اما و اگرهای میانجیگری عمران خان

عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان صبح روز یکشنبه وارد تهران شد و درباره کاهش تنش‌ها در منطقه خلیج فارس بین ایران و عربستان به رایزنی و مذاکره پرداخت. قبل از آغاز سفر عمران خان به ایران، روز شنبه وزارت خارجه پاکستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد هدف اصلی سفر نخست‌وزیر به ایران ارایه ابتکاری برای برقراری صلح بین ایران و عربستان است. به گزارش الف، مشخص نیست عمران خان تا چه میزان موفق شده دیدگاه‌های ایران و عربستان را بهم نزدیک نماید. اما نخست‌وزیر پاکستان به‌دلیل اینکه روابط خوبی هم با تهران و هم با ریاض دارد می‌تواند گزینه مناسبی برای میانجیگری بین طرفین باشد. بدون شک اگر نخست‌وزیر پاکستان در این راه توفیقی کسب کند امتیاز ویژه‌ای در کارنامه وی به حساب خواهد آمد که هم موجب ارتقای اعتبار وی در صحنه داخلی پاکستان و هم افزایش جایگاه منطقه‌ای وی خواهد شد.

از سوی دیگر مقامات و مسوولان ایران همیشه تاکید ویژه‌ای بر پایان جنگ یمن و بمباران مردم بی‌گناه این کشور داشته‌اند. موضوعی که دیروز در دیدار رهبر انقلاب با عمران خان نیز مورد تاکید ایشان قرار گرفت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار عمران خان بیان داشتند: جمهوری اسلامی ایران از مدت‌ها قبل طرحی چهار ماده‌ای برای توقف جنگ در یمن ارایه کرده است و پایان این جنگ، می‌تواند تأثیرات مثبتی در منطقه به دنبال داشته باشد. ایران از چند ماه قبل تلاش‌های گسترده‌ای را برای کاستن از تنش‌ها در منطقه آغاز کرده بود. به همین دلیل بود که حسن روحانی در سخنرانی خود در نشست سازمان ملل از ابتکار ایران درباره طرح صلح هرمز سخن گفت و چند روز بعد نیز محمدجواد ظریف در روزنامه الرای کویت به تشریح جزییات این طرح پرداخت. عربستان سعودی پس از سال‌ها تنش‌آفرینی در منطقه و دخالت در یمن، عراق، سوریه، لبنان و ...که تقریباً از زمان روی کار آمدن ملک سلمان و محمد بن سلمان آغاز شده بود اخیراً گام‌هایی را برای آغاز گفت‌وگو جهت کاهش تنش‌های منطقه‌ای برداشته بود. به همین دلیل بود که در ماه‌های اخیر، اخباری از وساطت و میانجی‌گری عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق و عمران خان منتشر شده بود.

البته در چند هفته گذشته دو اقدام در منطقه صورت گرفت که تا حدی می‌تواند به عنوان مانع و خلل در ادامه این فرآیند عمل کند. به این مساله می‌توان یک ابهام را نیز افزود که پای دونالد ترامپ را به قضیه باز می‌کند.

از یک ماه قبل تاکنون در سه مرحله نیروهای امریکایی در عربستان افزایش یافته است. در مرحله اول واشنگتن اعلام کرد که 200 نظامی را به عربستان اعزام کند، در مرحله بعد از 1800 سرباز سخن گفته شد و دو روز قبل نیز مارک اسپر مدعی شد 300 نظامی دیگر به دلیل ادامه تهدیدها علیه ریاض به این کشور اعزام خواهند شد. اتفاق دوم اما روز جمعه رخ داد و نفتکش ایرانی سابیتی در دریای سرخ و در نزدیکی جده هدف حمله قرار گرفت. در پی وقوع این اتفاق علی شمخانی روز شنبه هشدار داد«سرنخ‌های اصلی ماجراجویی خطرناک حمله به نفت کش ایرانی سابیتی در دریای سرخ به دست آمده و ایران این موضوع را بدون پاسخ نمی‌گذارد» البته عادل الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجی عربستان سعودی مدعی شد که ریاض در سانحه‌ای که برای نفتکش سابیتی در دریای سرخ پیش آمده دست نداشته است. اما حسن روحانی دیروز در نشست خبری مشترک با نخست‌وزیر پاکستان گفت: سرنخ‌های عامل حمله موشکی به نفتکش ایرانی را داریم که برای نخست‌وزیر پاکستان بیان و اعلام کردیم تحقیقات‌مان تا رسیدن به نتیجه نهایی و روشن شدن مساله ادامه دارد. رییس شورای عالی امنیت ملی هشدار داد: اینکه کشوری فکر کند می‌تواند در منطقه ناامنی ایجاد کند و پاسخ دریافت نکند اشتباهی محض خواهد بود. مشخص نیست دقیقاً منظور روحانی کدام کشور است اما در رسانه‌ها از عربستان و رژیم صهیونیستی به عنوان عاملان این حمله نام برده‌اند. موضوع دیگر رویکرد دونالد ترامپ نسبت به کاهش تنش‌ها در منطقه خلیج فارس است؛ در واقع از آن جا که عربستان سعودی سیاست مستقلی در برابر ایران ندارد و در بیشتر مواقع در صفحه شطرنج امریکایی‌ها بازی می‌کند باید دید واشنگتن چگونه با این موضوع برخورد خواهد کرد. البته برخی نیز بر این اعتقاد هستند گرفتار شدن عربستان در باتلاق یمن موجب شده که به فکر چاره‌ای برای خروج از این وضعیت باشد و به همین دلیل به فکر کاهش اختلافات با ایران افتاده است. بدون شک فعلا نمی‌توان با حدس و گمانه زنی‌ها قضاوت کرد. بلکه مهم سیاست عملی ریاض در هفته‌ها و ماه‌های آینده است که تعیین می‌کند ملک سلمان و پسرش تا چه اندازه خواهان پایان تنش‌ها در منطقه علی‌الخصوص جنگ یمن هستند.