980 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان جراحی می‌شود
آخرین بررسی‌ها درباره یارانه‌های پنهان حاکی از آن است که دولت سالانه بیش از 980 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می‌کند. از این میزان بیش از 500 هزار میلیارد تومان از یارانه‌های پنهان مربوط به یارانه سوخت در سه بخش بنزین، گازوییل و گاز طبیعی است. به این ترتیب که ۱۲۳ هزار میلیارد تومان تنها به عنوان یارانه بنزین، ۱۳۰ هزار میلیارد تومان به عنوان یارانه گازوییل و ۲۸۰ هزار میلیارد تومان برای گاز طبیعی پرداخت شده با این حال نحوه توزیع این یارانه‌ها هم به‌گونه‌ای است که ثروتمندها ۲۳ برابر بیشتر از فقرا از یارانه بنزین برخوردارند. این در حالی است که هدف از پرداخت یارانه پنهان از سوی دولت ارتقای سطح زندگی دهک‌های پایین درآمدی است.
همچنین سایر بررسی‌ها هم نشان داده است مجموع یارانه‌ای که دولت به دارو پرداخت می‌کند 10 هزار میلیاردتومان است. در این حوزه نیز توزیع یارانه‌ها به ضرر فقراست. همچنان‌که بهره‌مندی دهک‌دهمی‌ها از یارانه دارو نیز ۱۹.۵ برابر بیشتر از دهک اولی‌هاست. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که دولت جدا نیازمند سازماندهی یارانه‌های پنهان در کشور است. به ویژه در سال پیش رو که با مشکل به وجود آمدن محدودیت در منابع هم روبروست.
به گزارش «تعادل»، گرچه کارشناسان اقتصادی بارها به دولت دوازدهم و دولت‌های قبل آن توصیه کرده بودند که بودجه کشور در دو بخش هزینه‌ای و درآمدی نیاز به اصلاح اساسی دارد ولی دولت‌ها تاکنون تن به اصلاح در هیچ یک از دو بخش هزینه‌ها و درآمدها نکرده‌اند، چراکه درآمدی مانند فروش نفت وجود داشته که دولت‌ها همه هزینه‌های غیر لازم و غیر ضرور خود را هم منابع حاصل از آن بپوشانند. با این همه درآمد نفتی همیشه هم به بودجه کشور وفادار نبوده است.
با از سر گرفتن تحریم‌های امریکا علیه ایران، مجموع ارکان نظام سیاسی در کشور چاره‌ای ندید به جز آنکه اصلاح ساختاری در درآمد و همچنین هزینه‌کرد خود را کلید بزند. در این راستا دولت طرح اصلاح ساختاری بودجه چهار بخش درآمدزایی پایدار، هزینه کرد کارا، ارتقای ثبات، توسعه و عدالت را کلید زده است و توضیح داده است که این چهار هدف، تنها از دو راه اصلاح نظام یارانه پنهان انرژی و اصلاح سیاست‌های حمایتی کالاهای اساسی امکان‌پذیر است.
در همین جهت اخیرا نیز روسای سه قوه با یکدیگر نشستی برگزار کردند و برای رسیدن به اهداف یاد شده اجرای سه بسته اقتصادی مرتبط به بودجه کشور را کلید زدند. این سه بسته عبارتند از اصلاح یارانه پنهان، اصلاح نظام مالیاتی و ساماندهی اموال مازاد دولتی. این سه بسته نشان داد که دولت و بطور کلی نظام سیاسی تصمیم گرفته است، یکی از بخش‌های مربوط به هزینه‌های اضافی غیر هدفمند خود یعنی یارانه‌های پنهان را ساماندهی کند. گفتنی است در حال حاضر یارانه‌های بودجه‌ای، ۲۲ درصد از کل منابع بودجه را به خود اختصاص داده است. همچنین میزان کل یارانه‌هایی که دولت هر سال پرداخت می‌کند، ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان است. از این میزان، ۹۸۷ هزار میلیارد تومان آن یارانه پنهان است. مجموع یارانه پنهان در حوزه انرژی ۸۹۸ هزار میلیارد تومان است که تنها ۵۴۱ هزار میلیارد تومان از آن برای گاز طبیعی و ۴۳۶ هزار میلیارد تومان متعلق به فرآورده‌های نفتی است. این در حالی است که ایران در کل جهان از نظر پرداخت یارانه‌های پنهان انرژی در رتبه اول قرار دارد. بر اساس آمار سازمان بین‌المللی انرژی ایران سالانه ۷۰ میلیارد دلار یارانه برای سوخت‌های فسیلی می‌پردازد. بعد از ایران در جایگاه دوم عربستان سعودی و چین قرار دارند که حجم یارانه پنهان سوخت این کشورها، حدود ۴۵ میلیارد دلار است. این یارانه‌ها از یک طرف هزینه‌های سنگینی را به دولت تحمیل کرده است و از طرف دیگر نتوانسته‌اند که به هدف خود یعنی توانمندسازی اقشار کمتر برخوردار جامعه برسند.
چندی پیش اطلاعاتی از اتاق بازرگانی ایران آمد که نشان می‌داد تنها در زمینه سوخت، ثروتمندان جامعه ۲۳ برابر بیشتر از دیگر اقشار از یارانه برخوردارهستند. همچنین طبق آمارهای رسمی در سال ۱۳۹۷ در بخش یارانه سوخت ۱۲۳ هزار میلیارد تومان تنها به عنوان یارانه بنزین، ۱۳۰ هزار میلیارد تومان به عنوان یارانه گازوییل و ۲۸۰ هزار میلیارد تومان برای گاز طبیعی پرداخت شده و در مجموع تنها یارانه این سه نوع انرژی ۵۳۳ هزار میلیارد تومان بوده است.
بررسی جزییات گزارش مرکز آمار از میزان هزینه خانواده‌ها در دهک‌های مختلف، نشان می‌دهد که ثروتمندترین‌های جامعه ۱۴ برابر بیشتر از فقیرترین‌ها هزینه می‌کنند. در سال ۹۷، دهک اولی‌ها که کم‌درآمدترین‌های جامعه به حساب می‌آیند، ماهانه یک میلیون تومان هزینه کردند؛ در حالی که دهک دهمی‌ها یعنی ثروتمندترین افراد بطور میانگین در کل کشور ماهانه ۱۴.۵ میلیون تومان هزینه داشتند. به این ترتیب نسبت هزینه ۱۰ درصد ثروتمند به ۱۰ درصد فقیر جامعه در سال ۱۳۹۷ به رقم ۱۴.۵رسیده که این رقم بیشترین سطح در دهه ۹۰ محسوب می‌شود. بررسی جزییات آمارها از دهه هشتاد تاکنون نیز نشان می‌دهد که طی ۵ سال اخیر، شکاف میان خانوارهای پردرآمد و کم‌درآمد افزایش یافته است.
تبعیض در برخورداری از یارانه‌ها تنها محدود به بنزین و اختلاف ۲۳ برابری نیست. در یارانه‌هایی که به دارو اختصاص داده می‌شود، دهک دهم ۱۹.۵ برابر دهک اول از یارانه دولتی برخوردارند. برخورداری ثروتمندترین‌های جامعه نسبت به فقیرترین‌ها از یارانه کالاهای اساسی نیز ۴.۷ برابر بیشتر است. نسبت بهره‌مندی دهک دهم به دهک اول در یارانه برق ۳.۶ برابر و در یارانه گاز نیز ۲.۵ برابر است.
در نتیجه، انتفاع مردم از یارانه‌های دریافتی با هزینه دولت در زمینه یارانه پرداختی همسان نیست. در شرایطی که معیشت مردم به واسطه پیامدهای تحریم‌های ظالمانه در تنگنای سختی قرار دارد و بودجه دولت برای حمایت از معیشت و تولید بسیار محدود است، هدررفت منابع کشور بسیار نامطلوب‌تر است. حالا باید منتظر ماند و دید آیا دولت آن‌گونه که بسته ساماندهی منابع و مصارف بودجه‌ای تنظیم کرده قادر خواهد بود آن را اجرا کند؟ یا سال 99 نیز مانند سال‌های گذشته از تغییرات بنیادین احتمالا هزینه‌زا خواهد گریخت.
