عمق بازار سهام در خواب توسعه اقتصادی
گروه بورس|سمیرا ابراهیمی|
ارزش بازار سرمایه ایران، در ماه‌های اخیر از مرز هزارتریلیون تومان گذشته و این موضوع حاکی از آن است که ضمن رشد قیمت سهام در بازار، سرمایه‌های جدید هم وارد بازار شده است. در این زمان، اگر نگاهی به صف‌های طویل کارگزاری‌ها برای صدور کد جدید بیندازیم، ورود افراد جدید را می‌بینیم. اگر به پرشدن سقف مجاز کسب منایع صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز نگاه کنیم، همین سیگنال را دریافت می‌کنیم و از همه آنها مهم‌تر، نگاهی به روند شاخص کل قیمت و شاخص هم وزن نیز، گواه آن است که سرمایه تازه نفس، موتور محرک بورس تهران و فرابورس ایران را روشن نگه داشته است. حال هر از گاهی نیز شرکت‌ها با افزایش سرمایه، ظرفیت سهامداری برای شرکت خود را بالا می‌برند و برخی از اوقات نیز با دستکاری در قوانین و مقررات بازار توسط نهاد ناظر عده‌ای از سهامداران، ریزش می‌کنند. اما به‌طور کلی رشد همه‌جانبه بازار سرمایه را می‌توان در شاخصه‌هایی تحت عنوان رشد حجم بازار و افزایش کدهای سهامداری نیز جست‌وجو کرد.
هم‌اکنون بیش از 13 میلیون کد سهامداری صادر شده که این رقم در سال گذشته، کمتر از 10میلیون کد بود. البته علی صحرایی، مدیرعامل بورس تهران می‌گوید که تعداد کدهای فعال بازار حدود یک میلیون کد است، اما مشارکت 800 هزار نفری در عرصه اولیه اخیر فرابورس، گواه ادعایی فراتر از یک میلیون کدفعال است. از سوی دیگر دیده می‌شود که تا پایان شهریور ماه سال جاری، ارزش بازاری بورس تهران یک میلیون و 140 هزار میلیارد تومان بود که این رقم برای فرابورس ایران397 هزار میلیارد تومان بوده است.
همچنین بررسی بازدهی در بازارهای موازی، گویای آن است که در مدت زمان مذکور، شاخص کل بورس تهران بیش از 70 درصد بازدهی داشته، در حالی که رشد قیمت دلار، منفی 12 درصد بوده و قیمت سکه نیز در مسیر نزولی با 13 درصد کاهش همراه بوده است. بازدهی بانک و ابزارهای مالی نیز تنها 10 درصد و در بازار مسکن نیز که با رکورد عمیقی در معاملات مواجه هستیم، تنها 16 درصد بازدهی ایجاد شده است.
نسبت ارزش بورس به GDP در گذر تاریخ
نسبتی که بیانگر تقسیم ارزش بازار سرمایه به تولید ناخالص داخلی است، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین معیارهای شناخت وضعیت اقتصادی کشور به کار می‌رود. هرچقدر این نسبت بزرگ‌تر باشد، نشان از آن دارد که بازار سرمایه با عمق بیشتری مواجه است و هرچقدر که کوچک‌تر شود، از وضعیت نامتناسب این بازار حکایت می‌کند. در سال 91 علی صالح آبادی، رییس وقت سازمان بورس و اوراق بهادار، طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که نسبت ارزش بازار سرمایه به تولید ناخالص داخلی در سال 86 حدود 16 درصد بود که این رقم در سال 91 به حدود 50 درصد افزایش یافته است. همچنین ارزش بازار در سال‌های 85 تا 91 از 40 به 215 هزار میلیارد تومان رسید و در واقع 5 برابر شد.
در پایان سال 96 نیز شاپور محمدی، رییس فعلی سازمان بورس و اوراق بهادار بیان کرد: نسبت ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی از 16 درصد در سال 86 درصد به 37 درصد در سال 96 رسیده است.
نوسان بین 25 تا 33 درصد
احسان عامری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص نسبت تقسیم ارزش بازار سرمایه به تولید ناخالص داخلی گفت: یکی از معیارهای شناخت توسعه‌یافتگی در بازارهای مالی که به نوعی مشتق شده از توسعه اقتصاد کشورهاست، بحث مربوط به میزان ارزش بازار سرمایه به نسبت تولید ناخالص داخلی است که می‌تواند مقیاسی برای شناخت بازار سرمایه کشورها برای شناخت سرمایه‌گذاران خارجی باشد همچنین مورد استفاده نهادهای آماری و مالی بین‌المللی نیز قرار بگیرد.
به گفته وی اگر اکنون ارزش دلاری بازار سرمایه را که حدود 130 میلیارد دلار است، به تولید ناخالص داخلی تقسیم کنیم، عدد به دست آمده بین یک چهارم تا یک سوم خواهد بود. (بین 25 تا 33 درصد) . این موضوع، در واقع شاخصی است که عمق بازارهای مالی، توسعه یافتگی بازار مالی و اهمیت بازارهای مالی نسبت به بخش واقعی اقتصاد را نشان می‌دهد. عامری افزود: این رقم در برخی از کشورها که بورس توسعه‌یافته‌ای دارند، حتی بالاتر از تولید ناخالص داخلی کشورهاست.
پیش بینی آینده این نسبت طلایی چه می‌شود؟
مدیر آموزش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در خصوص وضعیت آینده این شاخص اظهار کرد: در سال 2018 پیش بینی رشد اقتصاد ایران منفی بوده و در واقع کیک اقتصادی ایران کوچک‌تر شده است. در سال 2019 نیز احتمالا این رقم کوچک‌تر می‌شود و در واقع مخرج کسر را کوچک می‌کند. در صورت کسر نیز ارزش بازار سرمایه است که بخش زیادی از آن، مرهون افزایش قیمت‌های اخیر سهام در این بازار و ورود نقدینگی جدید است.
وی افزود: حال اگر خوشبینانه نگاه کنیم که مخرج کسر از این کوچک‌تر نشود، و از طرف دیگر رشد بازار سرمایه را داشته باشیم یا بهتر است بگویم که در اقتصاد سیاسی، تلاطم شدیدی نداشته باشیم، این رقم تا پایان سال احتمالا افرایش پیدا کند و این نسبت تا پایان سال روند صعودی در پی خواهد داشت.
سیگنال به سرمایه‌گذاران
به گفته عامری، نگاه به این نسبت به تنهایی نمی‌تواند به صورت مستقیم، به سرمایه‌گذاران بازارهای مالی کمک کند. اما اگر در مقیاس کلان به وضعیت اقتصاد کشور نگاه بیندازیم، نشان می‌دهد که در پس رشد صورت کسر، آمدن پول جدید به بازار و رشد بازارهای مالی است که به زبان غیرمستقیم به آن اشاره می‌کند. این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان گرد: این موضوع نشانه جذابی برای فعالان بازار سرمایه نیست که بخواهد سیگنال ورود یا خروج بدهد، اما به صورت غیر مستقیم، بهبود این نسبت، نشان‌دهنده بهبود وضعیت بازار سرمایه است.
