پایان اثر شوک ارزی بر فضای کسب و کار؟
فراز جبلی|
مشاور سردبیر|
گزارش بهبود فضای کسب و کار نشان می‌دهد که شاخص کسب و کار بهبودی نسبی داشته است. شوکی که در سال 97 به خاطر تصمیمات ارزی به کشور وارد شد در حال خروج از اقتصاد است. پیش از این «تعادل» در گزارش‌های متعددی خبر از بهبود وضعیت اقتصادی به صورت نسبی داد و گزارش جدید فضای کسب و کار که توسط اتاق‌های 3 گانه تهیه می‌شود مدرکی دال بر اتمام بخشی از اثر شوک ارزی 97 است. نحوه بهبود شاخص به خوبی نشان می‌دهد که شوک ارزی به کدام بخش‌های اقتصادی آسیب وارد کرد و کدام بخش‌ها بدون مشکل به فعالیت ادامه دادند. شاخص کل محیط کسب و کار عددی بین یک تا 10 است که عدد 10 به معنی بدترین وضعیت کسب و کار است. مساله مهم در شاخص‌هایی مانند شاخص کسب و کار این است که شاخص چندان سریع تغییر نمی‌کند و بسیاری از ایتم‌ها نسبتا با ثبات هستند. از سال 95 وضعیت شاخص کسب و کار در حال بهبود بود. این شاخص از 5.86 آغاز شد و حتی تا 5.69 کاهش یافت اما با آغاز نوسان ارزی پایان سال 96 وضعیت به هم ریخت اما کماکان شاخص از 5.85 بیشتر نشد. شروع سال 97 با تصمیماتی همراه بود که باعث به هم ریختن ثبات اقتصادی شد. میخ کوب کردن نرخ ارز باعث شد که چند آیتم به صورت کامل تحت تأثیر قرار گیرد. عددهای شاخص در سال 97 به شکل واضحی جهش داشت و بین 6.15 تا 6.49 نوسان داشت. عواملی که شاخص را تحت تأثیر شدید قرار داده بود کاملا در تناظر با تصمیمات اشتباه دولت قرار داشت. پارامترهایی همچون غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، دشواری تأمین مالی از بانک‌ها و بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌‌وکار بیشتر از هر موضوعی در افزایش شاخص اثر داشتندد. در انتهای 97 و 6 ماهه اول 98 اما با کاهش مشکلات این عوامل شاخص کل هم بهبود یافت. گزارش اتاق‌های سه‌گانه درباره شاخص بهبود فضای کسب و کار یک فرضیه مهم درباره شرایط اقتصادی را اثبات می‌کند. مساله اقتصاد ایران نه موضوع تحریم بود و نه بحث نفت. حتی بحث افزایش قیمت ارز نیز به تنهایی اثری انفجاری بر کشور نمی‌گذارد بلکه یک تصمیم اشتباه دولت که باعث بی‌ثباتی در سیستم و تغییر متوالی بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها می‌شود عملا باعث به هم خوردن نظم اقتصادی کشور خواهد شد. نگاهی به جزییات شاخص‌های بهبود فضای کسب و کار نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از مشکلات نه به خاطر شوک ارزی بلکه به دلیل تصمیمات اشتباه پس از شوک ارزی بود. هنوز هم بخش مهمی از مشکلات فضای کسب و کار تحت تأثیر آثار جانبی همان تصمیمات است اما به مرور این اثرات در حال خروج از اقتصاد است. در یک کلام، از تجربه سال قبل باید درس‌های جدی گرفت. اقتصاد ایران به اندازه‌ای که به خاطر تصمیمات شوک‌گونه آسیب‌پذیر است در قبال تحریم‌ها شکننده نیست. بسته بودن اقتصاد ایران عدویی است که سبب خیر شده و اقتصاد ایران حتی با سنگین‌ترین تحریم‌ها از هم نمی‌پاشد. اما در داخل وضعیت به گونه‌ای دیگر است و بخش‌های مختلف اقتصاد توان تحمل یک تصمیم اشتباه دیگر مانند تصمیمات سال 97 را ندارند.
