انزوای مبتلایان به ایدز
نخستین نمودهای اچ‌آی‌وی در جهان نزدیک به ۴٠ سال پیش گزارش شدند و در ایران هم 32 سال از فوت نخستین بیمار مبتلا به ایدز می‌گذرد. اکنون آخرین آمار از تعداد مبتلایان به این ویروس حکایت از آن دارد که 38 میلیون نفر در دنیا اچ‌آی‌وی دارند و در ایران هم بر اساس آماری که مسوولان وزارت بهداشت روز گذشته اعلام کردند، نزدیک به 60 هزار نفر به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا هستند اما با گذشت چهاردهه و افزایش آمار مبتلایان چه در جهان و چه در ایران، هنوز هم ضعف اطلاع‌رسانی اصلی‌ترین مشکل این بیماری است. بسیاری از مبتلایان به این ویروس به دلیل برچسب‌زنی جامعه که ناشی از نداشتن اطلاعات درست بوده، به انزوا کشیده شده و تا جایی پیش می‌روند که در برابر بیماری خود سکوت می‌کنند. برای مدت‌ها صحبت از ایدز تابوی نظام سلامت و عرف و فرهنگ عمومی بود تا جایی که بنا بر اظهارات متولیان بهداشت و درمان در کشور بسیاری از مبتلایان به دلیل کمبود اطلاع‌رسانی از دریافت خدمات درمانی محروم می‌مانند آن هم تنها به این دلیل که یا نمی‌دانند مبتلا هستند یا از نگاه و برچسب‌زنی جامعه می‌ترسند. با این حال اگرچه در سال‌های اخیر کم و بیش حرف زدن درباره این بیماری رایج شده و حمایت‌های درمانی در برنامه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی قرار گرفته است اما هنوز هم مسوولان این وزارتخانه معتقدند در زمینه اطلاع‌رسانی درباره ایدز بسیار عقب هستیم چرا که 35 هزار نفر در ایران بیمار ناشناخته وجود دارد که باید فهمیده شود این افراد کجا هستند و چگونه زندگی می‌کنند.
از آموزش غلط تا تدوین لایحه قانونی
آموزش و اطلاع‌رسانی، انگ‌زدایی و در نهایت بیماریابی، یکی از چالش‌های اساسی وزارت بهداشت در مسیر درمان ایدز است، تا جایی که بنا بر اظهارات مسوولان وزارت بهداشت، نوع نگاهی که به پدیده آموزش در خصوص این بیماری وجود دارد، بسیار غلط است. علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت روز گذشته در نشست روز جهانی ایدز درباره این موضوع گفت: سال‌هاست به حرف‌هایی گوش می‌دهیم که غیر‌کارشناسی بوده و سیاست‌های ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل است که در بیماریابی افراد مبتلا به ایدز دچار ضعف می‌شویم. هنوز نتوانستیم انگ‌زدایی مناسبی از بیماری داشته باشیم، هر زمان ما در وزارت بهداشت تصمیم بر اطلاع‌رسانی نسبت به بیماری و مشکلات آن گرفتیم سازمان‌ها و نهادهای مختلف و حتی بی‌ربط در این امور دخالت کردند. من به عنوان معاون وزیر بهداشت وظیفه دارم با این پدیده و روند غلط مبارزه کنم؛ چرا که حفاظت از مردم یکی از عمده‌ترین وظایف ما است و آموزش در زمینه بیماری‌های واگیردار در جلوگیری از بروز موارد جدید بسیار موثر خواهد بود. او افزود: مشکل دیگر ما این است هنگامی که بیمار مبتلا به ایدز را پیدا می‌کنیم هیاهو و جنجال‌های پیرامون آن پدید می‌آید که همگی در زمینه انتقاد به آموزش است. بعد که آن مسائل مرتفع می‌شود مورد نقد قرار می‌گیریم که چرا پیش از این بیماران را شناسایی نکرده‌ایم. همین مورد یکی از اصلی‌ترین تناقض‌هایی است که با آن رو به رو هستیم. اظهارات رییسی در حالی است که رییس اداره مبارزه با بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت هم بر این موضوع تاکید دارد که در زمینه اطلاع‌رسانی ایدز بسیار عقب هستیم. محمدمهدی گویا درباره این موضوع به ایلنا گفت: تمام صاحب‌نظران یقین دارند که فاصله بسیاری تا پایان گرفتن ایدز داریم. ما نیاز به یک انقلاب در مبارزه با اچ‌آی‌وی داریم تا باعث آگاهی هر چه بیشتر شود. افزایش آگاهی برای همه افراد لازم است اما برای افرادی که در معرض خطر هستند و آسیب‌پذیر بسیار پراهمیت‌تر است. ما جزو 28 کشوری هستیم که قولی مازاد به جهان داده‌ایم تا پیشگیری اولویت اصلی ما باشد. مهم‌ترین راه تحقق آن از نگاه سازمان بهداشت جهانی تخصیص 26 درصد بودجه درمانی کشورها به پیشگیری بود. ما جزو 28 کشوری هستیم که شیوع بالاتر اچ‌آی‌وی را داریم. او افزود: هشت میلیون و 100 هزار نفر در جهان و 35 هزار نفر در ایران بیمار ناشناخته داریم و باید فهمیده شود این افراد کجا هستند و چگونه زندگی می‌کنند. نیاز به یک ارزشیابی دقیق است. ما سال گذشته با سازمان‌های خط اول مبارزه با ایدز، گروه‌های ارزشیابی را تشکیل دادیم. آنها استان به استان ارزیابی کردند. انتظار داشتیم این اطلاعات به مقامات تصمیم‌گیرنده در سطح کلان کشور برسد. همچنان از مقامات بلندپایه که برای کشور برنامه‌ریزی‌های کلان می‌کنیم این انتظار را داریم. چالش اطلاع‌رسانی و کمبود آموزش درحالی است که به گفته محمود عباسی، معاون حقوق بشر و امور بین‌الملل وزارت دادگستری، طرح پایلوت آموزش خود مراقبتی به کودکان که به موجب تفاهم‌نامه میان آموزش و پرورش و معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری انجام می‌شود تا سال آینده در کل کشور اجرا خواهد شد. او روز گذشته در نشست روز جهانی ایدز بیان کرد: ما در زمینه قوانین موجود برای بیماری ایدز حتی از کشورهای منطقه نیز عقب‌تر هستیم. به‌طور مثال در کشور یمن برای فردی که به بیمار مبتلا به ایدز انگ بزند، شش ماه حبس درنظر گرفته شده است و مشاهده همین تفاوت‌ها مارا برآن داشته تا به فکر یک قانون منسجم در این زمینه بوده و به فکر تصویب زودتر این لایحه باشیم که با تاکید بر اهمیت آموزش و اطلاع‌رسانی آغاز می‌شود.
کمبود آموزش؛ معضل جهانی
کمبود آموزش و خدمات مشاوره درباره این بیماری تنها مشکلی نیست که در ایران وجود داشته باشد بلکه در بسیاری از کشورها اطلاع‌رسانی درباره ایدز هنوز هم جای خود را در برنامه‌های سلامت و در متن جامعه باز نکرده است. روز گذشته احمد المنظری، مدیر منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، در پیامی به مناسبت روز جهانی ایدز درباره این موضوع گفت: «در سال ۲۰۱۸ از بین ۴٠٠٠٠٠ نفری که تخمین شده زده با اچ‌آی‌وی زندگی می‌کنند، تنها ۱۲۷ هزار نفر است از وضعیت خود خبر داشتند در واقع ۲۷۳ هزار نفر هنوز بی‌خبرند. اگر خطر سرایت ناآگاهانه ویروس به دیگران را در نظر بگیریم، این دغدغه‌های بزرگی است، افزون براین، ۷۹ درصد کسانی که با اچ‌آی‌وی زندگی می‌کنند، داروهای ضد ویروسی لازم برای نجات جان‌شان را دریافت نمی‌کنند. مهم‌ترین عامل این بحران درمانی، کمبود خدمات مشاوره و آزمایش است که هنوز خدمات کنونی مشاوره و آزمایش به جمعیت کلی در معرض خطر بیشتر سرایت اچ‌آی‌وی، یعنی کسانی که مواد تزریق می‌کنند، کارگران جنسی، افراد تراجنسیتی و زندانیان نرسیده است. هنگام آن است که پیشگیری، تشخیص، درمان و مراقبت اچ‌آی‌وی را از انزوا خارج کنیم، کسانی که با اچ‌آی‌وی زندگی می‌کنند و آنهایی که بیشتر در معرض خطر هستند، حق دارند تا مانند دیگران از یک نظام خدمات رسانی و مراقبت سلامت جامع، یکپارچه
و به سادگی در دسترس برخوردار باشند.»
آمار و ارقام مبتلایان به ایدز در ایران
نزدیک به 38 میلیون نفر مبتلا به ایدز در جهان زندگی می‌کند که ۷۹ درصد مبتلایان زنده نسبت به بیماری خود آگاهی داشته و ۷۸ درصد از آنها به درمان دسترسی دارند و ۸۶ درصد افراد تحت درمان توانسته‌اند پاسخ مناسبی از درمان خود دریافت کنند. علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت درباره آخرین آمار مبتلایان به اچ‌ای وی در ایران بیان کرد: طبق گزارشات در پاییز سال ۲۰۱۹ میلادی تخمین می‌زنیم که ۶۰ هزار فرد مبتلا به HIV زنده در کشورمان وجود دارد. همچنین ۴۰ هزار و ۵۷۳ مورد بیمار HIV در کل کشور به ثبت رسیده است که ۱۸ هزارو ۹۳۸ نفر این افراد فوت کرده و ۲۱ هزار و ۶۳۵ نفر در قید حیات هستند. او افزود: در شش ماه اول سال جاری هزار نفر مبتلای به ایذر شناسایی کرده‌ایم که ۶۹ درصد آنها مرد و ۳۱ درصد زن بوده‌اند. روند ابتلا به بیماری در بین زنان و مردان تقریبا با ارقام مشابهی در سال‌های ۹۶ و ۹۷ طی می‌شد اما به‌طور کلی ۸۲ درصد مبتلایان مرد و ۱۸ درصد آنها را زنان تشکیل می‌دهند. معاون بهداشت وزیر بهداشت در خصوص آمار ابتلا به بیماری از روش‌های مختلف تصریح کرد: تزریق با سرنگ مشترک ۶۰.۱ درصد، رابطه جنسی پر خطر ۲۲.۲ درصد و انتقال بیماری از مادر به کودک ۱.۷ درصد سهم دارد. خوشبختانه در سالیان گذشته به علت از بین رفتن برخی از تابوها و در اختیار قرار دادن سرنگ به افراد معتاد آمار ابتلا به ایدز از طریق استفاده از سرنگ مشترک با روند کاهشی
رو به رو بوده است. البته همزمان با این اتفاق روند اعتیاد تزریقی در کشور رو به کاهش است و آگاهی این افراد نسبت به معضلات استفاده از سرنگ مشترک افزایش یافته است.
رییسی با اشاره به اینکه نسبت ابتلا به بیماری از طریق سرنگ مشترک با رابطه جنسی پر خطر تغییر کرده است، گفت: در شش ماه اول امسال مشاهده می‌کنیم که جای این دو با یکدیگر عوض شده است. خوشبختانه روند درمان در کشور ما از سال ۲۰۰۷ میلادی تا سال ۲۰۱۹ روند قابل قبولی بود؛ اما همچنان افرادی هستند که علیرغم شناسایی از سیستم ما خارج می‌شوند. این افراد عموما کسانی هستند که محل زندگی ثابتی نداشته و جزو افراد آسیب‌پذیر حساب می‌شوند.
