مالیات بر سود سپرده بانکی با «اما» و« اگر»های بی‌پایان

گروه اقتصاد کلان|آیسان تنها|

این‌بار هم خبر احتمال دریافت مالیات از سود سپرده بانکی با واکنش‌های شدیدی عمدتا از سوی نظام بانکی روبه‌رو شد. استدلال هر دو طرف روشن است. مدافعین دریافت مالیات از سود سپرده بانکی علاوه بر تلاش برای ایجاد درآمد برای دولت استدلال می‌کنند که سود سپرده بانکی هم مانند سایر منابع درآمدی (در اینجا سود) باید مشمول مالیات شود. در عین حال نظام بانکی نگران خروج سرمایه از بانک است. احتمالا به همین جهت هم همتی رییس کل بانک مرکزی بالفور به میدان آمد و خبر دریافت مالیات از سود سپرده بانکی را تکذیب کرد هر چند که در پیش‌نویس لایحه‌ای که وزارت اقتصاد تهیه کرده این موضوع گنجانده شده است. حالا معاون وزیر اقتصاد خبر می‌دهد که به احتمال قوی دریافت مالیات از سود سپرده بانکی با نرخ صفر بر قرار باشد. موضوعی که حداقل کارکرد شفافیت درباره سپرده‌گذاران کلان را تامین می‌کند.

به گزارش «تعادل»، از میان پایه‌های مختلف مالیاتی سود سپرده بانکی معمولا بیشترین واکنش‌ها را در ایران بر می‌انگیزد. واکنش‌هایی از سوی برخی از افراد جامعه که سرمایه‌های خرد خود را در بانک خوابانده‌اند و نگران کاهش سوددهی سرمایه‌ خود هستند در عین حال برخی ذی‌نفعان و صاحبان سرمایه‌های کلان در بانک‌ها، طبیعی است که در چنین شرایطی نظام بانکی خود از جمله مخالفان جدی طرح اخذ مالیات از سود سپرده بانکی باشد. به ویژه در زمانی که میان بانک‌ها رقابتی برای دریافت پول سپرده‌های مردم وجود دارد و دریافت مالیات از سود سپرده بانکی می‌تواند منجر به روانه شدن پول مردم به بازارهای موازی باشد. مانند ارز، سکه و...

   چرا مالیات بر سود سپرده بانکی؟

سیاست‌های مالیاتی که در جهت درآمدزایی برای دولت به کار بسته می‌شود ملزم به آن است که عدالت را هم رعایت کند، به این معنی که اگر قرار است منابع درآمدی افراد مشمول مالیات شود این مالیات شامل همه منابع درآمدی شود. اکنون منابع درآمدی کارمندان دولت، تولیدکنندگان، کسبه و... مشمول مالیات شده ولی هنوز سود سپرده بانکی مشمول مالیات نیست. این در حالی است که برای بسیاری از افراد این سود منبع درآمد است، به عبارتی دیگر پول خود را به سیستم بانکی سپرده و از سود حاصل از آن درآمد کسب می‌کنند.

 در این راستا در دنیا مالیات بر سود سپرده بانکی به عنوان یک پایه مالیاتی مهم مطرح شده است البته علاوه بر کارکرد درآمدی این نوع مالیات کارکردهای دیگری هم در حوزه اقتصاد دارد از جمله شفاف‌سازی اطلاعات، هدایت منابع به سمت فعالیت‌های مولد و (کارکرد اجتماعی، امکان باز توزیع درآمد) و...

مبانی تئوری وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی حاکی از آن است که این نوع مالیات می‌تواند بر نرخ بهره همچنین بر پس‌انداز خانوارها و بسیاری از متغیرهای اقتصادی سرمایه‌گذاری اثرگذار باشد. کشورهای دنیا در این زمینه تجربیاتی داشته‌اند. چندی پیش معاونت امور اقتصادی وزارت اقتصاد گزارشی تهیه کرد و در آن به بررسی تجربه کشورها در این زمینه پرداخت. در آن گزارش آمده بود که بررسی تجربه ۸۴ کشور منتخب نشان می‌دهد در اغلب کشورها سود سپرده بانکی اشخاص مشمول مالیات است و از سوی دیگر تنها در 3 کشور سود سپرده اشخاص حقوقی و ۱۴ کشور سود سپرده اشخاص حقیقی از پرداخت مالیات معاف است.

نکته مهم در بررسی‌های موجود این است که در کشورهای مورد بررسی معمولا نرخ مالیات سود سپرده بانکی واحد نیست و با توجه به مقتضیات و برخی ملاحظات مانند (تاهل، سن، سود حاصله، نوع حساب بانکی) متفاوت است.

   وضعیت مالیات بر سود سپرده بانکی

در ایران در سال‌های گذشته هر زمان که موضوع مالیات بر سود سپرده بانکی مطرح شده است، واکنش‌های بسیاری از سوی عمدتا نظام بانکی  همچنین برخی سپرده‌گذاران ایجاد شده است. واکنش‌های ذی‌نفعان و البته نظام بانکی برخی پشتوانه‌های تئوریک هم دارد. عمدتا ناظر بر این موضوع که اگر سود سپرده بانکی مشمول مالیات شود سرمایه‌ها از بانک به بازارهای موازی از جمله ارز و سکه و... سرریز می‌شوند و با توجه به سابقه جهش‌های ارزی در اقتصاد ایران، این موضوع همواره بهانه خوبی برای مخالفان اخذ مالیات بر سود سپرده بانکی بوده است. در عین حال نظام بانکی هم به این منابع نیاز دارد و عده‌ای با بهانه ضرورت حمایت از نظام بانکی با این موضوع مخالفت می‌کنند این در حالی است که راهکار اخذ مالیات از سود سپرده‌ بانکی یک روش و تجربه موفق جهانی است و کارکردهای درآمد، اقتصادی و اجتماعی وضع آن برای کشور حایز اهمیت است. گزارشی که مدتی پیش معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد منتشر کرده بود نشان می‌داد که در دوره‌ای برخی گروه‌ها که اکثرا در بخش‌های زیرزمینی و غیرقابل شناسایی برای نظام مالیاتی بوده‌اند، پول‌هایی که باروش‌هایی مانند انواع قاچاق به دست آورده بودند که برایشان سودهای کلان ایجاد کرده بود را نزد بانک‌ها گذاشته‌ بودند و بدون پرداخت هیچ گونه مالیات سود دریافت می‌کردند.این در حالی بود افرادی که سرمایه خود را وارد فضای تولید و بهبود کسب و کار کرده‌ بودند، ملزم به پرداخت مالیات بودند. به این ترتیب تبعیض قابل توجهی به ضرر تولیدکنندگان به میزان هزینه فرصتی معادل نرخ سود سپرده‌گذاری وجود داشته که همین امر می‌تواند عاملی جهت تشویق فعالیت‌های زیرزمینی باشد.

   پیشینه دریافت مالیات از سود سپرده بانکی

دریافت مالیات از سود سپرده‌ بانکی در اواسط دولت اول روحانی توسط وزیر وقت اقتصاد مطرح شد. عمدتا با این استدلال که چرا باید دانه درشت‌های سپرده‌بانکی از پرداخت مالیات در امان باشند؟ در شرایطی که میلیاردها تومان پول خود را در بانک خوابانده و سود ان را می‌گیرند. این سخنان با واکنش‌های شدیدی از سوی نظام بانکی مواجه شد عمدتا با همان استدلال معمول که پول به سمت بازارهای موازی می‌رود و... هرچند آن زمان ایده دریافت مالیات از سود سپرده بانکی هرگز به مرحله اجرا نرسید ولی به هر حال در سال‌های بعد دیدیم که موضوعات دیگری منجر به روانه شدن سرمایه‌های معلق به بازار ارزی و در نتیجه جهش‌های ارزی قابل توجه شد.

   دریافت مالیات از سود سپرده بانکی جدی‌تر شد

گرچه مدت‌ها بود که موضوع مالیات بر سود سپرده بانکی بار دیگر مطرح شده بود ولی با این حال چندی پیش رییس سازمان امور مالیاتی در پاسخ به «تعادل» آن را تکذیب کرده بود، با این حال در روزهای گذشته پیش نویس اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم که از سوی سازمان امور مالیاتی تهیه شده بود، منتشر و معلوم شد که وزارت اقتصاد درصدد دریافت اخذ مالیات از سود سپرده بانکی برآمده است.

با این حال مانند بار قبل که ولی‌الله سیف، رییس کل سابق بانک مرکزی مالیات از سود سپرده بانکی را تکذیب کرده بود، این‌بار هم بالافاصله عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی به میدان آمد و آن را تکذیب کرد.

   مالیات سود سپرده بانکی با نرخ صفر احتمالا تصویب خواهد شد

با این حال وزارت اقتصاد هم بی‌پاسخ نماند و در روزهای گذشته معاون وزیر اقتصاد توضیحاتی را در این باره مطرح کرده. دهقان دهنوی با بیان اینکه پیش‌نویس مالیات بر مجموع درآمد تا پایان پاییز به دولت ارایه می‌شود، گفت: با توجه به نظر سیاست‌گذار اقتصادی احتمال دارد مالیات با نرخ صفر برای سود سپرده بانکی لحاظ شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر پیش‌نویس اولیه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم به معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد ارجاع شده است، گفت: تاکنون بخش‌های ابتدایی پیش‌نویس ارایه‌شده از سوی سازمان مالیاتی در معاونت اقتصادی بررسی شده اما تا امروز هیچ بحثی در خصوص موضوع ضرایب جدید مالیات بر مجموع درآمد قطعی نشده است.

معاون وزیر اقتصاد این را هم اضافه کرد: آنچه در برخی سایت‌ها منتشر شده یک پیش‌نویس اولیه و غیرقابل استناد است که قطعاً در مراحل بعدی تغییرات زیادی خواهد داشت. معاون وزیر اقتصاد، با اشاره به تشکیل کمیته ویژه در این معاونت جهت بررسی پیش‌نویس لایحه مالیات بر مجموع درآمد، گفت: برآورد اولیه ما این بود که در پایان مهر ماه بررسی اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم تکمیل شود اما با توجه به پیچیدگی و ظرافت‌های بررسی این موضوع، احتمالاً تا انتهای پاییز بررسی‌های معاونت اقتصادی در خصوص پیش‌نویس لایحه قانون به اتمام برسد.

دهقان دهنوی با بیان اینکه مالیات بر مجموع درآمد در پیش‌نویس اصلاحیه لایحه مالیات‌های مستقیم گنجانده شده گفت: در بحث مالیات بر مجموع درآمد بایستی همه درآمدهای افراد از جمله درآمد حاصل از سود سپرده بانکی، املاک، دارایی‌ها و کلیه درآمد ناشی از شغل و بطور کلی هر چیزی که منجر به درآمد و سود شود احصا شود.

وی افزود: این سیاست‌گذار اقتصادی و در نهایت مجلس شورای اسلامی است که تعیین می‌کند کدام درآمدها از مالیات معاف شده و برای کدام درآمدها نرخ‌های پایین یا بالاتر مالیاتی لحاظ شود.این گفته‌های دهقان نشان می‌دهد که حتی اگر قرار باشد زور نظام بانکی بچربد و این دوره امکان دریافت مالیات از سود سپرده بانکی فراهم نشود ولی به هر حال کارکرد شفاف‌سازی اخذ مالیات بر سود سپرده بانکی به کار خواهد افتاد. اگر دست‌های قدرتمندتری مانع نشود.