بنگاه‌های خاموش را احیا کنیم
گروه اقتصاد کلان| ریحانه مهدوی|
یک کارشناس حوزه کار می‌گوید هرگونه طرح جدیدی که مستلزم شرایط آزمون و خطا در بازار کار باشد باید از دستور کار دولت خارج شود، چرا که ایجاد اشتغال از طریق تخصیص وام و تزریق پول به بازار تجربه شکست‌خورده‌ای است که ما طی دو دهه اخیر از آن نتیجه‌ای نگرفتیم، بنابراین دولت باید کاملا هدفمند در بازار کار به دنبال ایجاد اشتغال و توسعه بازار کار باشد چون شرایط ما شرایطی خاص و حساس است.به گزارش «تعادل» طرح اشتغال فراگیر از سال 96 با تکیه بر ظرفیت‌های هر استان در جهت اشتغالزایی آغاز شد و آن‌گونه که گفته شده تاکنون 200 هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی به این طرح تخصیص داده شده است.
اخیرا عیسی منصوری معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار نیز در گفت‌وگویی بیان کرده است که از زمان آغاز به کار طرح اشتغال فراگیر تاکنون 20 هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی به این طرح پرداخت شده است و مطابق با آخرین آمار از سوی مرکز آمار ایران و وزارت کار نیز، از سال گذشته تاکنون 471 هزار فرصت شغلی از محل طرح‌های اشتغالزایی ایجاد شده است.
منصوری همچنین اذعان کرده است که اولویت این وزارتخانه به ترتیب پرداخت سرمایه در گردش به طرح‌های توسعه و طرح‌های نیمه‌تمام است و وزارت کار با توجه به منابع محدود برای ایجاد اشتغال سعی دارد سیاست‌هایی را دنبال کند که وحدت رویه در بین دستگاه‌ها باشد و در امر تولید نیز بهره‌وری بالایی داشته باشد که یکی از این سیاست‌ها راه‌اندازی مرکز کنترل و فرماندهی سیاست‌های اشتغال کشور است که نظارت در برنامه‌های اشتغال را مدیریت می‌کند.
اما این در حالی است که بسیاری از کارشناسان بازار کار باور دارند که با توجه به شرایط کشور طرح‌های اشتغالزایی موجود راه به جایی نخواهند برد و تنها اتلاف وقت و منابع کشور است، چرا که این قبیل طرح‌ها مانند طرح اشتغال فراگیر، باید در زمان مناسب خود در اولویت اجرایی قرار می‌گرفت نه در شرایطی که کشور با فشار تحریم‌ها رو به رو است.از این رو «تعادل» در گفت‌وگو با حمید حاجی اسماعیلی کارشناس حوزه کار به این موضوع پرداخته است که آیا طرح اشتغال فراگیر توانسته در ایجاد اشتغال و توسعه بازار کار موفق عمل کند و همچنین ارایه تسهیلات بانکی به برخی طرح‌ها در جهت ایجاد شغل می‌تواند راهکار درستی باشد؟ که در ادامه به صورت مشروح می‌خوانیم.
طرح اشتغال فراگیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این طرح در ایجاد اشتغال موثر واقع شده است؟
این طرح مربوط به چند سال گذشته است، قبل از زمانی است که تحریم‌ها شدت پیدا کرد، این طرح جزو یکی از طرح‌های اصلی است که دولت فعلی در دستور کار قرار داده است، ستاد اقتصاد مقاومتی هم در این طرح کار‌هایی را انجام داده است و در عین حال شاید روی کاغذ یکی از طرح‌های خوبی بود که طی یک دهه اخیر در کشور تهیه شده بود، علت آن بود که این طرح مبتنی بر شناسایی و رصد ظرفیت‌های مختلف در نقاط مختلف جغرافیایی کشور تعبیه شده و در اصل طرح این دیگاه مطرح بود که ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه کشور بتواند بالفعل شود و به اجرا در بیاید و سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌ها در آن بخش‌ها صورت بگیرد بنابراین یک بررسی و ارزیابی زیادی از استعدادها و توانایی‌ها درکشور دیده شده بود، متاسفانه این طرح خیلی دیر اجرا شد با وجود اینکه رهبری هم برای اجرای این طرح، اعتبار خوبی را از صندوق توسعه ملی تخصیص داده بودند و حدود 1 و نیم میلیارد دلار با سود تقریبا نزدیک به صفر، این طرح آن قدر دیر اجرا شد که کشور وارد تحریم‌ها شد و در عین حال شرایط کشور تغییر کرد، بنابراین اصل این طرح اجرا نشده است، برای به اجرایی رساندن این طرح وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مدیریت و مکانیسم‌های اجرایی خوبی را برای این کار انتخاب نکرد، قرار بود این طرح را به روستاها ببرند و در آن زمان روستاها ظرفیت‌های لازم برای اجرای این طرح را نداشتند چون مهاجرت صورت گرفته بود، بی‌آبی و مشکلات عدیده‌ای در روستاها بود که تقریبا آن مناطق را به روستایی محروم تبدیل کرده بود، به هر حال این طرح باید در جاهایی که امکان بهره وری بود اجرایی می‌شد، در مجموع اکنون شرایط با گذشته تغییر کرده است، انقدر در اجرای طرح اشتغال فراگیر تعلل داشتیم که اکنون به شرایط حاد رسیدیم و به نظر می‌رسد که این قبیل طرح‌ها اولویت کشور نیست، چون ما از تحریم‌ها تاثیر زیادی گرفته‌ایم، بنگاه‌های بسیاری آسیب دیده‌اند، اولویت حمایت از بنگاه‌هایی است که دست و پا شکسته فعالیت می‌کنند، از دیدگاه من طرح اشتغال فراگیر می‌تواند مسکوت باقی بماند و زمانی که اوضاع کشور کمی متعادل شد و ثبات بیشتری در حوزه بازار کار در اقتصاد ما ایجاد شد، این طرح اجرا شود، ما در شرایط فعلی اولویت‌های ضروری‌تری در اقتصاد داریم، باید برای حفظ بنگاه‌های موجود تلاش کرد، حفظ و حمایت از فعالیت بنگاه‌هایی که حال و روز خوشی را ندارند باید در اولویت و دستور کار دولت قرار بگیرد که فکر می‌کنم سازمان برنامه و بودجه نیز تا حدودی بر این مساله تاکید دارد چون امکان اینکه ما توسعه بازار کار را به صورت طرح‌های خام داشته باشیم وجود ندارد، در ابتدا باید به شهرک‌های صنعتی پرداخت و سپس بنگاه‌های متوسطی که طی چند سال گذشته در کشور دچار مشکل شدند در اولویت باشند و در نهایت هم بنگاه‌های کوچک‌تر مورد توجه دولت قرار بگیرند.
با اقداماتی مانند ارایه تسهیلات و وام چه میزان می‌توان اشتغال ایجاد کرد؟
ایجاد اشتغال از طریق تخصیص وام و تزریق پول به بازار تجربه شکست‌خورده‌ای است که ما طی دو دهه اخیر از آن نتیجه‌ای نگرفتیم، بنابراین دولت باید کاملا هدفمند در بازار کار به دنبال ایجاد اشتغال و توسعه بازار کار باشد چون شرایط ما شرایطی حساس و خاص است، من به عنوان کارشناس حوزه کار به دولت توصیه می‌کنم تمام طرح‌هایی که امکان موفقیت آنها در بازار کار کشور وجود ندارد یا به عبارتی در گذشته یا در دولت‌های مختلف تجربه شده دست بردارد و اجتناب کند چون باعث می‌شود تمرکز دولت از روی موضوعات و مسائل مهم کشور برداشته شود و به سمت مسائل بی‌مبنا و بی‌نتیجه که آثار مثبتی برای کشور ندارد، سوق پیدا کند که این برای کابینه جز درگیری‌های فکری بیهوده حاصلی ندارد و در عین حال به علت شرایط خاص باید اولویت‌های دیگری را در بازار کار در نظر بگیریم در نتیجه وظیفه دولت این است که بنگاه‌های نیمه جان را رصد و ارزیابی کند و درصدد رفع مشکلات این بنگاه‌ها برآید. برای مثال برخی از بنگاه‌های سنتی مانند هپکو و هفت تپه که از گذشته در کشور فعالیت می‌کنند و ممکن است حجم نیرو یا اثر‌گذاری آنها در بازار کار هم به اندازه کافی برجسته نباشد، باید حفظ شوند چرا که این بنگاه‌های قدیمی به نوعی برند بازار کار کشور از گذشته محسوب می‌شدند، نباید به مرز تعطیلی برسند، نباید دچار انحلال شوند، دولت باید از بنگاها حمایت کند تا ثبات به بازار کار کشور بازگردد. وی ادامه داد: علاوه بر آن دولت باید از بنگاه‌هایی که در شهرک‌های صنعتی شکل گرفته‌اند حمایت‌های لازم را انجام دهد، شهرک‌های صنعتی بنگاه‌هایی هستند که دولت در آنها مداخله و نفوذ بیشتری دارد، در این شهرک‌ها زیر ساخت فراهم کرده‌ایم، سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در آنجا صورت گرفته است، نباید اجازه دهیم این سرمایه‌ها در آنجا مستهلک شوند و در نهایت از بین بروند، بسیاری از این شهرک‌ها خاموش شده‌اند یا ظرفیت‌های آنها کاهش پیدا کرده است، با توجه به اولویت‌هایی که اکنون کشور با علت محدودیت در واردات و صادرات برای بازار کار دارد باید بنگاه‌ها را که می‌توانند دستی در صادرات داشته باشند و نیازهای داخل را تامین کنند زنده کند، طرح‌هایی که در زمان معمولی و طبیعی خود در کشور ریخته شده بود باید در همان زمان هم به اجرا می‌رسید، زمینه لازم را برای اجرا در کشور ندارد و از نظر من دولت باید برای رسیدگی به امور مهم‌تر و حیاتی، از توجه به آنها صرف‌نظر کند.
این کارشناس بازار کار تاکید کرد: هرگونه طرح جدیدی که مستلزم شرایط آزمون و خطا در بازار کار باشد باید از دستور کار دولت خارج شود، شرایط به گونه‌ای است که باید کاملا هدفمند و با اولویت و برنامه‌ریزی در بازار کار فعالیت کنیم، تاکید من این است که به بنگاه‌های نیمه جان، جانی دوباره ببخشیم چون این بنگاه‌ها هم به لحاظ فنی، هم به لحاظ تامین سرمایه در گردش و هم به لحاظ شرایطی که از محل تحریم‌ها متوجه آنها شده، آسیب دیده‌اند، برای اینکه بتوان فعالیت این بنگاه‌ها را در بازار کار حفظ کنیم باید به آنها توجه ویژه داشته باشیم.
با توجه به شرایط تحریم حفظ بنگاه‌های موجود تنها راه ایجاد اشتغال در کشور است؟
ما طی سال‌های پیش از انقلاب فعالیت‌های زیادی را برای توسعه بازار کار انجام دادیم که اکنون یا به صورت نیمه دولتی، خصوصی یا به صورت تعاونی در حال فعالیت هستند، متاسفانه در سال‌های اخیر به علت نوسانات بازار و به دلیل اجرای ناقص طرح هدفمندی و تحریم‌های نابرابر، آسیب بسیار جدی دیده‌اند، بنابراین اولویت ما باید احیای بنگاه‌ها باشد چون سرمایه‌گذاری در آنها صورت گرفته است. اما این مهم باید با رعایت اولویت قرار بگیرد، به این معنا که باید میزان اثر‌گذاری فعالیت بنگاه‌ها را در کشور مورد ارزیابی قرار دهیم، برخی از بنگاه‌ها می‌توانند در برطرف کردن نیازهای داخلی ید طولایی داشته باشند، بنابراین باید رسیدگی به این بخش‌ها در دستور کار دولت قرار بگیرد.
وی ادامه داد: ما در حوزه کشاورزی، دامپروری و گردشگری ظرفیت‌های خوبی برای ایجاد اشتغال و توسعه بازار کار داریم که در انتظار نگاه و توجه از سوی دولت است، دولت باید از این فرصت‌ها به درستی استفاده و از سرمایه‌گذاران نیز حمایت کند چرا که این مهم در زمینه توسعه شهری و روستایی هم می‌تواند کمک حال باشد و از مهاجرت روستاییان به شهر به میزان چشم‌گیری بکاهد. باید به دنبال اولویت‌ها رفت.
