حقایق آرامکو پشت ابر نماند
سه ماه از حادثه آرامکو و حملات پهپادی انصارالله یمن به تاسیسات نفتی عربستان می‌گذرد. به دنبال حجم وسیعی از اتهام‌زنی و تبلیغات مداوم و تهدیدانگاری جمهوری اسلامی ایران برای امنیت کشورهای منطقه، گزارش اخیر سازمان ملل پایانی بر یک دروغ چندماهه بود. به گزارش ایرنا، بامداد شنبه ۲۳ شهریورماه، رسانه‌های خبری عربستان از وقوع آتش‌سوزی در دو پالایشگاه شرکت نفت آرامکو در شهرهای «بقیق» و «خریص» در شرق این کشور خبر دادند. ابتدا رسانه‌های مختلف از «حملات موشکی» سخن به میان آوردند اما اندک‌زمانی بعد مقامات ریاض و انصارالله تاکید کردند که این «حملات پهپادی» بوده است.
سخنگوی امنیتی وزارت کشور عربستان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که آتش‌سوزی رخ‌داده و پالایشگاهی وابسته به آرامکو در نتیجه حملات پهپادی بوده و سخنگوی انصارالله یمن نیز مسوولیت این عملیات را برعهده گرفت و گفت که حملات مورد نظر با ۱۰ پهپاد انجام گرفته است و تاکید کرد که در آینده نیز ممکن است چنین عملیاتی تکرار شود؛ حملاتی که تولید نفت عربستان را ۵۰ درصد کاهش و به ۵.۷ میلیون بشکه در روز تنزل داد.
نگاهی به پیشینه و جایگاه آرامکو
در عرصه انرژی
آرامکو شرکت ملی نفت عربستان سعودی است که تحت مالکیت دولت ریاض قرار دارد و به عنوان بزرگ‌ترین شرکت تولید و استخراج نفت در جهان مطرح است. شرکت آرامکو مالک ۹۹ درصد کل ذخایر نفتی ثبت‌شده در عربستان است و با ده‌ها پالایشگاه و شرکت تابعه در سراسر جهان همکاری و ارتباط دارد.
ریشه‌های تاسیس آرامکو به سال ۱۹۳۳ میلادی برمی‌گردد؛ زمانی که عربستان قراردادی را با شرکت «استاندارد اویل کالیفرنیا» امضا کرد. این شرکت عربی-امریکایی در سال ۱۹۴۴ به شرکت «استاندارد اویل کالیفرنیا-عربی» تغییر نام یافت. در سال ۱۹۷۶، دولت عربستان تمامی سهام آن را در اختیار گرفت و نام آن را به «آرامکو سعودی» تغییر داد. در سال ۱۹۸۸ شرکت نفت عربستان سعودی تاسیس شد و تمامی تاسیسات و فعالیت‌های آرامکو سعودی در اختیار این شرکت قرار گرفت. در سال ۲۰۰۵ ارزش شرکت ملی نفت عربستان حدود ۸۰۰ میلیارد دلار برآورد شد که به لحاظ ذخایر نفت و گاز یکی از شرکت‌های بزرگ جهان محسوب می‌شد. «بقیق» که مورد حمله پهپادی قرار گرفت از جمله پالایشگاه‌های مطرح و مهم آرامکو است. این پالایشگاه در سال ۲۰۰۶ نیز هدف یک حمله ناموفق از طرف القاعده قرار گرفته‌بود. بنابر آمارهای انتشاریافته، میدان نفتی بقیق در شرق عربستان توان تولید روزانه هفت میلیون بشکه نفت را دارد و حدود ۷۰ درصد تولیدات آرامکو در پالایشگاه‌های بقیق تولید می‌شود.
بنا به آمار و داده‌هایی که آرامکو انتشار داد، درآمد شرکت آرامکو در سال ۲۰۱۸ میلادی ۲۲۴ میلیارد دلار بوده و در آن سال، روزانه حدود ۱۳.۶ میلیون بشکه نفت تولید کرده که این میزان از تولید شرکت‌های نفتی بزرگی مانند «رویال داچ‌شل» و «بی‌پی» انگلیس بیشتر بود. آماری که در سال ۲۰۱۶ انتشار یافت نشان می‌داد که کارکنان آرامکو در سراسر جهان به بیش از ۶۵ هزار نفر می‌رسند.
اتهام‌زنی و موج‌سواری امریکا
حملات ناگهانی و مخرب به آرامکو، ناتوانی و ضعف سامانه‌های متنوع پدافند هوایی امریکایی را به تصویر کشید به ویژه وقتی که آرامکو در ۵۰ کیلومتری پایگاه پنجم دریایی امریکا قرار دارد، این ناتوانی برجسته‌تر می‌شود. امریکا به منظور تامین امنیت عربستان، پدافندهای گوناگونی همچون «هاوک» و «پاتریوت» در نقاط مختلف این کشور نصب کرده است. گفته می‌شود که پاتریوت دارای چهار بخش عملیاتی رادار، اتاق کنترل، قطعه راکت و آتشبار است و دستگاه پاتریوت، قابلیت رصد ۵۰ هدف در آن واحد را دارد. بنا بر ادعای پنتاگون (وزارت دفاع امریکا)، سیستم پاتریوت از توان مقابله با راکت‌های بالستیک، راکت‌های کروز و هواپیماهای پیشرفته برخوردار است آسیب‌پذیری پدافندهای امریکایی در عربستان چند راه را پیش روی سران کاخ سفید قرار داده است؛ یکی از این راه‌ها ارتباط دادن حملات به ایران بود و امریکایی‌ها در میانه سکوت و بهت جهانیان از جمله خود عربستان، نوک پیکان اتهام را به سمت ایران نشانه رفتند. آنها با هدف اعمال فشار حداکثری بر تهران و حمایت ظاهری از متحد خود، تاکید دارند که این حملات از جانب ایران صورت گرفته است. اولین واکنش از سوی «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه امریکا صورت گرفت و وی ایران را مقصر حمله به مجموعه پالایشگاهی بزرگ بقیق و میدان نفتی خریص عربستان دانست و گفت: نشانه‌ای از اینکه این حملات از سوی یمن شکل گرفته باشد در دست نیست. اما این اتهام‌زنی‌ها ضعف پدافندهای امریکا را پوشش نداد و «ولادیمیر پوتین» رییس‌جمهوری روسیه پس از نشست سه‌جانبه با سران ترکیه و ایران گفت «ما آماده‌ایم به عربستان سعودی کمک لازم ارایه کنیم و رهبری سیاسی عربستان سعودی فقط باید تصمیم درست دولتی بگیرند، چنانکه در زمانش مقامات ایران با خریداری اس–۳۰۰ و رییس‌جمهور اردوغان با خریداری جدیدترین مجتمع دفاع راکتی اس–۴۰۰ از روسیه این تصمیم را گرفتند.»
نگاه محاسبه‌گرانه امریکا به واقعه آرامکو را می‌توان با بیان چند نکته به صورت اجمالی تضریح کرد؛ نخستین نکته فرصت‌طلبی برای حضور گسترده‌تر در منطقه است. نوزدهم مهرماه امسال «مارک اسپر» وزیر دفاع امریکا از اعزام بیش از سه هزار نیروی نظامی به عربستان سخن به میان آورد. بر پایه بیانیه پنتاگون، دو سامانه جدید موشک‌های پاتریوت، یک سیستم اختلال موشکی تاد، دو اسکادران جنگنده هوایی و یک واحد تجسس هوایی از جمله تجهیزاتی است که امریکایی‌ها به عربستان تحویل خواهند داد. «تکمیل طرح ائتلاف ضدایرانی» و «انعقاد توافقات تسلیحاتی» از دیگر برنامه‌های سران کاخ سفید است. ناظران بر این باورند که فروش تجهیزات نظامی و جنگ افزارها به همراه حضور نظامی چشمگیر امریکایی‌ها در عربستان، در راستای نظامی‌سازی منطقه و سرازیر شدن سیل دلارهای نفتی عربستان به امریکا انجام خواهدشد؛ خطری که حتی صدای نمایندگان کنگره را نیز درآورده و بارها نسبت به تبعات حرص و ولع ترامپ برای فروش جنگ افزارها معترض شده و در مقابل رییس‌جمهوری ایستاده‌اند اما تاکنون موفقیت زیادی در این مسیر به دست نیاورده‌اند.
تصمیم ریاض برای واگذاری سهام شرکت
با روی کارآمدن «محمد بن سلمان» به عنوان ولیعهد عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶، زمزمه‌ها برای واگذاری این شرکت در بازار بورس آغاز شد. بر پایه طرحی ابتکاری، ولیعهد سعودی درصدد است تا طی یک دهه آینده عربستان سعودی را به قطب اقتصادی خاورمیانه تبدیل کرده و وابستگی اقتصادی این کشور به نفت را از بین ببرد. تلاش بن سلمان برای واگذاری سهام آرامکو البته مخالفانی نیز دارد. برخی رسانه‌ها از مخالفت پادشاه سعودی با این طرح خبر داده‌اند. از سوی دیگر، گروهی از فعالان اقتصادی در خاندان آل سعود واگذاری سهام آرامکو را به زیان خود می‌بینند. از این‌رو، برخی معتقدند که عملیات علیه آرامکو توطئه‌ای داخلی بوده و از درون خاک عربستان صورت گرفته است. در همین ارتباط بود که سخنگوی انصارالله تاکید کرد این حملات با همکاری برخی در داخل خاک عربستان انجام گرفته است. در نهایت، بن‌سلمان به هدف خود مبنی بر فروش بخشی از سهام آرامکو دست یافت و حدود دو هفته پیش دولت با فروش ۱.۵ درصد از سهام شرکت در بازار سهام ریاض، ۲۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به دست آورد که بالاترین عایدی ناشی از عرضه اولیه سهام یک شرکت در بازار بورس است. بن‌سلمان ابتدا سعی داشت از طریق فروش سهام آرامکو مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار را برای تامین بودجه مورد نیاز برای اجرای برنامه‌های مورد نظر به دست آورد که اعتراضات و مخالفت‌های داخلی سبب شد فعلا به عرضه سهام به مبلغ ۲۵ میلیارد دلار رضایت دهد. گفته می‌شود که برخلاف انتظار عربستان مبنی بر استقبال غرب، مبلغ اشاره‌شده بیشتر از سوی سرمایه‌گذران خود این کشور و دیگر کشورهای عربی منطقه پرداخت شده است. لازم به ذکر است قیمت هر سهم ۳۲ ریال سعودی (۸.۵۳ دلار) اعلام شد. با محاسبه مبلغ کسب‌شده از عرضه این تعداد سهام، ارزش بازار شرکت آرامکو به ۱.۷ تریلیارد (یک تریلیارد و هفتصد میلیارد) دلار رسید که کمتر از مبلغ دو تریلیاردی است که انتظار می‌رفت.
گزارش سازمان ملل
پاسخی برای اتهامات ضدایرانی
تاکنون هر اتفاق و حمله‌ای که در آب‌های جنوب ایران (دریای عمان و خلیج فارس) و پیرامون کشورهای عربی منطقه رخ می‌داد؛ از انفجارهای بندر الفجیره و حمله به دو نفتکش در دریای عمان گرفته تا حملات آرامکو، انگشت اتهام امریکا و متحدان عرب این کشور به سرعت ایران را نشان می‌داد تا اینکه گزارش جدید سازمان ملل این واقعیتِ این اتهامات و دروغ‌پراکنی‌های مداوم را مشخص کرد. بعد از گذشت سه ماه از حمله به تاسیسات نفتی عربستان، اینک تیم تحقیقاتی سازمان ملل متحد که برای تحقیق در مورد شواهد این حمله تشکیل شده بود، تاکید کرده «نمی‌تواند ادعای مشارکت جمهوری اسلامی ایران در این حمله را تایید کند.» در نامه «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد به شورای امنیت تصریح شده است که «بازرسان سازمان نمی‌توانند مستقلا این نکته را که موشک‌های کروز و پهپادهای استفاده شده در این حملات از مبدا ایران باشد یا خلاف قطعنامه‌های شورای امنیت به جایی صادر شده باشند را تایید کنند.» از نگاه ناظران، این نکات که به تازگی در قالب گزارش شش‌ماهه گوترش به شورای امنیت بیان‌شده، نشان‌گر آن است که برنامه خصمانه «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری امریکا و متحدان ضدایرانی وی از هیچ ابزار تبلیغاتی برای ضربه زدن به تهران چشم‌پوشی نکرده و فریب و برانگیختگی افکارعمومی و ایجاد اجماع جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران را دنبال می‌کند.
