استارت‌‌آپ‌های ایرانی در تحریم‌ها درخشیدند
گروه دانش و فن
شاید برخی از شرکت‌های بزرگ صنایع مخابرات مانند زیمنس و آلکاتل و نوکیا در بره‌های از زمان در ایران حضور داشتند، اما فناوری اطلاعات ایران از همان ابتدای انقلاب تحت تاثیر تحریم‌ها قرار داشت؛ هیچ‌یک از شرکت‌های بزرگ فناوری امریکایی و اروپایی در هیچ شرایطی قبل و بعد از برجام به ایران وارد نشدند؛ مایکروسافت، اپل و گوگل هیچ‌وقت در ایران نبودند و سرویس‌هایی مانند آمازون، یوتیوب، اوبر و گوگل‌پلی به ایران خدماتی را ارایه نکردند؛ همین موضوع موجب شده شرکت‌های فعال در حوزه فناوری اطلاعات دست به زانوی خود بگذارند و بایستند و با وجود سختی‌هایی که در مسیرشان وجود داشته، خودشان نمونه‌های وطنی را بسازند. نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که تحریم‌ها در بسیاری از موارد عرصه را به بسیاری از افراد تنگ کرده است؛ چه افراد عادی که گاهی گرفتار حذف اپلیکیشن‌های ایرانی محبوبشان از فروشگاه‌های آنلاین اپ‌استور و گوگل‌پلی شده است یا توسعه‌دهندگانی که در بسیاری از موارد با دور زدن تحریم‌ها، اپلیکیشن خود را در این فروشگاه‌های آنلاین قرار دادند و با حذف پلتفرمی که کسب‌وکارشان روی آن قرار داشت، اعتماد کاربر خود را از دست دادند و به تعطیلی منجر شدند؛ اما تحریم‌ها از مواردی است که نه کسب‌وکارها و نه مردم عادی، نقشی در اعمال یا حذفشان نداشتند و به همین دلیل، استارت‌آپ‌ها که شاید به واسطه نوپا بودنشان، روحیه جنگجویی و انگیزه بیشتری دارند، تسلیم تحریم‌ها نشدند و این موانع را به دید محدودیتی نگاه کردند که شاید بتواند از آنها ستاره بسازد، ستارگانی که همین حالا هم در آسمان فضای مجازی کشور می‌درخشند و البته هنوز هم آینده و چشم‌انداز آنها روشن به نظر می‌رسد.
تحریم‌ها سبب شده دسترسی شهروندان ایرانی به فناوری‌های جهانی محدود شود، اما همین موضوع به انگیزه‌ای تبدیل شده تا بسیاری از اپلیکیشن‌های پرطرفدار در سطح بین‌المللی در ایران بومی‌سازی شوند. این موضوع به سوژه گزارش وب‌سایت بیزینس‌اینسایدر تبدیل شده تا مقایسه اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های غربی و ایرانی بپردازد. همانطور در این گزارش آمده است، طی دو دهه گذشته تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران دسترسی شهروندان ایرانی به فناوری‌های نوین را محدود کرده است، اما دسترسی محدود به بازار اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های مختلف به انگیزه‌ای برای توسعه‌دهندگان داخلی تبدیل شده تا خلاقیت خود را نشان دهند و با توجه به تقاضای روزافزون برای فناوری‌های نوین دست به کار شوند.
نمونه‌های ایرانی از سرویس‌های خارجی
درحال حاضر اپلیکیشن‌های متعددی داخل ایران برای سفارش غذا، تماشای فیلم در رایانه و تاکسی اینترنتی ارایه شده است. به عنوان مثال به دلیل تحریم‌ها شهروندان ایرانی نمی‌توانند به تمام اپلیکیشن‌های اپ‌استور دسترسی یابند اما آنها از طریق یک اپ‌استور ایرانی می‌توانند به اپلیکیشن‌های مورد نیاز خود برای آیفون دسترسی داشته باشند. همچنین در ایران چند نمونه از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان در بازار ایران وجود دارد. عملکرد آنها نیز شباهت زیادی به نمونه‌های خارجی دارد و طبق گزارش BBC Monitoring برخی نمونه‌های ایرانی بسیار محبوب هستند. از سوی دیگر وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های اشتراک‌گذاری ویدئو نیز در بازار اپلیکیشن‌های ایرانی ارایه شده‌اند. طبق اطلاعات یکی از وب‌سایت‌های اشتراک‌گذاری ویدئو در ایران، در این پلتفرم روزانه ۱۰.۵ میلیون ویدئو به نمایش گذاشته می‌شود. محتوای این وب‌سایت‌ها نیز مختلف و گسترده است. اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های تجارت الکترونیک متعددی در ایران پا گرفته‌اند. بطور مشابه وب‌سایت‌هایی در ایران ابداع شده‌اند که مردم با عضویت در آنها برای دریافت خدمات مختلف از بلیت سینما و کنسرت گرفته تا رستوران تخفیف دریافت می‌کنند.
یکی دیگر از نمونه‌های بومی‌سازی‌شده در ایران، مربوط به اپلیکیشن دوچرخه‌های اشتراکی است که با هدف ایجاد حمل ونقل حافظ محیط‌زیست در تهران ارایه شده است. بازار اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی در ایران نیز بسیار داغ است. یکی از این اپلیکیشن‌ها در ۳۴ شهر ایران فعال است و ۱.۵ میلیون راننده دارد. در ایران حتی اپلیکیشنی از یک مخزن اطلاعاتی از املاک نیز ایجاد شده است که سرویس‌های مختلفی برای شهروندان ارایه می‌کند. در کنار این موارد وب‌سایت و اپلیکیشن‌های مختلفی برای خرید و فروش اجناس دست دوم در ایران راه‌اندازی شده است که در آنها انواع و اقسام کالاهای دست‌دوم خرید و فروش می‌شوند. اپلیکیشن‌های مسیریابی نیز در ایران بسیار محبوبیت دارند. در همین راستا نسخه بومی‌سازی‌شده این نوع اپلیکیشن نیز ساخته شده است.
اما بومی‌سازی اپلیکیشن‌ها در ایران بسیار گسترده‌تر از چند نمونه گفته شده است. ایران نیز مانند بقیه کشورها از قافله فناوری‌های پیشرفته عقب نمانده و برای سلیقه‌ها و نیازهای مختلف، اپلیکیشن‌های مخصوص ارایه کرده است. یکی از این موارد نمونه‌هایی از اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های پخش فیلم بطور آنلاین است که در ایران بومی‌سازی شده‌اند. در ایران حتی نمونه بومی‌سازی‌شده‌ای برای موتور جست‌وجوی اینترنتی ابداع شده که به زبان فارسی فعال است. همچنین برای شهروندان ایرانی که علاقه زیادی به کارهای دستی دارند، اپلیکیشنی ایجاد شده است و در این اپلیکیشن بومی‌سازی‌شده، دست‌سازه‌های مختلف به فروش می‌رسد.
در حوزه پرداخت الکترونیک نیز ایران عقب نمانده و اپلیکیشن‌هایی برای انجام خرید آنلاین ایمن ارایه شده است. همچنین اپلیکیشن مشخصی در ایران نیز برای نمایش آنلاین رزومه افراد و شغل‌یابی نیز وجود دارد. در کنار این موارد پلتفرمی برای تسهیل همکاری میان متخصصان مستقل و کارفرمایان احتمالی نیز در ایران ایجاد شده است. این اپلیکیشن میان این دو گروه ارتباط برقرار می‌کند. در کنار این موارد اپلیکیشنی در ایران بومی‌سازی شده که توصیه‌هایی برای تفریح به افراد ارایه می‌کند. می‌توان در این اپلیکیشن اماکن تفریحی پیشنهادی مانند رستوران‌ها و کافه‌ها را رصد کرد.
اگرچه نداشتن شناخت و آگاهی سرمایه‌گذاران، تامین نشدن زیرساخت‌های صحیح و سیاست‌های بازدارنده دولت برای کسب‌و‌کارهای نوپا، نوسان ارزی، درک نادرست برخی مسوولان و مدیران و همچنین به‌روز نبودن قوانین و مقررات متناسب با سرعت رشد فناوری از مهم‌ترین مشکلات استارتاپ‌ها محسوب می‌شود؛ اینکه هنوز نگاهی مناسب، جدی و حمایتی در جامعه نسبت به این نوع کسب‌وکارها شکل نگرفته و نوپا بودن آنها مشکلات بسیاری را در مسیر رشد و توسعه آنها در کشور ایجاد کرده است، اما صاحبان استارتاپ‌ها با وجود این مشکلات داخلی و البته تحریم‌های خارجی، توانسته‌اند در ارایه برخی خدمات به جامعه موفق عمل کنند و همین موضوع زمینه امیدواری زیادی برای گسترش سایر فعالان این حوزه فراهم کرده است.
