آیسان تنها|
دبیر گروه کلان|
مرکز آمار ایران چندی پیش نرخ بیکاری تابستان سال جاری را معادل 10.8 درصد اعلام کرد که نشان می‌داد نرخ بیکاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. از همان بدو انتشار این نرخ واکنش‌های بسیاری درباره صحت و سقم آن از سوی محافل کارشناسی و همچنین افکار عمومی مطرح شد. شبهاتی که پاسخ در خوری از سوی دست‌اندرکاران امر دریافت نکرد و حالا روز گذشته محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه، روز ملی آمار و برنامه‌ریزی را فرصت مناسبی دید تا به شبهات مطرح شده پیرامون عملکرد دستگاه متبوع خود یعنی مرکز آمار ایران به‌عنوان متولی تهیه و اعلام آمار پاسخ دهد. نوبخت البته درباره آمارها شفاف‌سازی نکرد ولی تلویحا منتقدان را متهم کرد که تحلیل‌های عوامانه ارایه می‌کنند و همچنین از برخی رسانه‌ها هم که این شبهات را پوشش می‌دهند به‌شدت انتقاد کرد. با این حال بررسی تاثیر سخنان نوبخت نشان می‌دهد که همچنان تشکیک ایجاد شده و سوالات و مسائلی که آمارها را مخدوش جلوه می‌دهد به قوت خود باقی است.
مساله ساده است. به قاعده علم اقتصاد میان رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری رابطه مشخصی وجود دارد. به این ترتیب که با بهبود رشد اقتصادی، اشتغال بیشتری ایجاد شده و بالطبع نرخ بیکاری هم کاهش می‌یابد. در این رابطه گرچه مرکز آمار ایران اقدام به انتشار نرخ رشد اقتصادی بهار و تابستان سال 1398 نکرده است که بتوان تصویر دقیق‌تری از وضعیت تولید ناخالص داخلی در کشور ترسیم کرد ولی با این حال آمارهای مربوط به رشد اقتصادی سال 1397 نشان می‌دهد که اقتصاد ایران فقط در سال گذشته 4.9 درصد نسبت به سال قبل آن کوچک شده است. همچنین آن‌گونه که صندوق بین‌المللی پول گزارش کرده است نرخ رشد اقتصادی سال 2019 میلادی هم منفی 9.5 درصد اعلام شده است. بنابراین به قاعده اقتصاد ایران باید با ریزش شغل هم مواجه می‌شد این در حالی است که آمارها از افزایش شغل خبر می‌دهند!
این وضعیت در حالی وجود دارد که طبق برنامه ششم توسعه، قرار بود که دولت در طول برنامه با سرمایه‌گذاری 800 هزار میلیارد تومانی که 200 هزار میلیارد تومان آن از محل منابع خارجی تامین می‌شد سالانه 950 هزار شغل ایجاد کند. هر چند عده‌ای از ابتدا این هدف‌گذاری را بلندپروازانه می‌دانستند ولی با توجه به تحریم‌ها محقق شدن آن عملا و کاملا منتفی شد. با این حال روز گذشته نوبخت در بخشی از توضیحات خود اعلام کرده است که برای رسیدن به نرخ بیکاری 10.8 درصدی در تابستان 843 هزار شغل ایجاد شده است. او بخشی از منابع مورد نیاز برای ایجاد شغل را حاصل سرمایه‌گذاری دولت از محل صندوق توسعه ملی عنوان کرده است. درباره همین موضوع نیز سوالات بسیاری مطرح است. ابتدا اینکه آیا منابع در اختیار دولت ولو صندوق توسعه ملی برای ایجاد 843 هزار شغل کافی است؟ ثانیا، آیا پول‌پاشی از طریق اجبار بانک‌ها به ارایه تسهیلات و همچنین اجبار دستگاه‌ها به استخدام نیروی کار می‌تواند شغل پایدار ایجاد کند؟ چقدر از مشاغلی که به این صورت ایجاد می‌شوند ماندگار خواهد بود و دولت می‌تواند از ایجاد آن به عنوان سند افتخار خود در کاهش نرخ بیکاری یاد کند؟ اینها و سوالات بسیاری از سوی خبرنگاران اقتصادی وجود دارد که البته رییس سازمان برنامه و بودجه آن طور که نشان داده تمایل چندانی به پاسخ‌دهی به آنها از خود نشان نداده است.
