گسترش فرونشست زمین در پایتخت

گروه راه و شهرسازی|

 فرونشست زمین در تهران به یک معضل مزمن تبدیل شده است و ظاهرا نه‌تنها درمانی برای رفع آن وجود ندارد که روز به روز ابعاد آن گسترش می‌یابد. سریال فرونشست‌های زمین در پایتخت با حادثه شهران در تابستان سال 95 کلید خورد. جایی که به‌دلیل حفاری مترو و درپی آن انفجار لوله‌های گاز، تصویر متفاوتی از مخاطرات شهری پیش چشم مسوولان و شهروندان گشوده شد. بعد از این اتفاق بود که بحث فرو نشست در تهران جدی شد و در ادامه فرو نشست در بزرگراه ستاری و مناطق مرکزی شهر بر نگرانی‌ها دامن زد. در ادامه کارشناسان در خصوص فرونشست زمین در اماکن مهم و استراتژیک از جمله بیمارستان‌ها، فرودگاه‌ها پمپ بنزین و پمپ‌های گاز، مناطق برق فشار قوی و ریل قطار هشدار دادند و بر شدت نگرانی‌ها افزوده شد و تازه مسوولان به فکر چاره افتادند.

روز گذشته نیز مسعود شفیعی، رییس سازمان نقشه‌برداری کشور آمار تازه‌ای درباره فرو نشست‌ها اعلام کرد. او گفت: در منطقه فرودگاه امام (ره) میزان فرونشست ۱.۸ سانتی‌متر در سال برآورد شده است. به گفته او پدیده فرونشست در تهران در حال گسترش است، به گونه‌ای که از سوی بزرگراه آزادگان فرونشست به داخل شهر تهران نفوذ کرده است و چیزی نمانده که فرونشست به میدان آزادی نفوذ کند.

بر اساس گزارشی که سال 95 اتاق بازرگانی ایران منتشر کرد، بخش عظیمی از شهر تهران به خصوص در مناطق جنوبی در معرض فرو نشست قرار دارد. بر اساس این گزارش حدود 120 کیلومتر خط راه‌آهن و 25 کیلومتر از خطوط مترو، حدود 200 کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود 2300 کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، 2 انبار مواد نفتی و سوختی، 44 جایگاه پمپ بنزین، 15 جایگاه پمپ گاز، 7 ایستگاه گاز، 30 کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از 70 کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از 200 کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد. حدود 25 کیلومتر از طول کمربندی آزادگان، حدود 28 کیلومتر از طول اتوبان قم، حدود 21 کیلومتر جاده ساوه و بزرگراه بهشت زهرا‌(س) که همگی این نقاط به عنوان اصلی‌ترین محورهای جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شود، با پتانسیل فرونشست مواجه است.

علاوه بر این، خروجی‌های راه‌آهن تهران-جنوب و تهران- تبریز، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر حضرت امام خمینی، و همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز شهر و نیز بخشی از فرودگاه مهرآباد تهران، در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرد. به گفته مدیرکل راه آهن استان تهران روزانه ۱۸۰ رام قطار شامل قطار تهران – مشهد، تهران- شمال و قطار حومه‌ای تهران- ورامین- گرمسار از دشت ورامین و منطقه ابردژ که بیشترین میزان فرونشست دشت را دارد، عبور می‌کند و مسوولان باید بیش از پیش به این موضوع حساس شوند.

در مجموع باید گفت، تهران در محاصره فرونشست دو دشت ورامین و شهریار-تهران قرار گرفته است. دشت‌هایی که وضعیت آنها به مرحله بحران رسیده و گفته می‌شود چنانچه تدبیری برای آنها اندیشیده نشود، در آینده نه چندان دور تبعات فرونشست آنها دامن پایتخت را خواهد گرفت.

 نگرانی از فرونشست در فرودگاه‌ها

روز گذشته نیز مسعود شفیعی رییس سازمان نقشه‌برداری کشور در خصوص گسترش فرونشست‌ها در ایران، به ویژه حوالی چند فرودگاه ابراز نگرانی کرد. به گفته او نرخ فرونشست در تهران نسبت به دو دهه گذشته قابل توجه است.شفیعی با تاکید بر اینکه بررسی تغییرات هندسی زمین را از دو دهه قبل در دستور کار قرار داده‌ایم، گفت: امروزه تغییرات هندسی زمین ابعاد گسترده‌تری یافته است؛ از این رو لازم است که نسبت به کنترل و مهار آن اقدام شود.او بررسی تغییرات ارتفاعی و سطحی زمین را جزو ماموریت‌های سازمان‌های نقشه‌برداری در دنیا نام برد و اظهار کرد: در ایران نیز سازمان نقشه‌برداری کشور به منظور بررسی تغییرات ارتفاعی و سطحی نیاز به تعیین نقطه صفر مبدایی داشت که بر اساس آن بتوانیم وضعیت ارتفاعی کشور را اندازه‌گیری کنیم.بنابراین در بندر شهید رجایی نقطه صفر مبدا کشور را تعیین کردیم، با تعیین نقطه صفر کشوری، ارتفاع کشور بر اساس آن سنجیده خواهد شد. مدل ارتفاعی رقومی کشور با دقت ۵ تا ۱۰ متر برآورد شده است.رییس سازمان نقشه‌برداری کشور در این باره توضیح داد: بررسی حوادثی مانند سیل که پهنه‌های زیادی از کشور را در‌بر‌می‌گیرد و همچنین پیش‌بینی روان‌آب‌ها نیاز به مولفه‌هایی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها مدل ارتفاعی زمین است. در این حوزه نیز به مدل ارتفاعی در دشت‌ها نیاز داریم. در این زمینه نیز با کمبودهایی مواجه هستیم و لازم است در این حوزه تمرکز کنیم؛ چرا که تعیین مدل ارتفاعی در دشت‌ها یکی از اولویت‌های کشور به شمار می‌رود.

  مرگ تدریجی سرزمین

شفیعی تغییرات ارتفاعی زمین را ناشی از فرونشست ذکر کرد و گفت: بر اساس اعلام متخصصان حوزه زمین‌شناسی پدیده فرونشست عمدتا به دلیل تغییرات سطح آب سفره‌های زیرزمینی است. از این رو این تغییرات ارتفاعی زمین در ایران تماما مربوط به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی است. کاهش سطح آب‌های زیر زمینی دو هشدار مهم را به ما می‌دهد که یکی از آنها تهی شدن منابع آب کشور است که میلیون‌ها سال طول کشیده تا جمع‌آوری شود و دیگری مرگ تدریجی سرزمین ما خواهد بود.به گفته رییس سازمان نقشه‌برداری کشور، از دست دادن آب و نشست زمین، ظرفیت نفوذپذیری خاک را به حداقل می‌رساند، زمین مستعد سیل می‌شود و جهت شیب زمین نیز تغییر می‌یابد.

   نرخ ۱.۸ سانتی فرونشست در فرودگاه امام

یحیی جمور، معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور نیز در این نشست، بیشترین نرخ فرونشست در تهران را مربوط به مناطق جنوب و جنوب غرب تهران، جنوب شرق تهران در ورامین و قرچک دانست و گفت: مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ تحت تاثیر پدیده فرونشست قرار دارند.

او کاربرد نقشه‌های تهیه شده در سازمان نقشه‌برداری را در پایش مخاطرات دانست و اظهار کرد: بر اساس ماده ۱۱ احکام دایمی سازمان نقشه‌برداری یک نهاد حاکمیتی در حوزه نقشه‌برداری معرفی شده است. بر این اساس یکی از فعالیت‌های جدی ما عکسبرداری‌های هوایی است که تصاویر آن خدمات شایانی در بخش‌های مختلف ارایه می‌دهد.تهیه نقشه‌های یک ۲۵ هزار از دیگر اقدام‌های این سازمان به شمار می‌آید و بیش از ۹۵ درصد از این نقشه‌ها بر اساس عکس‌های هوایی تهیه شده است، همچنین در بخش سنجش از دور این سازمان علاوه بر تصاویر هوایی از تصاویر ماهواره‌ای نیز استفاده شده است، علاوه بر این نسبت به راه‌اندازی سیستم‌های اطلاعات مکانی که یکی از نیازهای مبرم کشور است، اقدام کرده‌ایم.

جمور، تهیه اطلس‌های فرونشست را از دیگر اقدامات این سازمان ذکر کرد و یادآور شد: علاوه بر موارد ذکر شده تهیه نقشه‌های مخاطرات را در دستور کار داریم، چرا که ایران از نظر لرزه‌خیزی در کمربند زلزله دنیا قرار گرفته است؛ از این رو به صورت هفتگی شاهد ثبت خرد لرزه‌ها و زلزله‌های متوسط هستیم.

معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور با اشاره به ایجاد ایستگاه‌های جی پی اس در کشور گفت: این ایستگاه‌ها بر اساس تمرکز جمعیتی و لرزه‌خیزی منطقه، در کشور مستقر شده‌اند؛ ولی عمر برخی از این ایستگاه‌ها رو به پایان است و لزوم توجه جدی برای نوسازی آن وجود دارد. این سازمان مجهز به ۱۴۰ ایستگاه دایمی جی پی اس است. بر اساس داده‌های ایستگاه‌ها نرخ کوتاه شدگی کشور از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱ به ۲۰ تا ۲۵ میلی متر رسیده است، این عدد مرجع نرخ کوتاه‌شدگی کشور به شمار می‌رود.

معاون فنی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به وضعیت فرونشست در کشور تصریح کرد: از میان ۱۵۰ ایستگاه سازمان نقشه‌برداری در کشور ۱۰ تا ۱۲ ایستگاه در محدوده مناطق فرونشست قرار دارند، این ایستگاه‌ها مولفه‌های ارتفاعی مناطق را نشان می‌دهند و علاوه بر پردازش روزانه امکان پردازش‌ها هر ۳۰ ثانیه یک بار را برای کاربران فراهم می‌کند.جمور تعداد ایستگاه‌های مربوط به فرونشست زمین در تهران را ۳۰ ایستگاه دانست و گفت: با توجه به تمرکز جمعیتی در تهران کمبودهای ایستگاه‌های این حوزه مشهود است.

 کاهش ارتفاع دشت توس در مشهد

معاون فنی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به نتایج مطالعات فرونشست در کشور تصریح کرد: در دشت توس مشهد کاهش ارتفاع به‌شدت مشهود است، ضمن آنکه نرخ فرونشست زمین در جنوب و جنوب غرب تهران به بیش از سه متر از سال ۶۸ تا ۸۴ برآورد شده است. به گفته وی، نرخ فرونشست در ایستگاه گرگان سالانه ۶ سانتی‌متر و در منطقه فرودگاه امام ۱.۸ سانتی‌متر در سال برآورد شده است.

معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور تصریح کرد: تصویربرداری پس از مخاطرات و تهیه نقشه نیز به منظور خدمات‌دهی در امر امداد و نجات از دیگر ماموریت‌های ما به شمار می‌رود، به گونه‌ای که در سیل فروردین ماه سال جاری نقشه‌های مرتبط تهیه شد و در اختیار مراجع قرار گرفت.

جمور با تاکید بر اینکه تقریبا همه دشت‌های کشور با پدیده فرونشست مواجه هستند، ادامه داد: بیشترین نرخ فرونشست در تهران مربوط به جنوب و جنوب غرب، جنوب شرق به ویژه در مناطق ورامین و قرچک است و پدیده فرونشست در تهران در حال گسترش است، به گونه‌ای که از سوی بزرگراه آزادگان فرونشست به داخل شهر تهران نفوذ کرده است.به گفته وی، بر اساس گسترش پدیده فرونشست مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ تهران تحت تاثیر فرونشست قرار دارند و چیزی نمانده است که فرونشست به میدان آزادی نفوذ کند.

معاون فنی سازمان نقشه‌برداری کشور منطقه احمدآباد مستوفی و روستای فردوس نزدیک تهران از جمله مناطقی دانست که بیشترین نرخ میزان فرونشست را دارند و ادامه داد: ورامین و پاکدشت نیز با پدیده فرونشست مواجه هستند و این در حالی است که تاسیسات و مراکز روستایی و جمعیتی زیادی در این مناطق حضور دارند و نیاز است نسبت به آن چاره‌اندیشی صورت گیرد.

جمور با اشاره به تصویب قانون مدیریت بحران کشور در شورای نگهبان، گفت: در ظرف یک سال گذشته حدود ۱۵۰ مطلب از سوی سازمان نقشه‌برداری تهیه شده و در اختیار مراجع قرار گرفته است و این در حالی است که در این قانون هیچ نامی از سازمان نقشه‌برداری به عنوان نهاد متولی تهیه نقشه مخاطرات برده نشده است.

او با بیان اینکه تهیه این نقشه‌ها بر اساس این قانون به مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی واگذار شده است، گفت: این در حالی است که متخصصان این حوزه در سازمان نقشه‌برداری حضور دارند.

جمور با تاکید بر اینکه نتایج مطالعات انجام شده در خصوص مخاطرات کشور نشان می‌دهد که در چه مناطقی افزایش فشار و بروز زلزله‌های بعدی وجود دارد، آتش‌فشان را یکی دیگر از مخاطرات کشور برشمرد و گفت: پایش وضعیت آتش‌فشان دماوند یکی از ماموریت‌های ما است که در کنار اقدامات سایر سازمان‌ها ایستگاه‌هایی را در دامنه آتش‌فشان دماوند به منظور پایش این آتش‌فشان ایجاد کرده‌ایم.

او با اشاره به وجود پدیده رانش زمین در کشور با تاکید بر اینکه رانش زمین به ویژه در مناطق کوهستانی وجود دارد، اظهار کرد: سرعت رانش زمین سالانه در کشور بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر است و اگر سرعت این پدیده افزایش یابد، قطعا منجر به صدمات بیشتر و مسدود شدن مسیرها خواهد شد.

نشست آسفالت  خیابان‌های  تهران  بعد  از  بارندگی

روز گذشته مرکز اطلاع‌رسانی راهور پایتخت از نشست آسفالت در سه نقطه از شهر تهران پس از بارندگی‌های اخیر خبر داد. به گزارش مهر، مرکز اطلاع‌رسانی راهور پایتخت با اعلام اینکه پس از بارندگی چند روزه اخیر، ۳ نقطه از معابر شهری نشست آسفالت روی داد، گفت: عوامل راهور بلافاصله در محل‌ها حضور یافتند و محل حادثه را ایمن‌سازی کردند .

یکی از نقاط نشست آسفالت در ساعت

۱۵: ۱۰ در اتوبان بسیج به شمال مقابل ایستگاه رحیمی منطقه ۱۴چاله‌ای به ابعاد

۱.۵ در ۱.۵ متر صورت گرفت.

حادثه دوم در ساعت ۰۵: ۱۱ در بزرگراه قدیم قبل از میدان فتح (منطقه۹) نشست آسفالت به ابعاد ۲ در ۱.۵ متر صورت گرفت و حادثه سوم در ساعت 13:35 در مسیر شرق به غرب خیابان آزادی ابتدای خیابان اکبری (منطقه ۹) نشست آسفال روی داد و کامیونی که در این مسیر در حال حرکت بود، در چاله ایجاد شده افتاده که بلافاصله عوامل راهور در نشانی اعلامی حاضر شدند .

همچنین روز گذشته نیز انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران بر لزوم هدایت آب‌های جاری به سمت دشت‌های استان تهران که دچار فرونشست شده‌اند، تاکید کرد و این کار را راهکاری برای جلوگیری از گسترش فرو نشست‌ها در جنوب تهران برشمرد.