وقتی کشور‌های همسایه در عرصه جذب گردشگر از ایران سبقت می‌گیرند
در ارتباط با اهمیت بسیار نافذ و تاثیرگذار حوزه گردشگری در توسعه اقتصادی و درآمدزایی کشورها مطالب و مباحث متعددی منتشر و منعکس شده است.
جذب گردشگر در ۲ عرصه داخلی و خارجی قابل تعریف است و به زعم کارشناسان برای توسعه گردشگری باید در هر ۲ بخش، تدابیر و تمهیدات لازم اجرایی شود و نادیده انگاشتن هر کدام از عرصه‌های اشاره شده (جذب گردشگر در دو حوزه داخلی و خارجی)، روند پیشرفت و شکوفایی این عرصه را با اختلال و نارسایی همراه خواهد ساخت.
آمار و اعداد موجود در رسانه‌ها نشان می‌دهد با وجود جذابیت‌های بسیار بالای موجود در ایران از حیث گردشگری همچنان بسیاری از افراد، گروه‌ها و خانوارهای ایرانی برای سیر و سیاحت، مقصد مورد نظر خود را از همسایگان همجوار ایران و برخی کشورهایی که هزینه تمام شده گردشگری برای سیاحان در آن، به نسبت پایین‌تر است، بر می‌گزینند.
در نقطه مقابل، کشور ایران آنچنان که باید در جذب گردشگر از کشور‌های همجوار توفیق چندانی نداشته و با وجود افزایش نسبی ورود گردشگر به ایران در سالیان اخیر همچنان همسایگان ما موفق‌تر عمل کرده‌اند.
آنچنان که اخبار و گزارشات موجود نشان می‌دهد، در سال ۱۳۹۵ تعداد ورودی گردشگر به ایران بیش از ۴ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر برآورد شده که عدد مذکور موید کاهش ۳۰۰ هزار نفری جذب گردشگر در مقایسه با سال ۹۶ است و این امر نشان دهندة پس رفت ما در بخش جذب گردشگر خارجی به نسبت سال ۹۴ است.
در همین سال، تعداد گردشگران ایرانی که از کشور خارج شده‌اند، رقمی معادل ۹ میلیون و ۱۹۶ هزار نفر است که بیش از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از این میزان، کشور عراق را مقصد گردشگری خود برگزیده‌اند که در واقع امر این طیف و گروه را می‌توان در قالب گردشگران زیارتی مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد.
با وجود حضور انبوه گردشگران ایرانی در آنسوی مرزها، میزان گردشگرِ ورودی از این کشور به ایران در سال ۹۵، حدود ۴۱۵ هزار نفر برآورد شده که امر مذکور گویای این واقعیت تلخ است که در ایران به منظور جذب گردشگر از کشور‌های همسایه، تدابیر چندان سازنده‌ای اتخاذ نشده، حضور بیش از ۵۰۰ هزار ایرانی در سال ۲۰۱۷ در کشور امارات و ورود تنها ۶ هزار اماراتی به ایران در سال ۱۳۹۵، تنها نمونه‌ای از این مثال است.
به واقع تاکید بر جذب گردشگر از کشور‌های همسایه از این حیث است که طبیعتا به دلیل بُعد مسافت کمتر، جذب گردشگر از کشور‌های همسایه در صورت تیره نبودن روابط، می‌باید با سهولت هر چه بیشتری انجام پذیرد، اما حصول این امر ظاهرا برای ایران دشوار و سخت است.
منطق حکم می‌کند از حیث گردشگری به نقطه‌ای دست یابیم که در گام نخست میزان ورودی گردشگر به ایران از تعداد حضور ایرانیان در آن سوی مرزها فراتر رود و به تدریج ضریب موفقیت‌ها در این حوزه به میزانی افزایش یابد که با تکیه بر این صنعت، بسیاری از نارسایی‌ها و چالش‌های اقتصادی کشور مرتفع شود.
مطالعات و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد توفیقات اقتصادی کشورها در سایه گردشگری، امری به شمار می‌رود که با تدبیر و درایت حاصل شده و واقعیت مذکور به روشنی در برنامه‌ریزی مُدون مسوولان و فعالان گردشگری آنها مشهود و ملموس است.
به عنوان نمونه، در یکی از شهر‌های کشور‌های همسایه برای جذب گردشگر ایرانی در سالیان اخیر، تمهیدات بسیاری پیش بینی شده تا جایی که حتی در حوزه هتل داری، رستوران‌ها و مراکز گردشگری به آموزش زبان فارسی برای کارمندان مراکز خدماتی و گردشگری مبادرت ورزیده‌اند.
به واقع این تنها نمونه‌ای از برنامه‌ریزی‌های انجام شده به شمار می‌رود و این در شرایطی است که ایران با وجود برخورداری از فرصت‌های گردشگری متعدد و البته برخی تلاش‌های انجام شده در این راستا برای جذب گردشگر که انصاف حکم می‌کند به اقدامات و تلاش‌های مسوولان ذیربط در کشور نیز اشاره شود، بنابراین در بسیاری از حوزه‌ها نیز غفلت‌هایی وجود دارد.
سایه سنگین دولت از عرصه گردشگری کنار رود
نباید از نظر دور داشت که افزایش جذب گردشگر از کشور‌های همسایه بصورت دستوری امکان پذیر نیست و حصول آن مستلزم مجموعه‌ای از اقدامات به هم پیوسته در بخش‌هایی متعدد همچون تبلیغاتی، زیرساختی، حمل و نقل، هتلداری، آموزش و ... خواهد بود.
به اعتقاد نگارنده الگوبرداری از کشور‌های موفق دنیا در عرصه گردشگری، راهکاری مناسب برای افزایش رونق گردشگری در کشور به شمار می‌رود. بدون تردید می‌توان ضمن حفظ موازین شرعی و اخلاقی و چارچوب‌هایی که از حیث ارزش‌های اسلامی در این مرز و بوم مورد توجه است صنعت گردشگری را نیز تقویت نمود. احمد اصغری قاجاری، رییس کمیسیون گردشگری، اقتصادِ ورزش و اقتصادِ هنرِ اتاق ایران در ارتباط با راهکار رونق گردشگری در ایران می‌گوید: حضور فعالانه بخش خصوصی و نقش آفرینی هر چه بیشتر آن، مهم‌ترین عامل در توسعه و شکوفایی گردشگری به شمار می‌رود و می‌باید سایه سنگین دولت از عرصه گردشگری کشور کنار رود.
او معتقد است بروکراسی پیچیده اداری، موازی‌کاری‌ها و... انگیزه لازم را برای نقش آفرینی بخش خصوصی در این حوزه تحت الشعاع قرا داده و بدون تردید هرآنچه از بخش مذکور برای حضور فعالانه در حوزه گردشگری حمایت شود، یقینا ضریب رونق و شکوفایی گردشگری نیز بیشتر خواهد شد.
اصغری قاجاری می‌گوید: بعضا شاهدیم در ایامی خاص، هزینه مسافرت به جزیره کیش به مراتب سنگین‌تر از حضور در برخی کشور‌های همجوار است و با چنین اوصافی انتظار شکوفایی و رونق گردشگری داخلی دور از انتظار خواهد بود.
رحیم یعقوب زاده، از اساتید دانشگاه نیز معتقد است حذف موازی‌کاری‌های فعلی در فرآیند اقتصاد گردشگری، بهره‌گیری مدیران دولتی از نظریات، ایده‌ها و پیشنهادات مدیران بخش خصوصی، حمایت‌های یارانه‌ای دولت از فعالان حوزه گردشگری، ایجاد فضای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی از نمونه راهکار‌هایی است که می‌توان در رونق صنعت گردشگری که به صادارت نامرئی معروف است، نقش بسزایی ایفاء کند که قطعا حصول این امر در تحقق شعار سال که از سوی رهبر معظم انقلاب به حمایت از کالای ایرانی مزین شده، با توفیقات بسیاری همراه خواهد بود.
حسین گروسی، معاون امور حقوقی و مجلس مناطق ویژه اقتصادی نیز با اشاره به جذابیت‌های متعدد و متکثر گردشگری ایران در حوزه‌های طبیعی، تاریخی، سلامت و... اظهار داشت: در گام نخست باید نسبت به تدوین و طراحی استراتژی گردشگری و آمایش سرزمینی در این خصوص اقدام شود.
او افزود: جذب گردشگر نیازمند برنامه‌ریزی صحیح و اصولی است و قطعا با برنامه‌ریزی هدفمند، می‌توان در صنعت مذکور به موفقیت‌های بسیاری نائل شویم، زیرا کشور ایران از این حیث دارای پتانسیل‌های بسیاری است.
نماینده پیشین مردم ملارد، شهریار و قدس در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در حال حاضر ۷ منطقه آزاد در کشور وجود دارد که با برنامه‌ریزی و اتخاذ تدابیر مُقتضی می‌توان از هر منطقه به عنوان کانونی برای جذب گردشگر بهره بُرد.
معاون امور حقوقی و مجلس مناطق ویژه اقتصادی کشور گفت: اطلاع‌رسانی کافی و فراهم نمودن زمینه و بستر مناسب از دیگر الزامات توسعه و رونق گردشگری به شمار می‌رود.
وی در خاتمه یادآور شدهم اکنون بسیاری از گردشگرن ایرانی که برای سیر و سیاحت مقاصد خارجی را بر می‌گزینند هیچ اطلاع و آشنایی نسبت به جاذبه‌های گردشگری ایران زمین و تعدد، تکثر و تنوع آن ندارند و می‌باید این ظرفیت‌ها با اطلاع‌رسانی اصولی، به سمع و نظر مردم برسد و قطعا در چنین شرایطی بسیاری از گردشگران ایرانی با حضور در مناطق گردشگری این مرز و بوم، وضعیت گردشگری کشور را از حیث درآمدزایی متحول خواهند کرد.
