عملیات چشمه صلح ترکیه، تعیین تکلیف برای همسایه

نویسنده: سیده مسعوده میرمسعودی|

 پژوهشگر مسائل روابط بین‌الملل|

با حمله ناگهانی ترکیه به شمال شرقی سوریه، موجی از نگرانی‌ها چه در متحدان ترکیه و چه در دشمنان را بر انگیخت .در حالی نقض آشکار بند2 ماده 1 اصول و مقاصد سازمان ملل یعنی (توسعه روابط دوستانه در بین ملل بر مبنای احترام به اصل تساوی حقوق و خودمختاری ملل) احترام به حاکمیت کشور سوریه توسط ترکیه اتفاق افتاده است که این حرکت توسط بیشتر کشورهای عربی، غربی و اروپایی هم محکوم شده است .

شهر کوبانی که مظهر مبارزه با داعش در زمان اشغال این گروه تروریستی بود توسط ترکیه بمباران شده و همزمان، در روی دیگر سکه خروج نیروهای نظامی امریکا و تنها گذاشتن کردها، اولین سیگنالی که به جهانیان داد، این بود که «امریکا دیگر قابل اعتماد نیست ».

دومین سیگنال این بود که ترکیه از برگ آوارگان سوری و برگ عضویت در ناتو به نفع خود استفاده می‌کند و اینها عامل فشار برای تثبیت حاکمیت اردوغان و سرکوب مخالفان کرد خود است و این می‌تواند دیکتاتوری نسل جدیدی از عثمانیها را پرورش دهد که رویه عثمانی‌ها را در کشورگشایی پیشه کرده‌اند.

بی عملی امریکا و غرب در برابر این رفتار، سیگنال مهم‌تری برای تغییر قانون بازی در حکمرانی‌های منطقه‌ای است . پیام پوتین مبنی بر عدم دخالت در موضوع مداخلات مرزی ترکیه در ناحیه کرد نشین مرزی به کشور‌های منطقه این اجازه را می‌دهد که در صورت توافقات پشت پرده با قدرت‌های جهانی بتوانند در حواشی مرز‌های خود بازنگری‌های هر چند غیررسمی ولی عملی و اجرایی داشته باشند.  

این جریان در ورای بحران انسانی و امنیتی در مناطق کرد نشین سوریه و عراق و جریان مشخص فعال‌سازی مجدد داعش توسط ترکیه، مسیر بزرگ‌تری را برای ایجاد بی‌ثباتی در منطقه خاور میانه به ویژه محدوده ایران، عراق، سوریه و شبه جزیره عربستان را فراهم می‌کند .

این سناریو در آینده نزدیک می‌تواند با توجه به بی‌اعتباری قول و تعهدات دولت امریکا، نقش روسیه را در تاثیر‌گذاری در درگیری‌های خاور میانه تاثیرگذارتر سازد .در صحنه عمل همین، رسم خطرناکی برای دیگر کشورهای خاورمیانه به وجود می‌آورد که عملا کشورها را ترغیب به تجاوز به تمامیت ارضی کشورها دیگر می‌کند .

اردوغان با این پیشه می‌خواهد پرونده پیوستن به اتحادیه اروپا را بار دیگر روی میز قرار دهد و قدرت نمایی خود را به اتحادیه اروپا نشان دهد. اگر در منطقه نوار مرزی ترکیه از دید ژئوپولتیک نگاه کنیم، ترکیه تقریبا شمال شرقی فرات را هم حیاط خلوت خود می‌داند و هم از طرف کردها ساکن آنجا احساس خطر می‌کند و چون مسببین کودتای چند سال پیش ترکیه را کردها می‌داند ، از این راه می‌خواهد دشمن دیرینه خود را در اولین حرکت پسا داعش مات کند .

عملیات شاخه زیتون در سال‌های اخیر هم نتوانست آن اهداف ترکیه را بر آورده کند. پس از آن ورژن جدید بنام «چشمه صلح » برای هم ایجاد دیوار حایل برای کردهای مخالف ترکیه درست می‌کند و هم آوارگان سوری را با منت گذاشتن بر اتحادیه اروپا در امر کنترل این آوارگان در بحث ورود به اتحادیه اروپا باپیش دستی جمع می‌کند.

ترامپ در توییت خود گفت ما مجبوریم از شمال سوریه خارج شویم و بهترین جواب را هم بارزانی به او داد که خون کردها بسیار ارزشمند‌تر از هر گونه معاملات اقتصادی و تسلیحاتی است.

در نهایت دولت‌های خاورمیانه نگران منطقه هستند و این حرکت غیر عقلانی اردوغان شاید مسیر یک دگرگونی جدید را در منطقه رقم زند. آتش این جنگ مثل آتش در انبار باروت است و همه چه در منطقه وچه فرا منطقه نگران این موضوع هستند .

کردها با مهارت پارتیزانی که دارند می‌توانند جلوی چشمه صلح ! را بگیرند، ولی اعتماد خود را به بازیگری قدرت‌های بزرگ از دست می‌دهند.

حمله ترکیه به عراق از نظر ترامپ و بنا به گفته‌اش یک «ایده بد» است، ولی باور بدتر برای امریکا این است که هژمونی امریکا با شیب تند در حال کاهش است. مقاومت کردها و شکست ترکیه در حرکت صلح برای جهانیان با رنگ و خون نمایش داده می‌شود .

می توان گفت در حال حاضر ایران می‌تواند با بیان این حرکت امریکا، پرستیژ امریکا را در منطقه مخدوش کند و این فرصت خوب برای ایران برای دفاع از خود در برابر امریکا است و بی‌اعتمادی به امریکا در منطقه گسترش پیدا کرده است.

لذا این یک فرصت خوب هم برای به حاشیه رانده شدن امریکا از خاورمیانه خواهد بود . بحران سوریه طبق مدل برچر در حال افزایش است.

نشست فوق‌العاده سازمان ملل می‌تواند با همکاری کشورهای عربی و اروپایی سیاهی تنش را از منطقه به طرف روشنایی صلح واقعی سوق دهد.

ترکیه کشوری فرصت طلب است ولی همیشه فرصت‌ها برایش پایدار نیستند. نشست فوق‌العاده از سوی سازمان ملل، هم امیدی برای کردهای سوریه و همچنین نقطه عطفی برای شناخت استراتژی‌های اقتصاد محور رییس‌جمهور امریکا برای جهانیان است و شاید این بازی ترامپ با کردها در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده، نظر مخاطبان رای‌دهنده امریکا نسبت به او را تغییر بدهد و همین پشت کردن به کردها را به ایده بد برای خود ترامپ تبدیل کند.

منبع: مرکز بین‌المللی مطالعات صلح