هوشمندسازی شهرها معطل یکپارچه‌سازی اطلاعات
گروه راه و شهرسازی|
در حالی که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به مدیران شهری توصیه می‌کند از «کلان داده‌ها» در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری استفاده کنند، رییس کمیته شفافیت شورای شهر تهران با انتقاد از نبود یکپارچگی اطلاعات و داده در کشور، «داده‌های اشتراکی» را عنصر سازنده شهر هوشمند می‌داند. به گفته او، وزارت ارتباطات متولی به اشتراک‌گذاری داده‌های نهادها و سازمان‌ها است، اما تاکنون در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است.
چند سالی است که «شهر هوشمند» وارد ادبیات مسوولان شهری شده است. واقعیت این است که با گسترش چالش‌ها و مشکلات شهری که هر روز بیش از پیش خود را نشان می‌دهند، توجه به مقوله هوشمندسازی شهری بیشتر از گذشته اهمیت یافته است و بدون آن نمی‌توان مدیریت شهری را در ذهن تجسم کرد. مدیریت کنونی شهر تهران نیز از ابتدای روی کار آمدن هوشمندسازی را در دستور کار خود قرار داد و فعالیت‌هایی نیز در این زمینه انجام داده است. برای مثال، در حوزه معماری و شهرسازی مراجعه حضوری در بسیاری از خدمات حذف شده و ثبت درخواست شامل ثبت درخواست پروانه تخریب، نوسازی، پایان کار ساختمان، ورود اطلاعات مالک و متقاضی، انتخاب مهندس همراه و تعیین زمان بازدید به شکل غیر حضوری و با مراجعه به سامانه شهرداری تهران انجام می‌شود.
به گزارش «تعادل»، تعاریف مختلفی از شهر هوشمند وجود دارد، اما ساده‌ترین تعریف این است؛ شهر هوشمند شهری است شهروند محور که در آن از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهره وری بیشتر از منابع و امکانات موجود، بالا بردن کیفیت زندگی شهروندان و حرکت به سمت توسعه پایدار شهری استفاده می‌شود. قابلیت‌های کار از راه دور، خرید از راه دور، بانکداری از راه دور و آموزش و درمان از راه دور نمونه‌های مشخصی هستند که به داشتن زندگی بهتر برای شهروندان و صرفه جویی در وقت آنها منجر می‌شود.
با توجه به اهمیت این موضوع، روز گذشته شهرداری تهران چهارمین دوره مراسم جایزه بین‌المللی خشت طلایی را با محوریت شهر هوشمند در برج میلاد برگزار کرد. این مراسم از سال 2014 در تهران برگزار می‌شود و به گفته برگزارکنندگان به مدیران شهری و کارشناسان شهرها کمک می‌کند تا از تجارب یکدیگر استفاده و آن را با یکدیگر تبادل کنند . در این مراسم مسوولان شهری درباره شهر هوشمند، پیش نیازها و مشکلات موجود بر سر راه هوشمند شدن شهرها بحث و تبادل نظر کردند.
مهمت دومان، دبیرکل سازمان شهرهای متحد و حکومت‌های محلی غرب آسیا و خاورمیانه (UCLG MEWA) در مراسم جهانی خشت طلایی گفت: برای ایجاد شهرهای هوشمند در مقابل مشکلاتی که با آن مواجه هستیم نیاز به یک سری اصول است که باید با توجه به آن حرکت کرد. باید شفافیت، حساب پس دهی و نوآوری در ایجاد شهرها رعایت شود. اگر بخواهیم به هوشمندسازی شهرها بپردازیم باید به مسائلی همچون بخش‌های مهندسی، برنامه‌ریزی در دانشگاه، شرکت‌های تکنولوژی، شرکت‌هایی که درحال تولید محصولات خلاقانه هستند، اپراتورهایی که خدمات تکنولوژیکی ارایه می‌دهند و سطوح بین‌المللی همچنین سازمان‌های عمومی، ملی و منطقه‌ای توجه کرد.
در ادامه مراسم، مریم جوان شهرکی، نماینده سازمان توسعه صنعتی ملل متحد با بیان اینکه درک و دریافت و استفاده از مفهوم شهر هوشمند در نقاط مختلف متفاوت است، گفت: این مفهوم در حال شکل‌گیری است و از این رو، مورد اجماع همه نخبگان نیست و همه جا در درجه اول اقدام به بومی‌سازی آن می‌کنند. همان‌گونه که پیاده کردن مدل‌های اقتباسی و یکسان توسعه در کشورهای امریکای لاتین با شکست مواجه شد، هوشمندسازی شهرها نیز اگر بدون توجه به اقتضائات و چارچوب‌ها باشد با شکست روبه‌رو خواهد شد.
استفاده از کلان‌داده‌ها
محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز که در این مراسم حضور داشت، با بیان اینکه هوشمندسازی شهرها برای یک عده از مسوولان به یک دکور و شعار تبدیل شده است، اظهار کرد: دو روز قبل در همایش شهر هوشمند دوبی حضور داشتم و صحبت‌هایم را با یک جمله از شکسپیر با این مفهوم که شهر چیزی جز مردم نیست، آغاز کردم و این نکته‌ای است که باید به آن توجه کنیم و تمام اساس تغییرات و برنامه‌ریزی‌های خود را بر این مبنا قرار دهیم. در این صورت است که بسیاری از موضوعات قابل حل خواهد بود. مردم مالیات می‌پردازند تا خدمات خوب دریافت کنند نه برای اینکه برای آنها پروژه اجرا کنیم. اگر قرار بر اجرای پروژه‌ای باشد باید هدفمان را بهبود زندگی مردم قرار دهیم.
وزیر ارتباطات با بیان اینکه تا سال ۲۰۵۰، 85 درصد از جمعیت مردم کشور شهرنشین خواهند شد، تصریح کرد: به دنبال این موضوع، به‌طور حتم مشکلات شهرنشینی از جمله حمل‌ونقل، ترافیک، آلودگی‌هوا، دفع پسماند و مشکلات زیست‌محیطی بیشتر خواهد شد و مردم کلان‌شهرها با این موضوعات دست و پنجه نرم خواهند کرد. وقتی به مشکلات بر می‌خوریم عده‌ای می‌گویند این معضلات با ITC حل می‌شود.
جهرمی ادامه داد: عده‌ای از مسوولان گمان می‌کنند باید در حالی که شهرشان هیچ مشکلی هم ندارد حتماً هوشمند شود و این موضوع به شعار تبدیل شده است. اگرچه بدون هوشمندسازی برخی از شهرها از جمله تبریز، تهران، شیراز و مشهد امکان اداره کردن آنها وجود ندارد. شهرداری تهران باید با استفاده از کلان‌داده‌ها، شهر را مدیریت کند. اگر این اتفاق نیفتد نمی‌تواند برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهد.
او با بیان اینکه شهرداری با استفاده از داده‌ها می‌تواند در بحث‌های ترافیکی از جمله اصلاح، ایجاد محدودیت‌ها یا بهبود وضعیت استفاده کند، گفت: اگر شهرداری داده‌ای درباره میزان آلودگی تولیدشده نداشته باشد این موضوع شهرداری را در مدیریت با مشکل مواجه می‌کند. در حال حاضر، ابزارهای لازم وجود دارد تا بتوان این اطلاعات را پیاده‌سازی کرد.
وزیر ارتباطات ادامه داد: شهرهای ما هم‌اکنون به 4G (نسل 4 اینترنت) متصل هستند و این ظرفیت خوبی برای آنها محسوب می‌شود و هم‌اکنون در تلاش هستیم تا برای احقاق 5G برنامه‌ریزی کنیم و این گامی برای ایجاد توسعه است. آذری‌جهرمی با تأکید بر اینکه در نهایت خروجی تمام تصمیم‌گیری‌ها و اجرای پروژه‌ها باید برای بهبود زندگی مردم باشد، تصریح کرد: وقتی پروژه‌ای را اجرا می‌کنیم نباید مالیات مردم، وقت خودمان و انرژی شهرها هدر شود.
انحصارزدایی از داده‌های شهرداری
او با تأکید بر اینکه هوشمندسازی شهرها می‌تواند زمینه مناسبی برای حضور شرکت‌های خلاق و فن‌آور باشد، اضافه کرد: این رویکرد هم‌اکنون در شهرداری تهران مورد توجه قرار گرفته است و سایر شهرداری‌ها نیز باید به این سمت حرکت کنند. البته این اتفاق نباید همانند وجود شرکت‌های ارزش افزوده باشد که به‌نوعی ابزار سرمایه‌داری محسوب می‌شود. اقدامات این شرکت‌ها باید در راستای بهبود زندگی مردم باشد نه اینکه دستشان را در جیب مردم کنند. وجود این شرکت‌ها باعث ایجاد انحصار می‌شود و بعضاً برخی از آنها به واسطه نزدیکی به بعضی از اپراتورها انحصار ایجاد می‌کنند. داده‌های شهری نباید در اختیار گروهی خاص باشد زیرا این امر موجب ایجاد انحصار اقتصادی و فساد می‌شود و به‌طور حتم رضایت مردم را در پیش ندارد. نماد کامل این فعالیت‌ها را هم‌اکنون می‌توانیم در شرکت‌های ارزش افزوده ببینیم.
او اضافه کرد: در بازار ۲۶۰۰ میلیارد تومانی مدعی ایجاد شغل می‌شوند اما نمونه‌ای از آن را مطرح نمی‌کنند. اگر خلاقیت‌ها در حوزه شهری به اشتراک گذاشته نشود نتیجه ملموس آن برای مردم قابل دیدن نیست.
آذری‌جهرمی با اشاره به لزوم توجه به نقش هوشمندسازی و خدمات‌دهی به مردم عنوان کرد: در این نوع خدمات‌دهی باید مدل رقابت، آزادسازی داده‌ها و شرکت دادن شرکت‌های خلاق مشخص باشد. اگر قرار باشد کارتل‌های اقتصادی این موارد را در اختیار داشته باشند که وضعیت مشخص است.
وزیر ارتباطات با تأکید بر این نکته که جایزه جهانی خشت طلایی تهران به این سمت حرکت می‌کند و مسابقه‌ای است تا به بروز خلاقیت‌ها و ارایه مهارت‌ها بپردازد، عنوان کرد: در راستای اجرای این برنامه خدمات‌دهی بهتر به مردم تقویت می‌شود و کلان‌شهرها می‌توانند متناسب با فرهنگ، ظرفیت و مشکلات خود از شیوه‌های هوشمندسازی برای ارایه خدمات بهتر به شهروندان استفاده کنند.
کاهش هزینه‌ها و افزایش عدالت
بهاره آروین، رییس کمیته شفافیت شورای شهر تهران با اشاره به اینکه هوشمندسازی در افزایش عدالت مفید است، گفت: هوشمندسازی، کاهش موثر هزینه‌های مدیریت شهری را به دنبال دارد. هوشمندسازی شهرها بسیار گسترده است و نسبت به ضرورت هوشمندسازی در شهرها توافق وجود دارد.
او با بیان اینکه هوشمندسازی 3 اصل مهم را به همراه دارد، افزود: یکی از این اصول رونق در کسب‌وکار و خلق ثروت در شهرهاست. هوشمندسازی شهرها بستری برای شکل‌گیری کسب‌وکارها ایجاد می‌کند که شهرهای غیرهوشمند فاقد این پتانسیل هستند. افزایش کارایی برای ارایه خدمات و توزیع عدالت در شهرها از دیگر مصادیق شهر هوشمند است. نهادهای عمومی وظیفه کاهش نابرابری را دارند. در بسیاری از امور همه شهروندان را در پرداخت هزینه‌هایی که برای شهر متقبل می‌شوند یکسان می‌بینیم و این کار عادلانه نیست.
رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای اسلامی شهر تهران تصریح کرد: با هوشمندسازی خدمات شهری بسیاری از هزینه‌های مدیریت شهری به‌طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. اما چرا هوشمندسازی در کشور ما محقق نمی‌شود؟ زیرا در ایران حکمروایی شهری نداریم. شهرداری‌ها بر خلاف زمانی که تأسیس شدند، قدرت گذشته را ندارند و بسیاری از وظایف شهرداری‌ها در سال‌های بعد به ارگان‌های دیگر واگذار شد. در واقع چالش اصلی در حوزه مدیریت شهری عدم یکپارچگی مدیریت شهری است. یکپارچگی داده که در تمام کشورها وجود دارد، در ایران نیست.
او تصریح کرد: شهر هوشمند نمی‌تواند در عمل اجرا شود مگر اینکه یکپارچگی داده در مدیریت شهری محقق شود. شورای اسلامی شهر تهران در دوره قبل مصوبه‌ای دارد که طبق آن داده‌ها بین ارگان‌ها باید به اشتراک گذاشته شود. در این خصوص نقش وزارت ارتباطات بسیار پررنگ است اما تاکنون این اتفاق رخ نداده است. رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای اسلامی شهر تهران تصریح کرد: در کشور سازوکارهایی داریم که بتوانیم یکپارچه‌سازی داده‌ها را محقق کنیم. اگر شهر هوشمند می‌خواهیم باید این داده‌ها به اشتراک گذاشته شود. چرا که بدون این کار هوشمندسازی امکان‌پذیر نیست. وزارت ارتباطات باید در حوزه شهرهای هوشمند برای یکپارچه‌سازی داده‌ها نشست‌هایی را برگزار کند. رویکرد امروز جهان حکمروایی مبتنی بر داده‌هاست. بسیاری از ارگان‌ها داده‌های ارزشمندی دارند ولی این داده‌ها برای آنها ایجاد ارزش افزوده نمی‌کند.
همچنین در این مراسم، ایرج شهین باهر، شهردار تبریز با اشاره به افزایش بالاتر از استاندارد جمعیت شهری کشور گفت: افزایش سریع جمعیت شهری چالش‌های سختی را برای دولت در برنامه‌ریزی ایجاد کرده است. در ۶۰ سال گذشته جابه‌جایی جمعیت شهری و روستایی رخ داده است.
شهردار تبریز ادامه داد: در کشورهای در حال توسعه، ۸۰ درصد رشد اقتصادی مورد انتظار در آینده در شهرها خواهد بود. همچنین روشنایی شهرها به تنهایی ۱۹ درصد برق دنیا را مصرف می‌کند.
او افزود: فقدان مدیریت یکپارچه شهری، اشتغال، بزهکاری، فقر، آلودگی هوا، ترافیک، مدیریت انرژی و کمبود منابع از مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های پیش روی شهرهای جهان هستند. تکنولوژی شهر هوشمند اجازه می‌دهد تا مقامات یک شهر با جامعه در زیرساخت‌های شهری و نظارت بر آنچه اتفاق می‌افتد و آنچه در حال تحول است، تعامل مستقیم پیدا کند.
شهین باهر با بیان اینکه هدف یک شهر هوشمند افزایش کیفیت زندگی شهری با رویکرد توسعه پایدار است، اظهار کرد: مدیریت هوشمند شهری، انرژی هوشمند، ساختمان هوشمند، حمل و نقل هوشمند، زیرساخت هوشمند، سلامت و مراقبت‌های بهداشتی هوشمند و شهروند هوشمند از مهم‌ترین مولفه‌های یک شهر هوشمند هستند.
