جنگ جدیدی در خاورمیانه آغاز نمی‌شود

حمله به تاسیسات مهم نفتی عربستان سعودی قدرت‌های غربی را با یک معضل اساسی مواجه کرده است: اینکه چطور با ایران که ایالات متحده آن را مغز متفکر حمله می‌داند، برخورد کنند. ایالات متحده و کشورهای اروپایی مجبور هستند که هرگونه تمایل خود به مجازات ایران را تعدیل کنند چرا که یک واکنش شدیدالحن می‌تواند به جرقه‌ای برای درگیری وسیع‌تر در خلیج فارس تبدیل شود و قیمت نفت خام را بالا ببرد و به اقتصاد جهانی آسیب بزند. به گزارش فاینانشیال‌تایمز، قدرت‌های اتحادیه اروپایی در یک موضع‌گیری محتاطانه و با توجه به تمایل شدید خود برای زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای با ایران که ایالات متحده از آن خارج شده، از اشاره به یک گروه خاص به عنوان مسوول حمله خودداری کردند. اما حمله با هواپیماهای بدون سرنشین به تاسیسات نفتی آرامکو که حوثی‌ها، گروه‌های شبه نظامی تحت حمایت ایران، مسوولیت آن را بر عهده گرفته‌اند، شرایط را برای به ثمر دادن تلاش‌های امانوئل ماکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، در راضی کردن رییس‌جمهوری دونالد ترامپ به مذاکره با ایران دشوار کرده است. الی گرانمایه، کارشناس خاورمیانه در اندیشکده شورای روابط خارجی اروپایی گفت: «بدیهی است که این تشدید تنش‌ها شرایط را بسیار دشوارتر و فضای سیاسی را برای چنین ابتکارعمل‌های دیپلماتیکی تنگ‌تر می‌کنند. اما اگر نوعی گشایش در بن‌بست کنونی حاصل نشود، ترامپ در آستانه کمپین انتخابات ریاست‌جمهوری خود با اتفاقات بیشتری از این دست مواجه خواهد شد و افزایش قیمت نفت خام اتفاق خوبی برای او نخواهد بود.» در حالی که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، ایران را به «حملات بی‌سابقه» به دو تاسیسات نفتی سعودی متهم کرده، ترامپ موضع سنجیده‌تری اتخاذ کرده است. ایران هر گونه ایفای نقشی در این حملات را رد کرده است. ترامپ در توئیتی نوشت: «آنها می‌گویند که هیچ ارتباطی با حمله در عربستان سعودی ندارند.» مقامات امریکایی تاکنون از صحبت درباره هرگونه پاسخ احتمالی به این حملات خودداری کرده‌اند. مارک دوبوویتس، مدیر اندیشکده دفاع از دموکراسی‌ها که از مخالفان سرسخت ایران به شمار می‌رود، گفت که دولت ترامپ منتظر گزارش‌ها درباره شناسایی قطعی مهاجم است. دوبوویتس گفت: «هیچ‌کسی نمی‌داند، اما لحنی که رییس‌جمهوری ترامپ اتخاذ کرده حاکی از نوعی واکنش جنبشی است. این واکنش باید از پاسخ امریکا به حمله ایران به هواپیماهای بدون سرنشین معنی بیشتری داشته باشد.» مایک راجرز، رییس‌جمهوری‌خواه پیشین کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان، گفت: «پس از تایید نهایی مقصر، باید هزینه این حمله پرداخت شود.» او افزود که ایالات متحده باید همه گزینه‌ها از جمله شناسایی اهداف واقع بینانه در ایران و همچنین دیپلماسی را مد نظر قرار دهد. او در ادامه بر این مساله تاکید کرد که ترامپ پیشتر از استفاده از زور در برابر ایران امتناع کرده است. تحلیلگران عمدتا نظری مشابه راجرز دارند و به این مساله اشاره می‌کنند که ترامپ با وجود لفاظی‌های شدیدالحن، عمدتا موضعی نرم‌تر اتخاذ کرده است. سوزان مالونی، کارشناس ایران در موسسه بروکینگز، گفت: «در زمینه اقدام نظامی، رییس‌جمهوری در توئیتر جنگ طلب به نظر می‌رسد. او یک رادار عالی سیاسی دارد و این مساله را به خوبی تشخیص داده که امریکایی‌ها هیچ تمایلی به یک مداخله نظامی طولانی مدت و پر هزینه دیگر در خاورمیانه ندارند.»  این حمله چند روز پس از اخراج جان بولتون، مشاور امنیت ملی که پیش از ورود به کاخ سفید آشکارا از تغییر نظام در ایران حمایت کرده بود، رخ داده است. این حمله همچنین در حالی رخ داد که برخی پیش بینی‌های خوش‌بینانه از احتمال دیدار ترامپ با حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک حکایت داشتند. قدرت‌های اروپایی هم به نوبه خود در مسوول دانستن ایران یا واکنش فوری به این حملات تردید کرده‌اند. استفن زیبرت، سخنگوی آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، گفت که دولت هنوز به ارزیابی دقیقی درباره اینکه چه کسی پشت این دو حمله بوده، نرسیده است. دامینیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا، هم به اسکای‌نیوز گفت که کشورش این حمله «نفرت انگیز» که «نقض ناعادلانه قوانین بین‌المللی بوده» را محکوم می‌کند. اما او افزود که در رابطه با اینکه چه کسی مسوول حملات بوده است، هنوز اطلاعات دقیقی در دست نیست. پاریس که مسوولیت مانور دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن را برعهده گرفته، یک هشدار کوتاه صادر کرد مبنی بر اینکه حملات اینچنینی باید متوقف شود چون تنها به تشدید تنش‌ها می‌انجامند و مخاطره درگیری در منطقه را افزایش می‌دهد. روسیه هم که مانند چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان یکی دیگر از امضاکنندگان توافق هسته‌ای ایران است، یک قدم از فرانسه جلوتر رفت و یک هشدار شدید درباره خودداری از اقدام نظامی صادر کرد. دیپلمات‌های اروپایی هم مانند امریکا درباره رفتارهای ایران از جمله برنامه موشکی بالستیک و حمایت آن از گروه‌های شبه نظامی در کشورهایی مانند یمن، سوریه و لبنان نگران هستند، اما نگرانی بزرگ‌تر آنها این است که به دلیل اقدامات تحریک آمیز و غیرقابل پیش بینی ترامپ، درگیر جنگی ناخواسته شوند. یک درگیری نظامی تلاش‌ها برای نجات توافق هسته‌ای ایران از طریق محافظت از تجارت با این کشور با وجود تحریم‌های ایالات متحده را دشوار می‌کند. ماکرون حتی یک قدم فراتر رفته و بسته مذاکرات بین واشنگتن و تهران و تسهیل مشکلات مالی برای ایران را پیشنهاد کرده است. اما دستیابی به این هدف اکنون دورتر به نظر می‌رسد. حوادث خطرناک اخیر در خلیج فارس، مسیر دستیابی به راه‌حلی صلح‌آمیز برای بحران ایران را تنگ‌تر کرده است. اکسل هِلمان از اندیشکده شبکه رهبری اروپایی گفت: «این امر اروپایی‌ها را در یک موقعیت دشوار قرار می‌دهد و فشارها بر آنها در روند تلاش برای کاهش تنش‌ها و پیشبرد مسیری دیپلماتیک را بیشتر می‌کند.»

منبع:  دیپلماسی ایرانی