از بدنامی «هسته معاملاتی» تا اخلال در بانک اطلاعاتی

گروه بورس|محمد امین خدابخش|

روز گذشته روند معاملات سهام در بورس اوراق بهادار تهران با یک مشکل قدیمی روبه‌رو شد. بازار سرمایه که همواره برای انجام مناسب فعالیت خود به تبادل سریع و به هنگام اطلاعات نیازمند است بار دیگر شاهد اختلال در روند معاملات بود. این مشکل نسبتا قدیمی که در دو سال اخیر بارها از طرق مختلفی نظیر اخلال در هسته معاملات در روند مبادلات سهام اخلال ایجاد کرده، این‌بار به شکل بروز مشکل در سِرورهای تارنمای شرکت مدیریت فناوری اطلاعات بورس تهران و در پرترافیک‌ترین ساعت سفارش‌گیری بازار یعنی ساعت ۹ تا ۱۰ و نیم روی داد. در همین حال بسیاری از فعالان بازار به دلیل سابقه نه چندان خوب «هسته معاملات» به اشتباه گمان کردند که اخلال شکل گرفته باز هم به «هسته معاملات» مربوط می‌شود. این اتفاق سبب شد تا جو کلی معاملات در این روز به دلیل واهمه شکل گرفته از نقدشوندگی سهام به صورت منفی دنبال شود.از این رو فعالان بازار سرمایه معاملات روز گذشته را در شرایطی به اتمام رساندند که شاخص کل بورس تهران بیش از هزار و ۷۰۰ واحد نزول داشت و به کانال ۳۱۸ هزار واحد بازگشت. این اتفاق در حالی رخ داده است که به استناد بسیاری از گزارش‌ها در چند هفته اخیر حجم تازه‌ای از نقدینگی وارد بازار سهام شده است و به همین دلیل با فعالانی در حوزه سرمایه‌گذاری مواجه شده‌ایم که ممکن است نسبت به سرمایه‌گذاران تجربه دارتر بازار از سعه صدر کمتری در مواجه با اختلالات اینچنینی برخوردار باشند. به همین دلیل هم هست که نگرانی‌های شکل گرفته حول مشکلات سیستم معاملاتی شرکت مدیریت فناوری اطلاعات بورس تهران، حالا وارد فاز جدیدی شده و اتفاقات این حوزه با حساسیت بیشتری از سوی ذی‌نفعان بازار سرمایه دنبال می‌شود.در واقع بازار سرمایه که حالا بیش از هر زمانی با شانس پذیرش از سوی آحاد مردم مواجه شده است، از سوی مشکلاتی تهدید می‌شود که بیش از هر چیز ریشه در تصمیمات و عملکرد شرکت‌های وابسته به سازمان بورس دارند؛ مشکلاتی که باید با به کار بستن تدبیر و جدیت بیشتر از سوی مسوولان مربوطه به سرعت حل شوند و بورس تهران را به عنوان مهم‌ترین بازار مالی که کشور می‌تواند نقشی مهم در جذب نقدینگی سرگردان داشته باشد را یاری کنند.

با نگاهی دقیق‌تر به روند معاملات بازار سهام در هفته‌های اخیر می‌توان دریافت که جریان کلی معاملات به دلیل بازده کسب شده در ماه‌های گذشته با رونق بیشتری روبه‌رو شده است. دلیل این امر نیز ورود سرمایه‌گذاران جدیدی است که در مواجه با بازده منفی بازارهای موازی نا امید از بهبود وضعیت این بازارها، وارد چرخه معاملات سهام شده‌اند. در چنین شرایطی انتظار می‌رود تا از اعتماد شکل گرفته به بازار سهام بیشتر صیانت شود تا در بلندمدت نیز شاهد تداوم حضور مردم در بازار سرمایه باشیم و اقتصاد کشور مخصوصا در شرایط اینچنینی نظیر تحریم بتواند از تاثیرات مخرب هجوم نقدینگی به بازارهای دیگر بکاهد. در این راستا یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توان انجام داد، بهبود امنیت و سرعت معاملات به منظور کاهش ریسک‌های سیستماتیک موجود در این حوزه است. در صورت مرتفع نشدن مشکلات موجود ممکن است همانند برخی از روزهای کاهشی بازار که شاهد فشار فروش هیجانی بودیم، هجوم عرضه را در بسیاری از نمادهای بازار نظاره‌گر باشیم. چراکه همین رویداد به تنهایی کافی است تا اقبال شکل گرفته به بازار سرمایه به راحتی و در عرض چند روز از بین برود و روزهای سبز بورس و فرابورس تهران به راحتی جای خود را به قرمزپوشی قیمت‌ها در روی تابلوهای معاملاتی بدهد.رخدادهایی از این دست که به گفته برخی از دست‌اندرکاران کارگزاری‌ها در روزهای گذشته نیز تکرار شده موجب شد تا ضمن مصاحبه با برخی از کارشناسان حوزه مربوطه دلایل این امر را جویا شویم و در خصوص چالش‌های پیش روی کارگزاری‌ها در انجام به هنگام معاملات به گفت‌وگو بپردازیم. در همین راستا اکبر حامدی، کارشناس بازار سرمایه در مورد اخلال به وجود آمده در روز گذشته گفت: عدم هماهنگی بین اطلاعات حاصله از سوی سایت مدیریت فناوری بورس تهران که بسیاری آن را به اسم (tsetmc) می‌شناسند با قیمت‌های واقعی معاملات که در کارگزاری‌ها وجود داشت، به سردرگمی معامله گران منتهی می‌شود. روز گذشته شاهد آن بودیم که بسیاری از سفارش‌ها قابلیت اجرا نداشت.

   مشکلات هسته، جذابیت بازار را کم می‌کند

وی افزود: یکی از مشکلات اصلی ما سیستم معاملاتی است که در مواقع بروز مشکلات اینچنینی واحد معاملات کارگزاری‌ها را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. مضاف بر اینکه برخی تمهیدات و محدودیت‌های اعمال شده از سوی قانون گذاران سبب شده تا سرعت معاملات کاهش یابد. در حال حاضر تاخیر در چرخه معاملات افزایش یافته و این امر سبب شده تا نتوانیم به راحتی مشکلات خود را حل کنیم. برای مثال موردی وجود داشته که مشکل به وجود آمده در جریان معاملات نه از سوی شرکت پشتیبان با پاسخ درست مواجه شود و نه از سوی شرکت مدیریت فناوری بورسی تهران.قائم‌مقام مدیرعامل کارگزاری ملل در ادامه گفت: البته باید خاطر نشان کرد که تمامی مشکلات بازار از یک جنس نیست برای مثال در بسیاری از موارد با اصلاح رویه‌ها می‌توان بر سرعت و دقت معاملات افزود. یکی از این موارد مدت زمان اعمال سفارش‌های خرید برای عرضه‌های اولیه است که در ساعت معاملات روز عرضه انجام می‌شود که و به دلیل آنکه به عنوان عملکردی مازاد بر فعالیت روزانه معامله‌گران بر آنها داده می‌شود ممکن است سرعت و دقت عملکرد آنها را با مشکل مواجه کند.وی تصریح کرد: بروز چنین مشکلاتی که منجر به کاهش دقت و سرعت معاملات می‌شود می‌تواند اثری بلندمدت بر جذابیت بازار سرمایه بگذارد و از اعتماد عمومی به ساز و کار معاملات در بورس بکاهد. چنین اتفاقاتی مخصوصا در شرایط فعلی که حجم معاملات و ارزش آن رکورد تازه‌ای را به ثبت می‌رساند از اهمیت بیشتری برخوردار است.

   سرایت اختلال به اعتماد سرمایه‌گذاران

نوید اختری‌زاده، دیگر کارشناسی که در خصوص اختلالات پیش آمده در هسته معاملات با «تعادل» صحبت کرد، گفت: اخلال یاد شده که  روز یکشنبه شاهد بودیم، از بعد زمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. وقفه یاد شده که در ساعت ابتدای معاملات رخ داد، از آن جهت اهمیت داشت که طی این دوره زمانی بیشترین سفارش خرید و فروش روی سامانه قرار می‌گیرد. بنا براین طبیعی است که این اتفاق از حیث تاثیر روانی که در بازار گذاشته حائز اهمیت باشد.  وی افزود: چنین اتفاق کم‌کم دارد تبدیل به یک ریسک سیستماتیک می‌شود چرا که این وضعیت روند معاملات را در کارگزاری‌ها نیز با مشکل مواجه کرده و از اعتماد سرمایه‌گذاران بر معاملات در بورس تهران می‌کاهد. تحلیلگر کارگزاری بانک دی ادامه داد: تداوم این روند آن هم در شرایطی که تعداد کدهای معاملاتی ظرف سال‌های ‌اخیر دو برابر شده، می‌تواند ضربه‌ای عمیق بر عملکرد بازار سرمایه و مقبولیت آن وارد کند. چرا که در شرایط اینچنینی پایش، به‌روزرسانی و حفاظت از زیر ساخت معاملاتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند در آینده بازار سرمایه و بهبود کمی و کیفی معاملات آن تاثیر بلندمدت بگذارد.

   اختلال به دلیل افزایش تعداد فعالان بازار

سخنان و اظهارات کارشناسان این حوزه سبب شد تا ضمن گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس دلایل بروز چنین مشکلاتی را از وی جویا شویم. روح‌الله دهقان در این باره به «تعادل» گفت: تاخیر بروز کرده در فاصله زمانی ساعت 9 تا 10:30 رخ داده و پس از آن به کلی رفع شده است. چنین اتفاقاتی گاهی پیش می‌آید. البته باید به خاطر داشت که دلیل بروز مشکلاتی اینچنینی بیش از آنکه ناشی از مشکلات زیر ساخت باشد، به دلیل افزایش کمی میزان فعالان بازار است که در هفته‌های اخیر شاهد آن بودیم. البته باید به خاطر داشت که مشکل رخ داده در روز گذشته ارتباطی با افزایش حجم معاملات ندارد. همچنینی در روز گذشته هسته معاملات و سامانه سفارشات آنلاین مشکلی نداشته است.وی ادامه داد: مشکل یاد شده به سرورها و بانک‌های اطلاع‌رسانی مربوط بوده و اقدامات لازم جهت مرتفع کردن نقایص آن انجام شده است.