اینکه دیروز پترولیوم اکونومیست که خود را یک رسانه مستقل حوزه انرژی معرفی می‌کند بنویسد که طی این برنامه چین 280 میلیارد دلار در بخش نفت، گاز و پتروشیمی ایران و همچنین 120 میلیارد دلار در بخش حمل و نقل و زیر ساختی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. پترولیوم اکونومیست مدعی شده این خبررا یک منبع نزدیک به وزارت نفت ایران به این رسانه داده است اما پیگیری «تعادل» از وزارت نفت حاکی از این است که وزارت نفت با وجود استقبال از همکاری ایران و چین، مفاد این خبر و جزییات منتشر شده در خصوص اینکه این همکاری قرار است به این شکل برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی شده باشد را تایید نمی‌کند. همچنین رضا پدیدار رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران که در جلساتی که خروجی آن پیشنهاد ایران به چین بوده حضور داشته است در گفت‌وگو با «تعادل» وجود هر گونه رقم دقیق در خصوص سرمایه‌گذاری چین در ایران را تکذیب کرده و تاکید می‌کند بحث از «سرمایه‌گذاری مشترک» بوده و آن‌چه تاکنون مورد صحبت قرار گرفته است «چار چوب همکاری» بوده نه عدد و رقم.

پترولیوم اکونومیست دیروز نوشت که «ستون مرکزی» آنچه که این رسانه همکاری استراتژیک ایران و چین توصیف می‌کند را یک بسته سرمایه‌گذاری به ارزش 280 میلیارد دلار از سوی چین در بخش نفت، گاز و پتروشیمی ایران تشکیل می‌دهد. در این خبر عنوان شده است که طبق این برنامه، در همکاری دراز مدت ایران و چین، 5 سال اول بخش بیشتری از این 280 میلیارد دلار را به خود اختصاص خواهند داد و همچنین در پایان دوره‌های 5 ساله ممکن است اعداد بیشتری هم با توافق طرفین مطرح شود.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران اردیبهشت ماه سال 95 در حاشیه نمایشگاه نفت در پاسخ به «تعادل» کل نیاز صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران به سرمایه‌گذاری خارجی را 200 میلیارد دلار توصیف کرده بود. به همین خاطر عدد 280 میلیارد دلاری که پترولیوم اکونومیست در خبر خود از آن استفاده کرده حتی با در نظر گرفتن اینکه این رقم قرار باشد در دراز مدت سرمایه‌گذاری شود اندکی عجیب به نظر می‌رسید.

«تعادل» در وهله نخست برای صحت و سقم خبر اقدام به برقراری ارتباط با روابط عمومی وزارت نفت ایران کرد. پترولیوم اکسپرت در متن خبر خود مدعی شده است که اعداد و ارقام را یک منبع در وزارت نفت ایران به این رسانه داده است. روابط عمومی وزارت نفت اما در مورد اعداد مطرح شده در این خبر و اینکه چه منبعی در این وزارتخانه ممکن است این خبر را اعلام کرده باشد اظهار بی‌اطلاعی کرد.

از آن‌جایی که در خبر منتشر شده اسم بخش پتروشیمی آورده شده که بخش اعظم آن در ایران خصوصی است، در ادامه تلاش برای برقراری ارتباط با اعضای اتاق بازرگانی چین و ایران صورت گرفت اما تلفن همراه مجیدرضا حریری رییس این اتاق، اسدالله عسگراولادی نایب رییس این اتاق و هرویک یاری‌جانیان عضو این اتاق هر سه از دسترس خارج بود.  رضا پدیدار رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران اما اطلاعاتی جالب را در مورد خبر منتشر شده به «تعادل» داد. پدیدار ماجرا را این طور روایت می‌کند که قضیه از نامه وزارت نفت ایران به شرکت سی ان پی سی چین در خصوص پروژه فاز 11 شروع می‌شود، چینی‌ها به ایران می‌گویند برای اینکه بتوانند خودشان را مهیای این پروژه کنند 3 سال مرخصی می‌خواهند، ایران نمی‌خواهد با این زمان موافقت کند و همزمان سفرهای یکی پس از دیگری محمد جواد ظریف به کشورهای مختلف از جمله چین شدت می‌گیرد.

پدیدار عنوان می‌کند: «با توجه به اینکه از سوی رییس‌جمهور فرانسه به عنوان نماینده اتحادیه اروپا درباره اعلام آمادگی برای همکاری با ایران مسائلی مطرح شد، ایران از طریق محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه از کشورهای چین و روسیه خواست که موضع‌شان را در برجام مشخص کنند» در واقع طبق روایت رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، با این درخواست ظریف، چین اعلام می‌کند که هیاتی را برای مشخص کردن پروژه‌ها در زمینه «سرمایه‌گذاری مشترک» تعیین خواهد کرد. این هیات و مذاکرات در سطوح مختلف و از جمله با حضور نمایندگان بخش خصوصی ایران دنبال می‌شود و به یک «چارچوب همکاری» ختم می‌شود.

پترولیوم اکونومیست در خبرش می‌نویسد که در حالی که چین قرار است در دراز مدت 280 میلیارد سرمایه‌گذاری در نفت، گاز و پتروشیمی ایران داشته باشد از سویی نیز یک پروتکل مشخص برای بهره‌مندی مصرف‌کنندگان چینی نفت خام ایران در نظر گرفته می‌شود. این تخفیف در 2 حالت مختلف است که در یک حالت تا 12 درصد و در حالت دیگر بین 6 تا 8 درصد را شامل می‌شود. این رسانه همچنین مدعی شده است که چین در قالب تفاهم‌نامه استراتژیک همکاری با ایران این فرصت را خواهد داشت که در صورت نیاز پول خرید نفت خام از ایران را تا 2 سال بعد پرداخت کند.

امیر حسین زمانی‌نیا معاون امور بین‌الملل وزارت نفت ایران یکی از دیگر کسانی است که «تعادل» برای بررسی صحت و سقم اخبار منتشر شده در پترولیوم اکونومیست با او تماس گرفت. آقای زمانی‌نیا اما از اظهارنظر در این مورد خودداری کرده و عنوان کرد که این خبر را ندیده است.  اسدلله قره‌خانی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی هم از اظهارنظر در این مورد خودداری کرده و گفت نمی‌تواند خبر را تایید کند.  رضا پدیدار که به نسبت چهره‌های مجلس و دولت تمایل بیشتری برای صحبت کردن درباره ابعادی از همکاری استراتژیک ایران و چین نشان می‌دهد می‌گوید که مهم‌ترین چیزی که در صحبت‌ها میان دو طرف و در نشست‌های مشورتی ایران بر آن تاکید شده چارچوب همکاری بوده است. او می‌گوید: «در واقع تلاش بر این بوده که طرف چینی برنامه‌ای مشخص و نقشه راه در مورد حضورش در اقتصاد ایران داشته باشد، در نهایت در بخش نفت، گاز و پتروشیمی شیوه حضور شرکت‌های این کشور به سه بخش بالادست، میان‌دست و پایین‌دست تقسیم شد. پروژه‌های بالادست پروژه‌های پارس جنوبی، میان‌دست پروژه‌ای مانند خطوط انتقال اوره-جاسک و تاسیسات بانکرینگ و بخش پایین‌دست تاسیس 17 واحد پتروشیمی در چابهار را شامل می‌شود. اینها پیشنهادات و صحبت‌ها بوده است».  او تاکید می‌کند در هیچ مرحله و جلسه‌ای که او حضور داشته از هیچ عدد مشخصی صحبت نشده است اما ایران اظهار تمایل کرده که بیشتر در بخش‌های نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش همکاری داشته باشد.

   روسیه

همزمان با خبر پترولیوم اکونومیست، راشاتودی هم در خبری نوشت که ممکن است روسیه در پروژه‌ای در پارس جنوبی ایران حضور داشته باشد. با توجه به اینکه سی ان پی سی قبلا تلویحا عنوان کرده که برایش سخت است که دست تنها از پس پروژه توسعه فاز 11 برآید، این احتمال مطرح شده که شاید قرار است یک شرکت روسی شریک سی ان پی سی شود.  در یک سال و نیم بعد از برجام ایران چندین تفاهم‌نامه و چارچوب همکاری شامل مطالعات برخی از میادین نفتی به ویژه در مناطق مرکزی خود با شرکت‌های مختلف روسی امضا کرد اما هیچ کدام تاکنون به قرارداد منجر نشدند.  اواخر خرداد ماه امسال اما پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه برگزار شد. در پایان این اجلاس سه روزه 12 سند همکاری میان طرف‌های ایرانی و روسی با حضور الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه و رضا اردکانیان وزیر نیروی ایران به عنوان روئسای کمیسیون مشترک در دو طرف امضا شد. این سندها در حوزه‌های مختلف اقتصادی و تجاری، حمل و نقل، آب و انرژی به امضا رسیدند.  انتشار همزمان خبرها در مورد تمایل و سر و شکل برنامه چین و روسیه برای حضور در اقتصاد ایران در حالی صورت می‌گیرد که 27 مرداد ماه هم خبری مبنی بر این منتشر شد که چین در واقع به امریکا اعلام خواهد کرد که اگر مانع فعالیت این کشور در پروژه‌های انرژی ایران شود 1.4 تریلیون دلار اوراق قرضه که در خزانه امریکا دارد را به فروش خواهد رساند.