راه رونق صادرات چیست؟

مجیدرضا حریری|

رییس اتاق مشترک ایران و چین|

آمارهای سه سال گذشته نشان می‌دهد که سهم ایران از کیک جهانی تجارت هر روز کوچک‌تر می‌شود. این کاهش هم در حوزه واردات و هم در حوزه صادرات صورت گرفته است که یک دلیل عمده آن فشارهایی است که به صادرکنندگان وارد کرده اند؛ چراکه قیمت‌های پایه صادراتی را کاهش داده تا کالاها در گمرک بیش اظهاری نشود. قطعا در 7 ماه  نخست امسال صادرات ایران از نظر وزنی با افزایش همراه بوده اما از نظر ارزشی نسبت به سال گذشته روند کاهشی داشته است و این روند تا پایان سال نیز خیلی متفاوت نخواهد بود که بتوان گفت رشد قابل توجهی خواهیم داشت. ذکر این نکته ضروری است که وضعیت کنونی ما در جهان حاکی از یک رشد صادراتی نیست و همین روند آرام در عرصه صادرات نیز می‌تواند نشانه خوبی باشد و نباید منتظر جهش صادراتی باشیم. صادرات غیر نفتی ما در حدود ۵۰ میلیارد دلار ارزش دارد اما 80 درصد آن اساسا صادرات قابل افتخاری نیست. چراکه مطابق آمارها، از کل صادرات غیرنفتی ایران بین ۵۵ تا ۶۰ در صد وابسته به نفت است به‌طوری که این حجم از صادرات را کالاهای پتروشیمی و همچنین گازهای همراه نفت و میعانات گازی تشکیل می‌دهند که بدون تردید این صادرات در اختیار بخش خصوصی قرار ندارد . این حجم صادرات در حقیقت بی‌واسطه یا باواسطه به دولت مرتبط می‌شود از این رو دولت برای بازچرخانی ارز حاصل از آن در سامانه نیما مشکلی نخواهد داشت. البته بعد از این دو گروه کالایی که بیشترین سهم را در سبد صادراتی ایران دارند، «فولادی‌ها، فلزات رنگی و معادن بزرگ» نیز عمده صادرات را به خود اختصاص می‌دهند. البته برخی می‌گویند، این چهار گروه ۸۰ درصد صادرات غیر نفتی را در اختیار دارند اما به باور من، حتی بیش از این رقم در اختیار این گروه‌های کالایی قرار دارد. بااین حال، ولی صادراتی که بیشترین ارزش افزوده را برای کشور ایجاد می‌کند، صادرات موسوم به صادرات سنتی است؛ یعنی «صنایع دستی، فرش، خشکبار، پوست و سالامبور » که در کل بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار است. در این حال، امضای توافقنامه میان ایران و اوراسیا نیز تنها در حد یک توافق تجاری است و فعلا پیوند جدی میان ایران و کشورهای عضو اوراسیا وجود ندارد پس نمی‌توان گفت از اهمیت بالایی در روند تجاری کشور برخوردار است. البته نباید فراموش کرد هر قدر تعامل‌های دوجانبه و چندجانبه ما با کشورهای دیگر و همچنین با سازمان‌های بین‌المللی بیشتر باشد، شرایط مساعدتری برای کشور فراهم خواهد شد؛ اما نمی‌توان اثر آن را طی چند روز یا حتی طی یک سال مشاهده کرد؛ امید به جهش صادراتی در اثر توافقنامه اوراسیا در سال‌های آینده نیز منوط به نحوه اجرای آن در عمل خواهد بود چراکه توافقنامه تنها یک ابزار است.