درآمدزایی از پول‌هایی که دود می‌شود
هر سال، ۶۰ هزار نفر در ایران به دلیل مصرف دخانیات، جان خود را از دست می‌دهند اما این آمار در حالی است که بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، مالیات بر دخانیات در تمام کشورها باید حدود ۷۰ درصد افزایش یافته تا میزان مصرف آن کاهش پیدا کند، با این وجود ایران هنوز موفق به اجرای این توصیه نشده است در حالی که یکی از بندهای سند ملی پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر که ایران در سال ۹۳ برای انجام آن متعهد شده است، کاهش محسوس مصرف دخانیات در کشور بوده که طبق آن باید تا سال ۲۰۲۵ میزان مصرف سیگار را ۳۰ درصد کاهش دهد. با این حال نه تنها مصرف سیگار در ایران کاهش نیافته است بلکه مالیات بر دخانیات همچنان به عنوان یکی از مناقشه‌های اصلی میان مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی و تولیدکنندگان دخانیات باقی مانده است و از سوی دیگر میان رقم حاصل از افزایش مالیات هم میان این دو گروه تفاوت‌هایی وجود دارد در حالی که وزارت بهداشتی‌ها معتقدند از محل افزایش مالیات بر سیگار 20 هزار میلیارد تومان درآمد کسب می‌شود، تولیدکنندگان دخانیات این موضوع را رد کرده و افزایش مالیات را عاملی برای گسترش قاچاق سیگار می‌‌دانند با این حال امسال هم در روزهایی که دولت باید بودجه سال 99 را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند، مسوولان وزارت بهداشت مانند سال گذشته، خواستار افزایش مالیات بر سیگار در بودجه سال ۱۳۹۹ شدند اما معلوم نیست امسال این درخواست به چه سرنوشتی دچار شود.
غفلت از مالیات 20هزار میلیاردی دخانیات
اخیرا علیرضا رییسی، معاون وزارت بهداشت، اعلام کرده بود که ۲۰ هزار میلیارد تومان از درآمد ناشی از افزایش نرخ بنزین می‌توانست از افزایش ۱۰ درصدی مالیات بر سیگار تامین شود. به گفته وی، با توجه به اینکه افزایش قیمت بنزین ۱۰۰۰ تومانی به ۳۰۰۰ تومان، سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان درآمدزایی دارد، مالیات بر سیگار به تنهایی می‌توانست سالانه ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد به دنبال داشته باشد، اما مافیای سیگار اجازه این کار را نداد. این اظهارنظر در حالی است که چندی پیش محمدرضا تاجدار، رییس انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی، با رد این صحبت‌های معاون وزیر بهداشت، ارایه برخی آمار و ارقام اینچنینی از سوی وزارت بهداشت و دیگر سازمان‌ها و نهادهای مبارزه با مصرف دخانیات را غیرواقعی و بدون پشتوانه کارشناسی توصیف کرد. با این وجود وزارت بهداشتی‌ها همچنان بر رقم 20 هزار میلیاردی ناشی از افزایش مالیات بر سیگار تاکید دارند، تا جایی که علاوه برمعاون بهداشت وزارتخانه، رییس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت هم با اشاره به ضرر سالانه محصولات دخانی به ویژه به بخش سلامت، درباره این موضوع گفت: در صورتی که وضع مالیات بر محصولات دخانی به شکل منطقی و طبق استاندارد جهانی پیش رود، سالانه ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد به دنبال خواهد داشت.
بهزاد ولی‌زاده درباره این موضوع بیان کرد: در حال حاضر مالیات بر خرده‌فروشی محصولات دخانی ۲۰ درصد است با توجه به اینکه این عدد باید به ۷۵ درصد قیمت خرده‌فروشی محصولات دخانی برسد تا شکل استاندارد جهانی به خود بگیرد، می‌بینیم که اکنون ۵۵ درصد با آن فاصله داریم. در صورتی که مالیات بر محصولات دخانی به عدد واقعی خود نزدیک شود، می‌توانیم درآمدهای بیشتری از آن کسب کنیم.
او افزود: سالانه ۵۵ میلیارد نخ سیگار در کشور تولید می‌شود. در صورتی که بر هر نخ سیگار ۲۰۰ تک تومان مالیات وضع شود، به ازای هر پاکت چهار هزارتومان ایجاد درآمد از طریق مالیات خواهد کرد که در نهایت با توجه به حجم تولید هر نخ سیگار در کشور درآمد ۱۱هزار میلیاردی به ارمغان خواهد آورد. در نظر بگیرید که همین میزان مالیات اگر به ۴۰۰ تک تومان برسد درآمد ۲۴هزار میلیاردی به دنبال خواهد داشت که البته این رقم تنها شامل حال سیگار می‌شود و این ارقام ذکر شده جدای از مالیات بر توتون و تنباکو است.
ولی‌زاده بیان کرد: سالانه ۱۰ هزار تن تنباکوی قلیان در کشور مصرف می‌شود که اگر به ازای هر بسته تنباکو پنج هزار تومان به مالیاتی که از آن اخذ می‌شود بیفزاییم، در این بخش نیر به درآمد هزار میلیارد تومانی دست خواهیم یافت. تمام این نکات در حالی است که مجموع مالیات وضع شده از سیگار و تنباکوی قلیان حتی به سقف ۲۵۰۰ میلیارد تومان نمی‌رسد. وی با انتقاد از این نحوه وضع مالیات بر محصولات دخانی خاطرنشان کرد: تنها در صورتی می‌توانیم مصرف این کالای آسیب‌رسان به سلامت را کاهش دهیم که با وضع مالیات استاندارد بر آن‌که ۷۵ درصد رقم خرده‌فروشی سیگار است، مصرف سیگار را کاهش دهیم. حوزه سلامت، کاری به مباحثِ درآمدی ندارد و تنها به فکر حفظ سلامت مردم جامعه است.
ولی‌زاده بیان کرد: افراد و صنایع به بهانه حمایت از تولید داخل، تولید کالاهای آسیب‌رسان به سلامت را تشویق و حمایت می‌کنند؛ در حالی که این صنایع به دلیل عدم وضع مالیات منطقی سالانه ۶۰ تا ۸۰ درصد سود کسب می‌کنند، مصرف محصولات دخانی سالانه ۱۱۰ هزار میلیارد تومان ضرر به بدنه دولت وارد می‌کند که ۳۰ هزار میلیارد آن متوجه بخش سلامت کشور است. نکته قابل تامل آن است که باید در کنار این ضرر مالی به سایر اقدامات نظیر از بین بردن زمین‌های کشاورزی برای تولید توتون و تنباکو و آلوده شدن آب و محیط‌زیست نیز توجه کنیم.
اما و اگرهای مالیات 200 تومانی و 400 تومانی
اظهارات ولی‌زاده در حالی است که محمدرضا تاجدار، رییس انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی، اظهارنظر و محاسبات وزارت بهداشت را قبول نداشته و معتقد است چنین رقمی صحت ندارد.
او با بیان اینکه در حال حاضر مالیات بر خرده‌فروشی محصولات دخانی ۲۰ درصد است و اینکه این عدد باید به ۷۵ درصد قیمت خرده‌فروشی محصولات دخانی برسد تا شکل استاندارد جهانی به خود بگیرد، گفت: در صورتی که بر هر نخ سیگار ۲۰۰ تومان مالیات وضع شود، به ازای هر پاکت، 4000 تومان ایجاد درآمد از طریق مالیات خواهد کرد که در نهایت با توجه به حجم تولید هر نخ سیگار در کشور درآمد ۱۱هزار میلیاردی به ارمغان خواهد آورد.
در نظر بگیرید که همین میزان مالیات اگر به ۴۰۰ تومان برسد، درآمد ۲۴ هزار میلیاردی به دنبال خواهد داشت که البته این رقم تنها شامل حال سیگار می‌شود و این ارقام ذکر شده جدای از مالیات بر توتون و تنباکو است.
او افزود: در صورت وضع مالیات ۴۰۰ تومانی برای هر نخ سیگار، قیمت خرده‌فروشی یک پاکت سیگار در گرید A به ۱۸ هزار تومان خواهد رسید که در پی آن ممکن است سهم سیگار قاچاق که در حال حاضر ۲۰ درصد از بازار است، افزایش چشمگیری پیدا کند.
آمار مصرف سالانه ۴۴ میلیارد نخ و تولید ۵۵ میلیارد نخ سیگار که از سوی ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت ارایه شده، با گزارشات ارایه شده از سوی مرکز آمار و مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور مغایرت دارد که خواستار ارایه مستنداتی درباره آمار و ارقام ارایه شده مبنی بر خسارت ۳۰ هزار میلیارد تومانی به سلامت و ۱۱۰ هزار میلیارد تومانی به بدنه دولت بر اثر مصرف محصولات دخانی شد.
