حوض کوچک

مجید اعزازی|

دبیر گروه راه و شهرسازی|

1- روزهای پرخبر و پرشتاب و البته سرنوشت‌سازی را پشت سر می‌گذاریم. دیروز مهلت ثبت‌نام از کاندیداهای انتخابات مجلس یازدهم پایان یافت. انتخاباتی که به گفته علی ربیعی، سخنگوی دولت، پس از آبان دیگر نمی‌توان آن را به شیوه سابق برگزار و تکرار کرد و باید با الهام از الگوی مجلس نخست و با نگاه به ایران قرن نوین ۱۴۰۰، تکاملی نوین در شیوه اجرایی کردن اصل انقلابی «ملت-دولت آن هم به رأی ملت» به‌عمل آورد. از سوی دیگر، امروز لایحه قانون بودجه سال 99 کشور توسط رییس‌جمهور تقدیم مجلس خواهد شد. لایحه‌ای که برخی گمانه‌زنی‌ها، میزان کسری آن را حدود 200 هزار میلیارد تومان برآورد کرده‌اند. در این حال، مسائل و مشکلات انباشته‌شده فراوانی وجود دارند که هم دغدغه مردم است و هم دغدغه مسوولان. پرداخت یارانه و کمک معیشت یکی از این دغدغه‌های مشترک است. از سویی مردم طبقات متوسط و فرودست چرتکه به دست گرفته‌اند تا با دقت بیشتری هزینه‌های خود را مدیریت کنند و بتوانند به زیست خود تداوم بخشند و از سوی دیگر، دولتمردان چرتکه به دست گرفته‌اند که تعهدات یارانه‌ای و کمک معیشتی را چگونه و از چه منبعی تامین کنند و به مردم نیازمند بدهند. حال بماند که حفره‌های مالی دیگر همچون تامین کسری بودجه صندوق‌های بازنشستگی و طرح تحول سلامت چگونه تامین خواهد شد. در این میان، اظهارات برخی دولتمردان ضمن اینکه برای شهروندان آزاردهنده است، بیانگر رویکرد و نگاه ناقص این دسته از دولتمردان به مساله نیز هست. نمونه آن سخنان روز جمعه محمود واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهور در جمع ستاد تسهیل خراسان رضوی درباره یارانه‌ها است. او گفته است: «خودمان به پرداخت یارانه اعتقادی نداریم، اما چاره‌ای نداریم. در شرایط کنونی بر کسی پوشیده نیست که طبقه متوسط جامعه به دلیل مسائل اقتصادی زیر فشار هستند. به این اعتقاد داریم، به‌جای اینکه به مردم ماهی بدهیم ماهیگیری یاد بدهیم».

2-آنگونه که دولت در روز 24 آبان اعلام کرد، قرار بر این است که وجوه حاصل از محل افزایش نرخ بنزین در میان 60 میلیون ایرانی (18 میلیون خانوار) تحت عنوان کمک معیشت توزیع شود. فارغ از اینکه اجرای این سیاست دچار چه نقایصی هست و در عالم واقع چه تعداد خانوار موفق به دریافت این کمک معیشت شده‌اند، اعلام رقم 60 میلیون ایرانی از سوی دولت موید این مساله است که حدود سه‌چهارم جمعیت کشور در شرایط اقتصادی نامناسبی قرار دارند به گونه‌ای که مستحق دریافت کمک معیشت از دولت هستند. به عبارت دیگر، حاصل سیاست‌های دولت‌ها طی دهه‌های اخیر این شده است که سه چهارم جمعیت کشور که اغلب دارای شغل هستند و در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت دارند، از تامین هزینه نیازهای اولیه زندگی خود ناتوان هستند. البته پیش از این، برخی اقتصاددانان از پدیده «شاغلان فقیر» با ارایه آمار و مستندات رونمایی کرده بودند، اما این‌بار، با اعلام دولت، این مساله به‌طور رسمی گزارش شد. از این رو، بی‌گمان آنچه مردم و توان اقتصادی آنان را ضعیف کرده ناشی از عدم اشتغال و فعالیت اقتصادی (بخوانید ناتوانی در ماهیگیری) نیست، بلکه گرفتار آمدن در حوض کوچک تفکرات بسته‌ای است که برکت اشتغال (ماهی گرفتن) را از میان برده است.

3- گزارش‌های بانک جهانی طی سال‌های اخیر از فضای کسب و کار 190 کشور جهان، حاکی از این است که محیط کسب و کار در ایران شرایط مناسب ندارد و دست‌کم فعالیت اقتصادی در کشورمان از 126 کشور دیگر سخت‌تر است. شاخص کلی فضای کسب‌وکار بر پایه 10 شاخص کوچک‌تر با عناوین آغاز کسب‌وکار، کسب مجوز، ثبت دارایی‌ها، کسب اعتبارات، حمایت از سرمایه‌گذاری، مالیات، تجارت، اجرای قراردادها و ورشکستگی و دریافت انرژی برق محاسبه می‌شود. این شاخص در واقع نشان‌دهنده سهولت و مناسب بودن هرکشور برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری است. همین یک شاخص، نشان می‌دهد که حوض اقتصاد ایران برای مردم و بخش خصوصی کوچک است و به عبارتی دیگر با گسترش فعالیت‌های دولتی و خصولتی، سهم بخش خصوصی از این حوض، کوچک نگه داشته شده است. در کنار این شاخص می‌توان به مسائل متعدد دیگری همچون تورم نیز اشاره کرد. تورمی که نیروی کار و سرمایه مردم ایران را مضمحل کرده و سه چهارم آنان را در صف دریافت کمک معیشت قرار داده است.

4- بی گمان، یک جمعیت 80 میلیون نفری، خلاق‌تر از یک گروه معدود به نام دولت است و می‌تواند برای کسب روزی خود بیاموزد و راهکارهای جدیدی ابداع کند. از این رو، ضرورتی ندارد که نهاد دولت به مردم ماهیگیری آموزش دهد. فقط کافی است، شرایط اقتصاد کلان را با انجام برخی اصلاحات ساختاری که به‌طور مکرر از سوی اقتصاددانان متعهد به علم اقتصاد بیان شده است، مساعد کند. مردم ایران همواره نشان داده‌اند که از دولت و نهادهای غیرمردمی جلوتر حرکت کرده و می‌کنند. این مساله البته در کلام حسن روحانی، رییس‌جمهور نیز منعکس شده است، آنجا که گفت: «ما فقط باید زمینه را برای برگزاری یک انتخابات سالم و باشکوه آماده کنیم. مگر مجلس اول پس از انقلاب اسلامی که در آن زمان حتی شورای نگهبان نیز وجود نداشت و همه حتی گروهک‌های مخرب در آن حضور داشتند بهترین مجلس تاریخ این کشور نبود؟ ملت ایران ملتی بالغ، باتجربه و بزرگ است که به خوبی برای آینده خود تصمیم می‌گیرد.»