پدیده بین قاره‌ای، علت اصلی آلودگی هوا
گروه راه و شهرسازی|
در شرایطی که طی یک هفته اخیر، هوای تهران در شرایط اضطرار قرار داشته و حتی در روز پنجشنبه از سوی مراجع رسمی برای همه گروه‌های سنی ناسالم تشخیص داده شد، تلاش‌ها برای شناسایی عامل یا عوامل اصلی آن همچنان ادامه دارد. چه آنکه با تعطیلی مدارس و کاهش رفت و آمد خودروها در شهر، همچنان شاهد تداوم آلودگی هوا هستیم. اگر چه بنزین با کیفیت پایین یکی از مقصران اصلی شرایط آلودگی این روزهای تهران و کلان‌شهرهای کشور به شمار می‌رود، اما رامین عزتی، عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه خوارزمی معتقد است: علت اصلی آلودگی هوای پایتخت، پدیده بین قاره‌ای است که مواد شیمیایی و صنعتی را از چند کشور مختلف وارد ایران کرده و به تبع آن به تهران رسیده است. عزتی به ایرنا توضیح داد: بخشی از این آلودگی حاصل مواد شیمیایی و صنعتی کشورهای سوریه، ترکیه و عراق است. در آلودگی بین قاره‌ای مواد معلق موجود در اتمسفر از کشورهای مختلف عبور کرده و وارد تهران شده‌اند و سپس با جریان باد از پایتخت خارج می‌شود.
به گفته این کارشناس محیط زیست، آلودگی‌های بیولوژیکی که از مواد صنعتی حاصل شده، پس از عبور از شهرهای قزوین و زنجان به تهران آمده و در نهایت به سمنان می‌رود؛ البته خود تهران دارای چند منشأ آلودگی است که پس از چند روز و با جریان باد از شهر خارج می‌شود. عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی با اشاره به تشدید آلودگی هوای این روزهای تهران گفت: سکون هوا و پدیده اینورژن (وارونگی هوا) بر شدت آلودگی این روزها افزوده است. عزتی همچنین گفت: آلایندگی خودروها و از سوی دیگر وجود کارخانه‌ها در کرج و اطراف تهران از دیگر علت‌های تشدید آلودگی هوا است که انتظار می‌رود نظارت در این بخش نیز بیشتر شود. او درباره آلودگی هوا در غرب تهران تصریح کرد: کوه‌های قزل حصار باعث می‌شود آلودگی‌های غرب تهران نشست کنند. اگرچه ترافیک قزوین به تهران به دلیل تردد بالای خودروها، خود یک بمب آلودگی است که باید در این مورد راهکاری اصولی پیدا کرد.
آلودگی هوا یک موضوع سیستمی
صدرالدین علی پور، مدیرکل سابق محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با بیان اینکه در بحث کاهش آلودگی هوا شهرداری یک نهاد مطالبه‌گر است، گفت: قانون هوای پاک صراحتا وظایف همه دستگاه‌ها را در بحث آلودگی هوا مشخص کرده است. علیپور در گفت‌وگو با فارس، با بیان اینکه تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که موضوع آلودگی هوا یک موضوع سیستمی است که مولفه‌های چندگانه‌ای شامل حال آن می‌شود، اظهار کرد: اگر از مکزیکوسیتی به عنوان یک تجربه یاد کنیم می‌توان گفت این شهر زمانی در زمره ۱۰ شهر آلوده جهان قرار داشت و امروز از این لحاظ دچار مشکل نیست بنابراین باید تجربه‌های موفق را مورد بررسی قرار دهیم. وی با تاکید بر این نکته که در حل مشکل آلودگی هوا همه دست اندرکاران باید با یک دیگر به صورت سیستمی همکاری کنند، اضافه کرد: مجلس شورای اسلامی با تدوین قوانین، دولت با تامین بودجه و انجام به موقع امور از سوی مسوولان نهادهای مرتبط می‌توانند شرایط کاهش آلودگی هوا را فراهم کنند. مدیرکل سابق محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران شهرداری در این زمینه به ذکر مثال‌هایی پرداخت و گفت: در این خصوص وزارت نفت با کنترل و ارتقای کیفیت سوخت، وزارت صنعت با نظارت و کنترل بر شیوه تولید خودروها و نصب قطعات کنترل‌کننده آلودگی هوا مثل کاتالیست و کنیستر، می‌تواند نقش موثری را در کاهش آلودگی هوا ایفا کند. در دنیا از زمان تولید خودرو توسط خودرو‌سازان تا پایان عمر محصول، خودرو ضمانت تعویض دارد و افزون بر آن خودروساز به ازای تولید هر خودرو عوارض آلایندگی پرداخت می‌کند که صرف زیر ساخت توسعه حمل و نقل عمومی می‌شود.
وی تاکید کرد: اختصاص بودجه از سوی دولت به منظور توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی با تاکید بر حمل و نقل ریلی از جمله مواردی است که باید در راستای کاهش آلودگی هوا مورد توجه قرار گیرد. مدیرعامل سابق ستاد معاینه فنی خودروهای تهران با اشاره به نقش پلیس در این فرآیند توضیح داد: پلیس راهور باید در زمان اجرای طرح‌های ترافیکی نظارت کافی بر شیوه تردد خودروها را اعمال کند، در حال حاضر در زمان آلودگی در برخی از کشورها طرح‌های ویژه‌ای اجرایی می‌شود که پلیس بر شیوه اجرای آنها نظارت می‌کند. قائم‌مقام سابق شرکت کنترل کیفیت هوا همچنین با اشاره به نقش صدا و سیما در اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به مردم تصریح کرد: در این میان نباید از نقش مهم شهروندان غافل شد اما تا زمانی که زیرساخت‌ها به صورت کامل فراهم نشود نقش مردم و تمایل آنها به استفاده از حمل و نقل عمومی زیر سوال می‌رود. علیپور با تاکید بر لزوم تامین اعتبارات به منظور گسترش حمل و نقل عمومی گفت: اگر اعتبارات تامین شود شهرداری می‌تواند نسبت به انجام مسوولیت‌های خود با سرعت بیشتری عمل کند. اگرچه متاسفانه در کشور ما موضوع آلودگی هوا به یک امر آیینی تبدیل شده و هر سال با آغاز فصل سرما و وارونگی دما از ابتدای آبان ماه بحث‌های مرتبط با آلودگی هوا شروع می‌شود و به محض رسیدن فصل بهار پایان می‌یابد. وی با اشاره به اینکه در بحث آلودگی هوا شهرداری یک نهاد مطالبه‌گر است، افزود: اگر اعتبارات به موقع به منظور گسترش حمل و نقل عمومی به شهرداری اختصاص یابد این امکان فراهم می‌شود که اتوبوس و مترو با یارانه دولتی، سریع و ارزان در اختیار شهروندان قرار گیرد.
قائم‌مقام سابق شرکت کنترل کیفیت هوا با بیان اینکه صنایعی که از اطراف شهر تهران مستقر شده‌اند حتی در پیک آلودگی هوا هم به فعالیت خود ادامه می‌دهند، گفت: این صنایع بعضاً از سوخت مازوت استفاده می‌کنند که درصد ذرات معلق را افزایش می‌دهد. ذرات معلق یکی از شاخص‌های اصلی آلودگی هوا در شهر تهران را تشکیل می‌دهد، اما متاسفانه نظارتی بر شیوه فعالیت این صنایع صورت نمی‌گیرد. علیپور با بیان اینکه قانون هوای پاک صراحتا وظایف همه دستگاه‌ها را در بحث آلودگی هوا مشخص کرده است، گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان دستگاه حاکمیتی و نظارتی متولی اجرای قانون هوای پاک در کشور است. این سازمان باید موضوعات مرتبط با بحث آلودگی هوا را از دستگاه‌های مرتبط پیگیری و نظارت کند و اگر دستگاهی به وظایف خود عمل نکرد با آنها به جدیت برخورد کند. وی ادامه داد: متاسفانه در سال‌های اخیر در روندی اشتباه در بحث آلودگی هوا همه نگاه‌ها به سمت شهرداری تهران معطوف شده و این در حالی است که وظایف مرتبط به عهده ١٠ دستگاه گذاشته شده و شهرداری در صورت تامین بودجه وظیفه گسترش حمل و نقل عمومی و نظارت بر شیوه معاینه فنی را بر عهده دارد. او تاکید کرد که تجربه نشان می‌دهد در چنین شرایطی در برخی از کشورهای دنیا شهرداری به عنوان نهادی مطالبه‌گر از سوی مردم به منظور کاهش آلودگی هوا محدودیت‌هایی را اعمال می‌کند زیرا آلودگی هوا می‌تواند صدماتی را به شهروندان، گروه‌های حساس مثل کودکان، سالمندان، بیماران و زنان باردار وارد کند. وی با بیان اینکه تجربه ثابت کرده یکی از منابع آلاینده شهر تهران منابع متحرک همانند خودروها و موتورسیکلت‌ها هستند، اظهار کرد: اما متاسفانه نظارت درستی روی کنترل تردد این عوامل آلاینده انجام نمی‌شود.
علیپور با بیان اینکه شهرداری هم یک دستگاه اجرایی در این زمینه است، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست باید بر روند اجرای تکالیف همه دستگاه‌ها نظارت کافی داشته باشد.
ممنوعیت ورود کامیون‌ها به تهران
در همین حال، سردار محمدرضا مهماندار، رییس پلیس راهور فاتب گفت: ممنوعیت ورود انواع کامیون به پایتخت به دلیل استمرار آلودگی هوا تا اطلاع ثانوی تمدید شد.
سردار مهماندار در گفت‌وگو با مهر با اشاره به وضعیت آلودگی هوای شهر تهران اظهار کرد: با توجه به استمرار آلودگی هوا و بنا به تصمیم کمیته اضطرار آلودگی هوا ممنوعیت تردد و ورود کامیون‌ها به سطح شهر تا اطلاع ثانوی تمدید می‌شود.
وی گفت: ماموران پلیس راهور در مبادی ورودی و خروجی شهر مستقر هستند و از ورود انواع کامیون‌ها به داخل شهر جلوگیری می‌کنند.
