گوشی‌هایی به نام مسافر به‌کام قاچاق
گروه دانش و فن
واردات گوشی‌های مسافری این روزها در آستانه سفر خیل عظیمی از زائران به عراق، بار دیگر به یکی از موارد داغ تبدیل شده است؛ هرچند مسوولان بارها اظهار کردند استفاده از اطلاعات پاسپورت برای رجیستری گوشی‌هایی که به روش مسافری وارد نشده‌اند، غیرقانونی است، اما همچنان ابهاماتی درباره گوشی‌های قاچاقی که به این روش فروخته می‌شود، وجود دارد.
یکی از کلیدی‌ترین اهداف طرح اجرای رجیستری یا شناسنامه‌دار کردن تجهیزات سیم‌کارت‌خور از سال 96، از همان ابتدا مبارزه با قاچاق عنوان شد، اگرچه اجرای این طرح در یک دهه گذشته چندین بار مطرح شده بود و در ابتدا به دلیل جعل شناسه IMEI گوشی‌ها، شکست خورد، در نهایت از دو سال گذشته با ترکیب دو شناسه گوشی و سیم‌کارت به صورت همزمان، میزان تخلف از طریق جعل IMEI را به صفر رساند، این موضوع موجب شد واردکنندگان غیررسمی، به دنبال راهی جایگزین برای واردات گوشی‌های قاچاق باشند، یکی از این راه‌ها، واردات چمدانی گوشی‌های مسافری بود؛ بدین‌ترتیب که در برهه‌ای از زمان، برای واردکنندگان این رسم باب شد که در مسافرت به سفرهای خارجی، اقدام به واردات هزاران گوشی مسافری کنند، زیرا افرادی که به این شیوه گوشی‌های خود را وارد می‌کردند، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شده و از معافیت‌های گمرکی نیز بهره می‌بردند. این موضوع باعث شد مسوولان به دنبال راه چاره‌ای باشند که واردات بی‌رویه که رسما قاچاق بود و اسما مسافری، برچیده شود و در مقابل هم واردات مسافری پابرجا باشد و آن دریافت مستقیم کد فعال‌سازی گوشی مسافری پس از پرداخت عوارض و ثبت موفق شناسه سریال دستگاه در گمرک بود که با اتصال گمرک به سامانه همتا امکان‌پذیر شد. پس از آن بود که قاچاق‌چیان روش استفاده از اطلاعات مسافران واقعی را جایگزین کردند تا به جای واردات چمدانی گوشی، با گرفتن اطلاعات مسافران، به واردات گوشی به اسمشان، حتی در مواردی بدون آگاهی آنها و با وعده‌هایی مانند اهدای جوایز اقدام کنند، موضوعی که چند ماه گذشته در سفر حاجیان بسیار پیش آمد. حتی پس از آن مشخص شد کلاهبرداران به شیوه‌ای دیگر، حتی اطلاعات مسافران را با خواسته خودشان خریداری کرده و گوشی‌ها را با اطلاعاتشان رجیستر کردند؛ همه این موارد باعث شد مسوولان به دنبال راه چاره دیگری باشند.
در این راستا میثم دادخواه –کارشناس حوزه مخابرات و فناوری اطلاعات- به «تعادل» گفت: «تعدادی گوشی قاچاق در بازار هست که هنوز رجیستر نشده و واردکنندگان قاچاق سعی دارند جنس‌ها را با روش خریداری اطلاعات پاسپورت به فروش برسانند؛ بدیهی است که وقتی شما سفر خارج از کشور بروید، بعد از اینکه برگردید، می‌توانید دستگاه را به اسم خودتان رجیستر کنید. بدین‌ترتیب حتی اگر به سفر رفته اما گوشی نخریده باشید، می‌توانید یکی از گوشی‌هایی را که به صورت قاچاق وارد کشور شده‌‌اند، با اطلاعات خود رجیستر کنید.» وی با اشاره به اتصال سامانه ناجا به گمرک، اظهار کرد: «قبلا فرآیند واردات گوشی مسافری اینطور بود که شما فقط کد پاسپورت را می‌زدید و عملا با پاسپورت چندین گوشی را رجیستر می‌کردید، پس از آن اعلام کردند با هر پاسپورت در سال فقط می‌توان یک گوشی را رجیستر کرد، سپس اتفاق بهتری افتاد و اعلام شد که صرفا با پاسپورت نمی‌توانید گوشی را رجیستر کنید و باید از ورودتان به کشور کمتر از سه ماه گذشته باشد، یعنی ویزا و مهر ورود و خروج را هم مد نظر قرار دادند؛ بدین‌ترتیب شما هرجای دنیا که رفته باشید و به ایران وارد شوید، تا سه ماه فرصت دارید گوشی رجیستر کنید. اما پس از آن موضوع سفرهای زیارتی پیش آمد که برنامه‌ای برایش نداشتند و باعث سوءاستفاده از اطلاعات زائران و واردات گوشی‌های قاچاق شد.»
وی با اشاره به تخفیفی که برای گوشی‌های مسافری اعمال می‌شود، بیان کرد: زمانی که سامانه گمرک قیمت گوشی را حساب می‌کند، 80 دلار از آن کم کرده و سپس عوارض گمرکش را حساب می‌کند. بدین‌ترتیب اگر واردکننده بخواهد گوشی وارد کند، قیمتش با گوشی مسافری برابری می‌کند و حتی گوشی مسافری ارزان‌تر است، اما به نظر من این کار دلیلی ندارد. کسی که می‌خواهد دستگاهش مسافری را وارد کند، می‌تواند مانند باقی شرکت‌ها هزینه‌اش را بپردازد؛ حتی می‌توان این مبلغ را کمی بیشتر کرد که شرایط واردات قانونی سامان پیدا کند. مگر چند نفر واقعا به صورت مسافری گوشی وارد می‌کنند؟ و در مقابل چند نفر هستند که از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند؟ شاید تنها 10 درصد از گوشی‌های واردشده به اسم مسافری، واقعا توسط مسافران وارد شده باشد و 90 درصد کسانی هستند که از این طرح سوءاستفاده می‌کنند. بنابراین حذف این معافیت80 دلاری که برای گوشی‌های مسافری، یکی از راهکارهایی است که می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد.»
لزوم ایجاد محدودیت در انتقال مالکیت گوشی‌های مسافری
دادخواه که خود واردکننده گوشی‌های موبایل است، ادامه داد: «راه دومی هم وجود دارد، اینکه بگویند مسافری که با پاسپورت وارد کشور شده، گوشی را می‌تواند به نام سیم‌کارت خودش رجیستر کند و این قانون را هم اضافه کنند که گوشی‌های مسافری که به نام شخص ایکس وارد شده و سیم‌کارت هم به نام شخص ایکس است، تا پنج ماه اجازه انتقال گوشی در سامانه همتا را ندارد. در مواردی اینطور بوده که فرد اطلاعات پاسپورت خود را می‌فروخت و همان لحظه گوشی را از طریق سامانه همتا انتقال می‌داد و سریال گوشی را به نام یک سیم کارت دیگر می‌زد. اگر سامانه همتا جلوی این را بگیرد و بگوید مسافری که گوشی را خریده، سیم‌کارت باید به نام خودش باشد، می‌توان از این کار جلوگیری کرد. درواقع در شرایطی که این روزها اطلاعات پاسپورت خرید و فروش می‌شود، با این راه‌کار دیگر فروش پاسپورت نمی‌تواند به واردات گوشی قاچاق کمک کند. این یک کار نرم‌افزاری است و با همین تصمیم می‌توان جلوی چنین سوءاستفاده‌هایی را گرفت.» وی با اشاره به موضوع 30 هزار گوشی که به دلیل تردید در صحت اطلاعات مسافرتی، پیامک هشدار برایشان ارسال شده، گفت: «به عنوان یک کارشناس می‌گویم که 30 هزار گوشی تاثیری در اصل قضیه بازار ندارد، زیرا تقاضای ماهیانه بازار 700 هزار دستگاه است. بازاری که ماهیانه 700 هزار تقاضا دارد، 30 هزار گوشی اصلا رقمی برایش نیست و تنها چهار درصد این بازار است. در حال حاضر روند واردات روی روال است و مشکل خاصی فعلا وجود ندارد. شرکت‌ها بازار را تامین کردند و حتی عرضه بازار از تقاضا پیشی گرفته و مشکلی در عرضه و تقاضا نیست و قیمت‌ها هم روز‌به‌روز کاهش می‌یابد. بنابراین مباحثی که درباره اعتراض به قطع گوشی‌های مسافری وجود دارد، اعتراض‌های نابه‌جایی است؛ حرف آنها این است که شرکت‌های وارکننده، گوشی‌ها با به صورت انحصاری وارد می‌کنند، درحالی که آنها همان‌هایی هستند که گوشی‌های قاچاق را به اسم مسافری جابه‌جا می‌کنند.»
آی‌تی می‌تواند گوشی‌های قاچاق را شناسایی کند
دادخواه درباره اقداماتی از جمله بررسی فاکتور فروش برای اثبات مسافرت افراد، گفت: «این فرآیند نیاز به فردی دارد که این فاکتورها را چک کند. البته افراد می‌توانند در مرز ورودی که بارها چک می‌شود، همان جا گوشی‌هایشان را اظهار کنند و همه کارها در مرز انجام شود. مگر چند نفر گوشی مسافری وارد می‌کنند؟ تعدادشان زیاد نیست، مردم همه گوشی‌هایشان را از ایران می‌خرند، چون هم راحت‌تر است و هم گارانتی کالا همین جاست.» او در پاسخ به اینکه می‌توان گفت در حال حاضر چند درصد واردات مسافری و چند درصد قاچاق به اسم مسافری است؟ اظهار کرد: «یکی از معضلات قاچاق کالا همین است که آمار درستی در دست نیست. اما در نهایت به نظر می‌رسد می‌توان راهکارهایی بر بستر آی‌تی و نرم‌افزار انجام داد که تا حد زیادی جلوی این موضوع گرفته شود. اصلا هم قرار نیست کار را سخت کنیم و فاکتور‌های فروش را ببینیم، تنها کافی است از تدابیری که بر بستر آی‌تی استفاده می‌شود، بهره برد؛ مثلا اینکه کسی که وارد کشور شده، تا پنج ماه نتواند مالکیت گوشی را انتقال انجام دهد و در چنین شرایطی این فرد نمی‌تواند اطلاعات پاسپورتش را بفروشد. راهکارهای آی‌تی و بر بستر نرم‌افزار اجرایشان هم آسان است و پیچیدگی ندارد. سامانه همتا به توسعه‌دهندگان و کسانی که کارهای نرم‌افزاری‌اش را می‌کنند می‌گوید که چنین بستری را ایجاد کنند که نهایتا هم بعد از یک هفته اجرا می‌شود. اما متاسفانه تا امروز تعاملی وجود نداشته؛ کما اینکه از ما به عنوان اعضای انجمن واردکنندگان تلفن همراه، تاکنون راهکاری نخواستند.»
