خودتحریمی آماری

فراز جبلی|

مشاور سردبیر|

ماهیت تحریم‌های اقتصادی این است که ایران از اقتصاد دنیا دور شود و اقتصاد کشور از بازار رقابت کامل بیش از پیش فاصله گیرد. متأسفانه عدم درک صحیح از ماهیت تحریم‌ها باعث شد که در بسیاری از موارد دولت برای مقابله با تحریم در مسیر بسته کردن اقتصاد و در حقیقت به موازات تحریم‌های خارجی حرکت کند. برای مثال امریکا تجارت خارجی ایران را محدود می‌کرد و دولت برای مقابله خود سیاست‌هایی برای محدود کردن صادرات و واردات وضع می‌نمود. یکی از وی‍ژگی‌های مهم بازار رقابت کامل اطلاعات کافی عرضه‌کننده و تقاضاکننده از شرایط بازار است که اتفاقا سیاست‌های دولت برای مقابله با تحریم دقیقا باعث عدم شفافیت اطلاعات بازار شده است. چند ماهی است که آمارهای اقتصادی بسیار محدود و بدون جزییات منتشر می‌شود. اطلاعاتی که معمولا از سوی پ‍ژوهشگران اقتصادی، روزنامه‌نگاران و بعضی فعالان اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گرفت. آمارهایی همچون آمارهای گمرکی و بعضی اطلاعات اقتصادی که در تحلیل شرایط موجود می‌توانست کمک زیادی کند به خاطر شرایط تحریم دیگر به شکل رسمی منتشر نمی‌شود. ظاهر مساله این است که در ایام جنگ اقتصادی طبیعتا نباید اطلاعات اقتصادی کشور را افشا کرد اما مشکل این است که آمارهای منتشر شده چندان کارکردی برای کشورهای دیگر نداشت و حتی دسترسی به این آمارها با توجه به رده دسترسی افراد چندان مساله دشواری نیست. اطلاعاتی مانند آمارهای گمرکی برای اینکه به دست بیگانگان نیفتد منتشر نمی‌شود در حالی که دسترسی به این آمارها به دو دلیل برای کشورهای معاند سخت نیست. دلیل اول رده‌بندی دسترسی به این اطلاعات است که باعث می‌شود دسترسی به این آمارها با رده‌های بسیار پایین ممکن باشد و صرفا اطلاعات روی اینترنت قرار نمی‌گیرد. مساله دوم دسترسی به آمارهای صحیح‌تری مانند حجم صادرات و واردات سایر کشورها با ایران است. صحت این آمارها به قدری دقیق است که حتی آمار قاچاق را ایران از محاسبه تفاوت آمارهای اعلام شده توسط منابع خارجی و آمارهای گمرکی محاسبه می‌کند. حتی دسترسی به اطلاعاتی بسیار محرمانه نشان می‌دهد که کشورهای دیگر نیازی به آمارهای ساده و سهل الوصولی همچون آمارهای گمرکی ندارند.  در حقیقت مساله عدم افشای آمارهای اقتصادی به دلیل شرایط جنگ اقتصادی صرفا به محدود شدن آمارهایی ساده برای انتشار در اینترنت خلاصه می‌شود. این مساله حتی صدای فعالان اقتصادی را در شبکه‌های اجتماعی درآورده است و بسیاری معتقد هستند عدم دسترسی به این آمارها به جای اینکه برای فعالان اقتصادی امنیت ایجاد کند باعث عدم امکان تجزیه و تحلیل سریع از سوی کارشناسان غیردولتی و فعالان بخش خصوصی می‌شود.  عدم دسترسی فعالان اقتصادی به آمارها در حالی که بعضی صرفا با حضور در تشکل‌ها امکان دسترسی به چنین آمارهایی را دارند عملا باعث ایجاد رانت برای کسانی می‌شود که با واسطه‌های گوناگون به این آمار دسترسی پیدا می‌کنند. هرچند دسترسی به این اطلاعات خیلی سخت نیست اما سرعت تصمیم‌گیری مساله مهم‌تری است که در این میان قربانی سیاست عدم افشای اطلاعات به صورت عمومی شده است. به زبان ساده بیشتر از آنکه کشورهای دیگر از عدم افشای اطلاعات اقتصادی توسط ایران زیان کنند، مدیران دولتی پشت عدم افشای اطلاعات پنهان شده‌اند و نمی‌توان به دلیل نداشتن اطلاعات نقدی انجام داد. ترس از افشای اطلاعات ریشه‌ای تاریخی و تا حدی فرهنگی در ایران دارد. در بسیاری از کشورها اطلاعاتی که اصولا تا به امروز به صورت عمومی منتشر نشده است به صورت کاملا رسمی به سادگی در اختیار همه قرار دارد. ساختار فرهنگی ایران به گونه‌ای است که بسیاری از مردم سعی در پنهان کردن واقعیت‌های زندگی خود دارند. مشکلاتی که در نگاه مردم به افشای اطلاعات وجود دارد با شدت بیشتر در دولت‌ها هم وجود داشته است و اکنون بهانه مناسبی به نام تحریم و دشمنان اقتصادی ایجاد شده است.