پول نفت عراق کجا رفت ؟

محمود خاقانی|

کارشناس بین‌المللی انرژی|

زمینه‌سازی برای تظاهرات چند روز اخیر جوانان و مردم عراق که متاسفانه شاهد خسارات جانی، مالی و غیره در عراق بودیم موضوعی است قابل توجه در ابعاد مختلف. مهم‌ترین نکته‌ای که توجه را جلب می‌کند این واقعیت است که اصحاب ثروت‌های بادآورده درعراق تلاش می‌کنند تمامیت قدرت سیاسی و اقتصادی راهم به دست بگیرند تا عراق را از ایران دور و به عربستان و امریکا نزدیک کنند. این دسته از سیاستمداران و ثروتمندان عراقی ابتدا مشکل‌ها را ایجاد کردند و می‌کنند و بعد با ظاهری عامه‌پسند مدعی هستند که می‌توانند مشکلات را حل کنند. از حدود دوماه پیش طرح‌هایی به اجرا درآمد و ابتدا با تحصن و اعتراض تنی چند از فارغ‌التحصیلان بیکار دانشگاه‌ها برخی مشکلات واقعی دراقتصاد کلان عراق (وابسته به دلار امریکا- درآمدهای نفتی) نظیر بیکاری، رانت خواری، فساد، اختلاس و غیره مطرح شد. رسانه‌های خاصی هم روی آن تمرکز کردند و صحنه را برای ایامی که قرار است عراق میزبان زائران اربعین باشد و با هدف برهم زدن مراسم اربعین حسینی فراهم آوردند. آنچه در عراق در چند روز اخیر اتفاق افتاد به آنچه در دی‌ماه سال 96 از مشهد شروع شد و زمینه‌سازی خروج دولت ترامپ از برجام را فراهم آورد شباهت‌هایی دارد. در دی‌ماه سال 96 دولت درایران موضوع را با تدبیر مهار و مدیریت کرد. اما، در عراق به‌دلیل وابستگی و نزدیکی برخی از سیاستمداران و گروه‌های سیاسی عراقی به امریکا و نیز نفوذ فاسدان و اختلاسگران در اقتصاد کلان به ویژه درصنعت نفت و گاز عراق شاهد رویدادهایی بودیم که باید تلاش کرد تا اذهان مردم ایران و عراق متوجه باشند که پول کلانی برای تفرقه انداختن بین مردم ایران وعراق به منظور زمینه‌سازی برای روی کارآمدن و حکومت کردن دست نشاندگان امریکا هزینه شده و می‌شود.

  تلاش برای حضور و نفوذ دایمی امریکا

در عراق

درراس برنامه‌های تحریم و منزوی‌سازی ایران برای رساندن صادرات نفت ایران به صفر، ایجاد تفرقه و اختلاف بین مردم ایران وعراق قرار دارد. چرا؟ برای اینکه پس از اجرای سیاست خارج کردن نفت ایران و ونزوئلا از بازارجهانی دولت ترامپ تمرکز زیادی برای افزایش عرضه به بازار نفت خام عراق، عربستان، نیجریه، برزیل، آنگولا و سایرین را برنامه‌ریزی کرد. درهمین حال حجم واردات نفت خام از عراق به امریکا تا بیش از ششصد هزاربشکه درروز رسیده و هم چنان درحال افزایش است. دولت ترامپ سعی دارد با فشار حداکثری روابط اقتصادی ایران و عراق را دچار تزلزل کند. بدیهی است همین تلاش امریکا به افزایش فشارهای اقتصادی و کمبود‌ها در عراق نیز افزوده است.

  تغییر سیاست حضور با قدرت به نفوذ

امریکا درنظام سیاسی و اقتصادی عراق تلاش دارد قدرت سیاسی ونظامی‌اش را به یک نفوذ دایمی تبدیل کند. دولت امریکا با همکاری دولت‌های متحد اروپایی و شرکت‌های چند ملیتی نفتی ادامه فساد و اختلاس باقیمانده از رژیم صدام حسین در عراق را یک ابزار مهم و مفید ارزیابی و به توسعه آن در سال‌های اخیر کمک زیادی کردند و می‌کنند. دراین راستا حمایت از کاسبان تحریم و بهره‌برداری از نفوذ اقتصادی و سیاسی آنها درایران نیز مد نظر سیاستمداران امریکایی است. به همین دلیل پول زیادی برای تحریک احساسات ضد عراقی درایران و ضد ایرانی در عراق از طریق رسانه‌های فارسی زبان، عربی‌زبان و بین‌المللی هزینه می‌شود. درواقع روش خبررسانی تظاهرات اخیر در عراق این موضوع را ثابت می‌کند. امریکا سعی دارد با هماهنگی و همکاری حاکمان مادام العمر درشیخ نشین‌های جنوب خلیج فارس و عربستان به مردم عراق اینطور تفهیم کند که ایران و مردم ایران نمی‌توانند و نباید با شما متحد شوند و همکاری‌های گسترده اقتصادی داشته باشند درحالی که امریکا، اروپایی‌ها و حکومت‌هایی نظیر عربستان می‌توانند عراق را از وضعیت اقتصادی کنونی نجات دهند. طرحی را هم تعریف کرده‌اند که برا ساس آن تا می‌توانند حضور و فعالیت شرکت‌های ایرانی و ایرانیان در اقتصاد عراق را با مشکلات عدیده مواجه کنند.

  مردم سالاری «نه» دیکتاتوری «آری»

دکتر عبدالهی یحیی زالوم Dr Abdulhay Yahya Zalloum, یک تحلیلگر و مشاور امور نقتی می‌گوید که امریکا طرفدار دیکتاتوری است. امریکا اصولا درمنطقه خاورمیانه با ادامه روی کار آمدن نظام‌های مردم سالاری و آنچه به دموکراسی شهرت دارد با هرنوع آن به ویژه مردم‌سالاری دینی که درایران تجربه شده است مخالف است. خب، دلیل آن هم مشخص است برای اینکه شرکت‌های بزرگ چندملیتی غربی نظیر اگزون موبیل، بی‌پی، شل و سایرین با این سیاست دولت‌های غربی موافق و منافع آنها تامین می‌شود. خانم آنتونیا جوهاس Antonia Juhasz یک تحلیلگر بازار نفت به شبکه الجزیره گفته است که شرکت‌های نفتی چندملیتی از حمله و تصرف عراق توسط امریکا و انگلیس در سال 2003 میلادی استقبال کردند.  طی بیانیه مشترکی که توسط کاخ سفید و دولت عراق چندی پیش منتشر شد آمده است: «ایالات متحده امریکا درحمایت از عراق و تلاش برای توسعه بخش انرژی عراق خود را متعهد می‌داند. امریکا و عراق با هم می‌توانند راهکارهای افزایش تولید نفت عراق که دربرگیرنده حمایت و پشتیبانی بهتر امریکا برای زیرساختارهای مهم باشد را مشارکت کنند.»

با توجه به ذخایر غنی نفت عراق بسیاری از تحلیلگران براین عقیده‌اند که عراق در سال 2030 می‌تواند بخش اعظم حجم نفت خام مورد نیاز بازار جهانی را تامین کند. سازمان‌های اطلاعاتی امریکا و اروپا معتقدند که چنانچه عراق و ایران متحد باشند یا بشوند با هم می‌توانند دربازار جهانی انرژی تاثیر مهمی ایفا کنند و باید جلوی این اتحاد به هرقیمتی گرفته شود.

   مردم عراق می‌گویند نفت عراق را می‌دزدند

شبکه الجزیره از یک کارشناس نفتی نقل کرده است که مردم عراق به این نتیجه رسیده‌اند که شرکت‌های نفتی چند ملیتی که درعراق فعالیت دارند منابع نفتی عراق را می‌دزدند: «مردم عراق در زمان حکومت صدام در عراق همین عقیده را داشتند و فکر می‌کردند با سقوط رژیم دیکتاتوری صدام  ثروت نفت وگاز عراق به مردم عراق تعلق می‌گیرد. ولی با تسلط شرکت‌های نفتی غربی بر منابع نفت وگاز عراق پس از حمله امریکا و انگلیس به عراق متاسفانه وضع همان است که در دوران صدام‌ بود.» آقای بسیم الخلیل صاحب یک رستوران در بغداد به شبکه الجزیره گفت: «مردم عراق این نکته را مورد توجه قرار می‌دهند که اگر عراق نفت نداشت آیا امریکا هزاران سرباز خود را قربانی می‌کرد و میلیارد‌ها دلار برای حضور نظامی در منطقه هزینه می‌کرد؟» آقای ترامپ رقم هفت میلیارد دلاردراین رابطه را فاش کرده است که امریکا هزینه کرد تا به عراق حمله کند و در منطقه خلیج فارس حضور نظامی داشته باشد. درحال حاضر نیز امریکا از جیب آل‌سعود میلیارد‌ها دلار هزینه می‌کند تا فشار تحریم‌های حداکثری علیه ایران را اجرایی کند.

آقای احمد علی یک مهندس بیکار عراقی به شبکه الجزیره گفت: «فقط یک بچه ممکن است باور کند که امریکا برای کمک به مردم عراق به اینجا آمده است.» کارشناس بین‌المللی نفت خانم آنتونیا جوهاس با مردم عراق هم عقیده است و به شبکه الجزیره گفته است که: « امریکا و شرکت‌های چند ملیتی نفتی نقش مهمی درطرح خصوصی‌سازی صنعت نفت عراق داشتند و دارند. درواقع با لابی‌گری آنها سعی شده و می‌شود که قانون گذاران عراقی - قانون نفت عراق- را به تصویب برسانند که براساس مشارکت در تولیدProduction Sharing Agreements(PSAs)  بتوانند در صنعت نفت عراق حضور فعال داشته باشند.» قرارداد‌های مشارکت درتولید معمولا منافع سرمایه‌گذار غربی را درصورتی‌که مذاکره‌کننده درطرف دولتی قرارداد فاسد باشد یا وارد نباشد بهتر تامین می‌کند و چنانچه طرف قرارداد هم به اصطلاح خصوصی باشد که چه بهتر. درهمین حال امریکا با خلق داعش میلیاردها دلار هزینه‌های زیرساختاری را به دولت ومردم عراق تحمیل کرد. اما همکاری خوب مردم ایران و عراق در منطقه طرح داعش را به شکست کشاند. یک مهندس عراقی که با یک شرکت ایرانی همکاری دارد معتقد است که مردم ایران با تدبیر و صبر باید به مردم عراق کمک کنند تا توطئه جدید امریکا و آل سعود در عراق که با بهره‌برداری از کمبود‌های مختلف ناشی از تحریم‌های اقتصادی تحمیلی به مردم ایران و دزدیدن صدها میلیارد دلار پول نفت صادراتی عراق است را با برگزاری با شکوه‌تر راهپیمایی اربعین خنثی و امریکا را از عراق بیرون کنند.