چاره‌ای جز بازتوزیع درآمد نیست
گروه اقتصاد کلان| ریحانه مهدوی|
علی سرزعیم می‌گوید گرچه دولت باید پیش‌تر و بلافاصله بعد از برجام اصلاحات اقتصادی را کلید می‌زد ولی اکنون دیگر نمی‌شود به عقب برگشت و باید به انجام اصلاحات در همین شرایط کنونی دل خوش کرد. او می‌گوید چاره‌ای جز افزایش قیمت بنزین نیست و موضوع انتخاب بین بد و بدتر مطرح است. به گفته این کارشناس اقتصادی از طریق افزایش یارانه‌ها امکان بازتوزیع درآمد میان اقشار فرودست جامعه فراهم می‌شود و زندگی فقرا بهبود می‌یابد. به گزارش «تعادل»، در روزهای گذشته تصمیم افزایش قیمت بنزین به صورت ناگهانی به مردم اعلام شد. به این ترتیب قیمت بنزین هر لیتر به سه برابر افزایش یافته و سهمیه‌بندی در بنزین برای مصرف هم اعمال شد. دولت بلافاصله اعلام کرد که تصمیم دارد بخشی از منابع حاصله را به صورت یارانه به افراد تخصیص دهد. البته تاکنون این اقدام که مصوبه سران سه قوه را دارد با انتقادات و واکنش‌های بسیاری روبهرو شده است. عمدتا ناظر بر اینکه چنین اقدامی با توجه به تورمی که ایجاد می‌کند تبعاتی برای عموم مردم خواهد داشت. در همین زمینه علی سرزعیم، اقتصاد دان با «تعادل» گفت‌وگو کرده است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
اعتراضاتی نسبت به افزایش قیمت بنزین شکل گرفته است. بسیاری می‌گویند با توجه به فشار تورمی بر مردم اکنون زمانی مناسب برای افزایش قیمت بنزین نبود. چه نظری دارید؟
افزایش قیمت بنزین یا به عبارتی حذف یارانه پنهان بنزین در این شرایط اقدام درستی بود، بین بد و بدتر طبیعتا باید بد را انتخاب کرد چون گزینه دیگری وجود ندارد. افزایش قیمت بنزین رفاه افرادی که خودرو دارند را کاهش می‌دهد ولی باز توزیع منابع حاصل از آن می‌تواند رفاه افرادی که خودرو ندارند را افزایش دهد و باید گفت که نیمی از جامعه ما خودرو ندارند و نیمی دیگر دارند.
این اقدام به نوعی مکانیزم بازتوزیعی است، فشار تحریم‌ها، افت رشد اقتصادی و شدت تورم، قدرت خرید دهک‌های پایین را بسیار بیشتر از قدرت خرید دهک‌های بالا درآمدی متاثر می‌کند به همین دلیل این اقدام از لحاظ فقر زدایی توجیه خوبی دارد.
بسیاری می‌گویند بهتر بود دولت در سال‌های گذشته اقدام به افزایش قیمت بنزین می‌کرد. زمانی که نرخ تورم پایین بود.
در این بین نیز عده‌ای از کارشناسان اقتصادی می‌گویند بهتر بود دولت طی سال‌های گذشته برای افزایش قیمت بنزین اقدام می‌کرد، حتما این اظهارات صحیح است و قطعا بهترین زمان برای این مهم در این شرایط بد اقتصادی نبود اما به عقب که نمی‌توان بازگشت. ما در همان زمان، درست پس از امضای برجام فریاد می‌زدیم که اصلاحات اقتصادی را آغاز کنید اما به هر دلیلی اقتصاد ایران با چالش‌هایی روبهرو می‌شد و دولت از انجام این کار بازمی‌ماند.
تاثیر چنین اصلاحی را بر فقرا چطور ارزیابی می‌کنید؟
تجربه هدفمندی یارانه‌های احمدی‌نژاد با اینکه بد اجرا شد اما به وضوح نشان می‌دهد که بر شاخص‌های فقر و نابرابری تاثیر مثبتی گذاشت. این ادعا بنابر آمارهای منتشر شده از سوی مراکر معتبر آماری است و در حقیقت باید گفت به دلیل هدفمندی یارانه‌ها بود که هنوزم که هنوز است جمع کثیری از فقرا از احمدی‌نژاد و سیاست‌های او دفاع می‌کنند والا کسی عاشق چشم و ابروی احمدی‌نژاد نبود. فقرا دیدند که سیاست اتخاذ شده از سوی احمدی‌نژاد در عمل به نفع آنان بود. اگر ما نمی‌خواهیم احمدی‌نژادها این گل را بگیرند باید با اعتقاد به توسعه بلندمدت فقر زدایی را جدی بگیریم تا فقرای کشور به سمت پوپولیسم میل پیدا نکنند.
این اقدام به تبعات سیاسی و اجتماعی آن می‌ارزید؟
شاید این اقدامی که دولت به تازگی دست به آن زده تبعات سیاسی و اجتماعی هم در کوتاه‌مدت داشته باشد اما در نهایت باید به این نکته اساسی توجه کرد که حذف یارانه انرژی بنزین مرهمی بر زخم اقشار پایین درآمد باشد، در نهایت این طرح هم به صورت کوتاه‌مدت و هم به صورت میان مدت در اقتصاد می‌تواند موثر واقع شود، امیدوارم که به لحاظ سیاسی هم فقرا را حامی اصلاح‌طلبان نگه دارد.
البته اگر بخواهیم به صورت ایده‌آل به این موضوع بنگریم باید گفت که افزایش قیمت بنزین بابد به یک نوعی با دستمزدها و سطح رفاه عمومی خانوارها همخوانی داشته باشد اما در حال حاضر کیک اقتصاد کوچک شده است و چاره دیگری جز افزایش قدرت خرید مردم از طریق کمک معیشتی‌هایی که به زودی به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود، باقی نمانده است.اکنون بار افت قدرت خرید بر دوش فقراست. چاره‌ای جز اینکه بخشی از بار افت قدرت خرید فقرا را بر دوش طبقات بالاتر بیندازیم، نداریم، به وضوح روشن است که این اقدام دولت رفاه طبقات بالاتر را کاهش می‌دهد و به طبقات پایین‌تر اضافه می‌کند، از دیدگاه من افزایش قیمت بنزین اقدام درستی بود حقیقت این است که منافع 5 دهک پایین و 5 دهک بالا متعارض می‌شود و 5 دهک بالا صدای بلند‌تری دارند اما 5 دهک پایین صدایی ندارند بنابراین حذف یارانه بنزین برای فقرا مرهم و برای افراد خیلی فقیر کمک اساسی است و سرعت افت قدرت خرید فقرا را کم می‌کند.
بعضی انتقاد دارند به شیوه باتوزیع منابع به‌صورت نقدی. چه نظری دارید؟
اگر اعتماد در جامعه وجود داشت باید منابع حاصل از حذف را به افراد فقیر و بخشی از آن را در حمل و نقل عمومی هزینه می‌کردیم اما چون اعتماد عمومی وجود ندارد باید این منابع را بازتوزیع نقدی کنیم. اصلاحات اقتصادی نه تنها به عزم دولت بلکه به همراهی حکومت، نخبگان و مقاومت مردم نیازمند است.
عده‌ای نیز تحلیل‌های اشتباهی دارند و گمان می‌کنند چون در سال 89 با افزایش قیمت بنزین سطح عمومی قیمت‌ها افزایش پیدا کرد اکنون هم به همین شکل است، در صورتی که افزایش سطح عمومی قیمت کالا و خدمات و غیره در سال 89 ناشی از هدفمندی یارانه‌ها و رشد نقدینگی سال‌های قبل بود که قیمت نفت بالا رفته بود و به دنبال خود نقدینگی را هم افزایش داد نه به علت افزایش قیمت بنزین، بهمن نقدینگی بود که تورم را در سال 89 ایجاد کرد نه یارانه، افزایش قیمت بنزین در حال حاضر تورم‌زا نیست.
