بقیق پاشنه آشیل آرامکو بود

مترجم:  طلا تسلیمی|

در چند دهه گذشته بازارهای جهانی نفت همواره به این دلیل که پالایشگاه بقیق عربستان سعودی به صورت یک قیف در چرخه تامین آرامکو عمل می‌کرد، نگران بودند چرا که در صورت وارد آمدن هر گونه آسیبی به این تاسیسات، صنعت جهانی نفت با عواقب شدیدی مواجه می‌شد. اکنون همه این نگرانی‌ها تحقق یافته است. اتفاق خرسند کننده برای مصرف کنندگان نفت این است که ذخایر سالم جهانی ذخایر تولید سبب می‌شود که بازار اختلال ناشی از آسیب دیدن پالایشگاه بقیق را احساس نکند، اما این روند برای مدتی طولانی ادامه نخواهد داشت.

به گزارش دیپلماسی ایرانی، حمله 14 سپتامبر به خاک عربستان سعودی که شرکت ملی نفت سعودی، آرامکو، را وادار ساخت مهم‌ترین تاسیسات در زیرساخت‌های نفتی و گاز طبیعی خود یعنی مجموعه پالایش گاز بقیق را تعلیق کند، کابوسی دیرینه بود که نهایتا به حقیقت پیوست و به قیمت حذف 5.7 میلیون بشکه نفت خام از تولید روزانه عربستان تمام شد. مقامات سعودی سعی دارند به بازارهای نفت و گاز طبیعی جهانی اطمینان دهند که توانایی از سرگیری میزانی از این تولیدات را دارند، اما بر خلاف اظهارات اولیه مبنی بر ازسرگیری همه تولیدات در فاصله زمانی اندک، ریاض 16 سپتامبر اعلام کرد که جبران آسیب‌های حمله به تاسیسات بقیق و اتمام تعمیرات می‌تواند هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد.

تاثیر این اتفاق بر بازارهای جهانی نفت شدید، اما دست کم برای مدت زمانی در آینده نزدیک قابل کنترل خواهد بود. قیمت نفت خام برنت که یک شاخص جهانی به شمار می‌رود، در تاریخ 16 سپتامبر و تقریبا بلافاصله پس از حمله 20 درصد افزایش یافت، اما نهایتا روی حدود 69 دلار در هر بشکه (14 درصد افزایش) تثبیت شد که هنوز هم از نفت بشکه‌ای 80 دلار سال گذشته ارزان‌تر است. اما حمله به تاسیسات بقیق جدای از تاثیرگذاری بر قیمت نفت، یک سری سوالات اساسی درباره آینده تولیدات نفتی در خاورمیانه و همچنین سیاستگذاری‌های نفتی عربستان سعودی ایجاد کرده است. تحولات 14 سپتامبر نشان دادند که ایالات متحده هر اندازه هم که تولیدات داخلی را افزایش دهد، باز هم نمی‌تواند تاثیرات خاورمیانه بر تامین انرژی را نادیده بگیرد.

   پاشنه آشیل آرامکو

اهمیت بقیق برای عربستان سعودی را به هیچ‌وجه نمی‌توان دست کم گرفت. اولین قدم در بخش اعظم تولیدات نفت و گاز طبیعی ساحلی عربستان سعودی در تاسیسات تفکیک گاز و نفت آغاز می‌شود که همانطور که از نامش پیداست، گاز طبیعی را از نفت پالایش نشده جدا می‌کند و پس از آن است که پروسه تثبیت از طریق حذف سولفید هیدروژن، آخرین مرحله پالایش پیش از انتقال نفت به پایانه‌های صادراتی، آغاز می‌شود.

عربستان سعودی مجموعه‌های پالایشی زیادی دارد، اما بقیق محل استقرار بزرگ‌ترین تاسیسات تثبیت نفت خام جهان به شمار می‌رود. تا پیش از حمله 14 سپتامبر، عمده نفت خام تولیدی در برخی از بزرگ‌ترین میدان‌های نفتی عربستان از جمله میدان‌های به‌شدت بزرگ اغوار و شیبه که به ترتیب اولین و چهارمین میدان نفتی عربستان از نظر ظرفیت استقرار به شمار می‌روند، در برج‌های تثبیت بقیق پالایش می‌شدند. شرایط به گونه ای‌است که انگار در جریان حمله، برج‌های تثبیت نفت خام و تانکرهای ذخایر گاز طبیعی در بقیق بطور مشخص هدف گرفته شده‌اند. تصاویر ماهواره‌ای حاکی از آسیب شدید به چندین برج تثبیت هستند و برای از سرگیری فعالیت در آنها به تعمیرات طولانی مدت یا بازسازی نیاز است و این روند می‌تواند چندین ماه طول بکشد. آسیب‌ها در خوریس که دومین میدان نفتی بزرگ عربستان به شمار می‌رود و یکی دیگر از سایت‌هایی است که در جریان حملات 14 سپتامبر هدف گرفته شده، ظاهرا به 2 تا از 5 جداکننده نفت و گاز مجموعه محدود می‌شود. عربستان سعودی ادعا کرده که می‌تواند تولید 2 میلیون بشکه نفت خام در روز (ظرفیت تولید مجموعه پیش از حمله) را نسبتا سریع از سر بگیرد. هنوز مشخص نیست که چه مقدار از این رقم تولید به احیای تجهیزات مازاد در تاسیاست مربوط می‌شود و دقیقا چقدر تعمیرات در این تاسیسات باید صورت بگیرد و اینکه کل این روند دقیقا چقدر طول می‌کشد.

مساله دیگری که هنوز بطور دقیق به آن پرداخته نشده این است که عربستان سعودی تا چه اندازه می‌تواند از ظرفیت تولید مازاد در دیگر پالایشگاه‌ها برای جبران کسری ناشی از آسیب‌ها به بقیق و خوریس استفاده کند. ظرفیت تولید مازاد عربستان سعودی برای جبران هر گونه کسری در بازار جهانی رقمی بین 2.2 تا 2.7 میلیون بشکه در روز است، اما رقم دقیقی در دست نیست. برخی از گزارش‌های منتشر شده در اوایل سال جاری میلادی حاکی از آن بودند که بیش از نیمی از ظرفیت تولید مازاد عربستان سعودی به تاسیسات ساحلی و اساسا اغوار و خوریس مربوط می‌شود. این بدین معناست که بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید مازاد عربستان به دلیل آسیب‌ها به زیرساخت‌های نفتی در حملات اخیر از بین رفته است؛ به عبارت دیگر، امکان جبران شکاف ایجاد شده در تولیدات وجود ندارد.

   اثر خاموش کوتاه‌مدت

مقامات سعودی اعلام کرده‌اند که با خارج کردن نفت از قبل فرآوری از ذخایر خود، سطح صادرات قبل از حملات را حفظ خواهند کرد. عربستان از اواخر ماه ژوئن به بعد حدود 187.9 میلیون بشکه نفت خام در انبارها ذخیره کرده که یعنی حتی در صورت کاهش 5.7 میلیون بشکه در روز از فرآیند تولید می‌تواند برای حدود 71 روز سطح صادرات قبلی را حفظ کند. اما همه نفت خام موجود در ذخایر عربستان یکدست و یک نوع نیستند. تاسیسات نفتی در بقیق و خوریس اساسا نفت فوق سبک عربی و نفت سبک عربی تولید می‌کنند که استفاده از آنها برای پالایشگاه‌ها ساده‌تر است، اما عمدتا قیمت تمام شده آنها از نفت متوسط عربی و نفت سنگین عربی که تولید متداول‌تری در عربستان به شمار می‌روند، گران‌تر تمام می‌شوند. عربستان سعودی از خریداران آسیایی خواسته است که با توجه به کمبود نفت خام سبک‌تر، نفت خام در کیفیت‌های پایین‌تر را با تخفیف در قیمت قبول کنند. اما نهایتا می‌توان گفت که تاثیرات اولیه کمبود تولید نفت سعودی در بازار جهانی کمتر از حدانتظار بوده است. سیاهه نفت خام تجاری 2.931 میلیارد بشکه نفت خام، نزدیک به میانگین 5 ساله در شرایط عادی، است. در ایالات متحده سیاهه نفت خام تجاری به 416.1 میلیون بشکه می‌رسد که آن هم متداول میانگین 5 ساله محسوب می‌شد. اما دلیل بالا بودن رقم سیاهه نفت خام ایالات متحده افزایش سطح تولید در سال‌های 2014 تا 2016 بوده که عربستان سعودی و متحدانش از تولیدات خود کاسته بودند. جدای از ذخایر نفت خام تجاری، بیشتر مصرف کنندگان بزرگ نفت همچنین می‌توانند به استفاده از ذخایر استراتژیک نفتی خود روی آورند. برای نمونه، ذخایر استراتژیک ایالات متحده به 645 میلیون بشکه می‌رسد و آژانس بین المللی انرژی می‌تواند در صورت نیاز خارج کردن نفت از ذخایر استراتژیک را مدیریت کند. اما نگرانی‌هایی درباره کیفیت و مکان ذخایر جهانی نفت خام وجود دارد. برای نمونه، دریافت نفت شیرین سبک که از ذخایر استراتژیک ایالات متحده خارج شده باشد، می‌تواند چندین هفته طول بکشد.

   مشکلات آتی

بطور خلاصه، دست کم برای چندین ماه نفت کافی در بازار جهانی وجود خواهد داشت که بتواند افت تولید عربستان را جبران کند. با این حال، اگر تعمیرات و جبران آسیب‌ها در تاسیسات بقیق طول بکشد یا اینکه دیگر پالایشگاه‌های سعودی مورد حملات مشابهی قرار بگیرند و بر صادرات نفت خام عربستان تاثیر بگذارند و سطح صادرات را برای مدت زمانی طولانی‌تری پایین بیاورند، ریاض دیگر توانایی جبران کاهش کنونی تولیدات را نخواهد داشت.

شاید مهم‌ترین مساله برای عربستان سعودی این باشد که اگر قیمت‌ها افزایش یابد، می‌تواند اتحاد کنونی اوپک پلاس را از بین ببرد. اگر قیمت نفت در نتیجه ضرر عربستان بالا برود، روسیه، عراق، الجزایر، آنگولا و چندین تولید کننده دیگر نفت به مراتب کمتر به ادامه کاهش صادرات زیر سطح تولید کنونی تمایل خواهند داشت. و وقتی که این اتحاد در هم بشکند، احتمال اینکه عربستان بتواند پس از تولید مجدد در ظرفیت کامل این اتحاد را از نو برقرار سازد بسیار اندک است. بالعکس، ممکن است که عربستان و متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس مجبور شوند هزینه حفظ سطح قیمت را بپردازند.

این حملات برنامه‌های عربستان سعودی را برای آغاز عرضه عمومی سهام آرامکو که پیش بینی می‌شد از اوایل ماه نوامبر آغاز شود، نقش بر آب کرده‌اند. طبق گزارش‌های منتشر شده، آسیب‌های وارد آمده پادشاهی سعودی را به تعویق عرضه عمومی وا داشته است. احتمال اینکه عربستان پیش از تعمیرات کل تاسیسات نفتی خود عرضه عمومی سهام آرامکو را آغاز کند، بسیار اندک است. اما حتی پس از تعمیرات ساختمان‌های آسیب دیده، آسیب به حسن شهرت شرکت آرامکو همچنان باقی خواهد ماند. سرمایه‌گذاران بطور قابل درکی نگران احتمال حملات دیگر خواهند بود. اما مساله دیگری که می‌تواند به کاهش اشتیاق در خرید سهام آرامکو منجر شود، عدم شفافیت درباره وقایع اخیر است. عربستان سعودی پس از حمله در انتشار اطلاعات آهسته عمل کرد. به علاوه، عربستان تقریبا همه رسانه‌های داخلی را درباره اتفاقات اخیر به خاموشی فراخواند و اطلاعات دقیقی درباره میزان خسارات وارده آمده به تاسیسات منتشر نکرد.

نهایتا اینکه این حملات میزان تاثیرگذاری واردات نفت خام از خاورمیانه بر بازار ایالات متحده با وجود افزایش تولید داخلی نفت و کاهش سطح واردات از این منطقه را آشکار ساخت. بسیاری در ایالات متحده امیدوار بودند که تولید فزاینده این کشور را از اختلالات شدید در خاورمیانه مصون کند و امکان اتخاذ رویکردی آزادانه‌تر را برای واشنگتن فراهم آورد. اما پس از این حمله، قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدیت که شاخص نفت ایالات متحده به شمار می‌رود، به دنبال نفت خام برنت به‌شدت افزایش یافت. این اتفاق واقعیت آسیب پذیری بازارهای نفتی و اقتصاد ایالات متحده در برابر بی ثباتی‌های خاورمیانه با وجود عدم استفاده از انرژی منطقه را به نمایش گذاشت. منبع: استرتفور