رشد قومیت‌گرایی تهدیدی برای ملی‌گرایی
نویسنده: مریم خالقی نژاد| پژوهشگر مسائل خاورمیانه|
امروزه در عصر جهانی شدن و عصر ارتباطات و اطلاعات موقعیت‌های دوگانه و گاهی چندگانه را بر سر راه ملی‌گرایی و فرهنگ‌های مختلف اعم از فرهنگ‌های ملی (کلان) یا خرده‌فرهنگ‌های (ریز) قرار داده است و منجر به کمرنگ شدن ملی‌گرایی و غرور ملی از یک‌سو و از سوی دیگر تلاش برای قومیت گرایی شده است. اکنون کنگشران مختلف و متنوع اعم از بازیگران فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصادی، پس از سپری کردن مسیر و راه‌های مختلف جهانی شدن گاه در برخی جوامع شاهد پیمودن مسیر اشتباه آنان در خصوص تقویت و نیرومند کردن فرهنگ یک کشور هستیم . تا جایی که در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم که مشاجرات و چالش‌های زیادی در مسیر شناساندن قومیت و فرهنگ قومی خود بر دیگران به وجود می‌آید.
برخی از کشنگران گاه به صورت خود آگاه و گاه به صورت ناخودآگاه در پی برتری بخشیدن یک قومیت و خرده فرهنگ بر قومیت و خرده فرهنگ دیگر هستند که این امر بیش از هرچیزی زمینه را برای سست کردن همگرایی و وحدت فرهنگی به صورت کلان و کلی در یک کشور فراهم می‌کند و همین امر تبعات نفوذ نرم دشمنان را در جامعه فراهم و منجر به تخریب نقاط قوت تمدنی و فرهنگی یک جامعه می‌شود .
چیزی که حائز اهمیت است کمرنگ شدن عِرق ملی‌گرایی در پس شرایطی است که امکانات امروزی در سایه انواع و اقسام ارتباطات و اطلاعات فراهم آورده است و بسیاری در پی سمبل کردن یا در راس قرار دادن فرهنگ محلی خود یا قومیت گرایی خود هستند. در وهله اول مهم‌ترین نوع عمل کنشگران در این وادی است که به صورت آگاهانه یا به صورت غیر ارادی و نا آگاهانه گاه با نیت و اهداف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و گاه در پی سرگرمی و تفنن یا گاهی بر اساس تعصبات بی‌جا در پی پررنگ کردن این نوع از خرده فرهنگ‌ها و قومیت گرایی هستند و این امر ممکن است در حالتی رخ دهد که از عواقب آن مطلع نباشند. اگرچه وجود قومیت‌های متنوع و وجود کثرت در عین وحدت نشان از قدمت و عظمت و پایداری یک تمدن دارد، اما امروزه خطری جدی در خاورمیانه متوجه ملی‌گرایی است یا به عبارت دیگر متوجه فرهنگ ملی یک کشور است که خرده فرهنگ‌ها در یک مرز سرزمینی مشخص در پی اثبات برتری فرهنگ و قومیت خود نسبت به سایر قومیت‌ها در یک مرز مشترک جغرافیایی هستند. این درحالی است که چنین چالش‌هایی را می‌توان در کشورهای مختلفی در خاورمیانه که دارای قومیت‌های مختلف هستند مشاهده کرد که چگونه قومیت‌های مختلف اعم از کرد، لر- ترک- بلوچ و ... با استفاده از این امکانات در پی برتری بخشیدن به خود در مقابل سایر قومیت‌ها و خرده فرهنگ‌ها هستند.
این چالش به حدی جدی است که اگر به همین صورت ادامه پیدا کند منجر به تهدید برخی ثبات‌های ملی و برچیدن وحدت در عین کثرت در کشورهای منطقه سپس ملی‌گرایی می‌شود.
این اتفاق در صورتی است که امروزه برای تقویت قدرت فرهنگی و تمدنی یک کشور بیش از هرچیز باید به فرهنگ ملی و تقویت ملی‌گرایی (برای مقابله با برخی استفاده‌های منفی از عصر ارتباطات و اطلاعات به مانند تضعیف یک فرهنگ و کمرنگ جلوه دادن آن در جهان) پرداخته شود. امروزه در بسیاری از موارد می‌توان یافت که اگر از یک شهروند در یکی از کشورهای خاورمیانه در خصوص فرهنگ سوال شود بی‌تردید اگر در جمله اول صحبت از قومیت خود نداشته باشد در وهله دوم سعی در ابراز قومیت خود و بالابردن آن در مقابل سایر خرده فرهنگ‌ها و قومیت‌ها را دارد.
این امر در اکثر کشورهای چند قومیتی در خاورمیانه در حال وقوع است که در کشورهای مختلف شدت و ضعف آن یکسان نیست، لذا دولت‌های منطقه باید برای این چالش در حال رشد که به صورت غیرمحسوس در حال نمو و بزرگ شدن است راه‌حلی بیندیشند و این رخداد را در مرحله نوپا بودنش متوقف و مانع از رشد آن و ایجاد مشکلات جدی برای امنیت و وحدت ملی و ملی‌گرایی و فرهنگ ملی شود و منجر به اختلافات داخلی و بروز نتایج ناشی از آن شود.
از آنجایی که کشور ایران هم دارای قومیت‌های چندگانه در اکثر نقاط سرزمینی خود است، این امر در برخی از موارد و به صورت بسیار اندکی در حال ظهور است و لذا انتظار می‌رود که مسوولان با تدبیر در پی یافتن راه‌حل یا آموزش بیشتر هموطنان عزیزمان در کشور باشند که متوجه این خطر یعنی تاکید بر قومیت و خرده فرهنگ خود و کمرنگ شدن حس تعلقشان به فرهنگ ملی ایران عظیم باشند تا از قِبلِ ابزارهای پر زرق و برق جهانی شدن خطری ملی‌گرایی پرشور ایرانیان و وحدت در عین کثرت کشورمان را تهدید نکند و ذره‌ای از عِرقِ ملی‌گرایی این سرزمین کهن کاسته نشود.
منبع: مرکز بین‌المللی مطالعات صلح
