آفت قطعی اینترنت بر بازاریابی دیجیتالی

گروه دانش و فن   

شبکه‌های اجتماعی تبدیل به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی و منبع درآمد بسیاری از کاربران شده، در عصر ارتباطات که همه تلاش می‌کنند از فرصت‌های جدید مانند فضای دیجیتال برای پیشرفت کسب‌وکار استفاده کنند و خدمات بهتری به مشتری‌های خود ارایه دهند، به همین دلیل است که قطع اینترنت می‌تواند تاثیرات مهمی بر روند کاری فعالان این حوزه داشته باشد.

با گذشت قطعی یک هفته‌ای اینترنت، ابعاد خسارت آن روزبه‌روز بیشتر نمایان می‌شود. قطع سراسری اینترنت با تصمیم شورای عالی امنیت کشور و آن‌طور که گفته می‌شود، به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌ از راه‌های ارتباطی گرفته شده بود. دراین مدت اگرچه کاربران می‌توانستند به برخی وب‌سایت‌ها یا سرویس‌دهنده‌های داخلی دسترسی داشته باشند، اما برای برخی خدمات هیچ سرویس‌دهنده داخلی معادلی وجود ندارد که با همان کیفیت فعالیت کند. در چنین شرایطی دسترسی کاربران به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی عملا غیرممکن می‌شود و این موضوع کسب‌وکارهای زیادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برنامه‌نویسان، فریلنسرها و دورکارها، دانشگاهیانی که به منابع درسی دسترسی ندارند، تنها نمونه‌های کوچکی از افراد هستند که قطع اینترنت زندگی روزمره‌ آنها را دچار اختلال می‌کند. با اینکه به‌نظر می‌رسد قطع شدن شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی اولویت پایین‌تری نسبت به مشکلات جدی‌تر داشته باشند، با نگاهی عمیق‌تر می‌توان خسارت ناشی از آن را دقیق‌تر برآورد کرد. در نگاه اول عده‌ای می‌گویند عدم دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و فعالیت تفریحی در آنها مشکل بزرگی نیست و بدون حضور در آنها هم می‌توان به زندگی ادامه داد؛ اما منبع درآمد عده زیادی از مردم از طریق همین شبکه‌های اجتماعی و فضای دیجیتال است و نمی‌توان تأثیر قطع شدن آنها را کوچک دانست.

استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و پیام‌رسان‌هایی مانند واتس‌اپ شاید برای عده‌ای جنبه‌ تفریح داشته باشند اما برای عده‌ای حکم نان شب را دارد. از جنبه‌های تفریحی و سرگرمی شبکه‌های اجتماعی که بگذریم، اینستاگرام برای بسیاری از مردم حکم ویترین مغازه‌ای را دارد که می‌توانند از طریق آن اجناس تولیدی خود را به فروش برسانند. البته این موضوع تنها مختص کسب‌وکارهای کوچک و خانگی نیست، حتی بسیاری از شرکت‌های بزرگ خصوصی و نیمه‌دولتی نیز با اینکه سیستم اتوماسیون اداری آنها با شبکه‌های داخلی برقرار است، زیان قابل توجهی را در زمان قطعی اینترنت در بخش فروش تجربه کرده‌اند؛ چراکه اغلب خرید و فروش‌ها از طریق کانال‌ها و گروه‌های پیام‌رسان‌های خارجی انجام می‌گیرد و با قطع شدن اینترنت بین‌الملل راهی برای ارسال و دریافت فاکتورها و سفارش‌ها باقی نمی‌ماند. از طرفی در زمان قطعی اینترنت، تمامی پیام‌رسان‌های مطرح داخلی مشکلات گسترده‌ای مانند عدم اتصال به سرور و ارسال پیامک تأیید به کاربر را تجربه کردند و بنابراین پیام‌رسان‌های داخلی، حداقل هنوز نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای ادامه‌ روند فروش بسیاری از شرکت‌ها باشند. در این میان به‌نظر می‌رسد کسانی که بیشتر از همه تحت تأثیر قطع اینترنت بین‌المللی قرار گرفته‌اند افرادی هستند که کار آنها وابسته به شبکه‌های اجتماعی است.

وب‌سایت زومیت با بهره‌گیری اطلاعات از علیرضا صفری، کارشناس دیجیتال مارکتینگ، به بررسی دقیق‌تر ابعاد خسارت واردشده از قطعی اینترنت به کسب‌وکارهای فعال در فضای دیجیتال پرداخته تا با دسته‌بندی حوزه‌ دیجیتال مارکتینگ نگاهی جزیی‌تر به موضوع و مشکلات پیش‌آمده برای افراد فعال در هر بخش این حوزه داشته باشد. به‌طور کلی افراد فعال در حوزه دیجیتال مارکتینگ که روند کاری آنها با بسته‌شدن شبکه‌های اجتماعی تحت تأثیر قرار می‌گیرد، در این گزارش به پنج گروه دسته‌بندی شده است: اینفلوئنسرها یا افراد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی، کارشناسان یا مدیران شبکه‌های اجتماعی، شرکت‌های فعال در حوزه دیجیتال مارکتینگ، افراد فعال در حوزه آموزش دیجیتال مارکتینگ و مشاورین دیجیتال مارکتینگ. تمامی افراد فعال در این پنج حوزه به نوعی درگیر قطع اینترنت بین‌الملل هستند؛ عده‌ای کار خود را به‌طور کامل از دست می‌دهند و عده‌ای با وجود فعالیت محدود به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

   افراد تاثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی

به‌طور کلی می‌توان گفت فعالیت اینفلوئنسرها یا افراد تاثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی با قطع اینترنت بین‌الملل کاملا تعطیل خواهد شد زیرا عملا جایی برای فعالیت آنها باقی نخواهد ماند. اینفلوئنسرها یا افراد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی کسانی هستند که حضور فعلی در شبکه‌های اجتماعی مختلف دارند؛ به عنوان مثال برخی از آنها را با تولید محتوای طنز و سرگرمی و برخی دیگر را به عنوان عکاسان حرفه‌ای می‌شناسیم. درواقع این افراد کسانی هستند که در شبکه‌های اجتماعی صفحه‌ شخصی دارند و محتوای تولیدشده توسط خودشان را با مخاطبان به اشتراک می‌گذارند؛ این افراد زمان و انرژی زیادی را برای فعالیت در شبکه‌های اجتماعی گذاشته‌اند و صفحه  شخصی آنها دست کمی از دارایی و سرمایه برایشان ندارد؛ سرمایه‌ای که با قطع شدن اینترنت عملا به باد می‌رود.

اینفلوئنسرها معمولا در توییتر، اینستاگرام، تلگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی فعال هستند و دنبال‌کنندگان زیادی دارند؛ به همین دلیل بسیاری از برندها برای دیده شدن محصولات و خدمات خود از آنها می‌خواهند که در ازای دریافت مبلغی محتوای اختصاصی تولید کنند. معمولا هرقدر تعداد دنبال‌کنندگان فعالان شبکه‌های اجتماعی بیشتر باشد، دستمزد بالاتری برای تبلیغ می‌گیرند زیرا به همان نسبت تعداد افراد بیشتری با محصول یا خدمات مورد نظر برند آشنا می‌شوند. این افراد معمولا درآمد خوبی از سفارش تبلیغات داشته و تعرفه‌های مختلفی برای تولید عکس، ویدئو و استوری‌های اینستاگرام دارند که این موضوع اهمیت دسترسی به اینترنت بین‌الملل در کسب‌وکار عده زیادی از مردم را نشان می‌دهد. بسیاری از طراحان حرفه‌ای گرافیک بخش قابل توجهی از درآمد خود را با تولید موشن‌گرافی برای شرکت‌های بزرگی به دست می‌آورند که پروژه‌های خود را برون‌سپاری کرده و این محتوا را نه در سایت خود بلکه تنها در شبکه‌های اجتماعی برند منتشر می‌کنند. هزینه‌ ساخت موشن‌گرافی برای شبکه‌های اجتماعی متفاوت است و بستگی به کیفیت کار و ایده دارد اما گفته می‌شود رقم آن در برخی موارد به ۲۵ میلیون تومان نیز می‌رسد. همچنین گفته می‌شود گاهی هزینه‌ تولید یک ویدئو توسط اینفلوئنسرهای شناخته‌شده اینستاگرام به ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان می‌رسد. البته هزینه‌های مختلفی در تولید یک ویدئو دخالت دارند که می‌توان به عنوان نمونه به هزینه‌ ایده‌پردازی اشاره کرد؛ گاهی‌اوقات ایده‌پردازی و نوشتن سناریوی هر ویدئو به‌تنهایی بین یک تا سه میلیون تومان هزینه دارد. طبیعی است که با قطع شدن اینترنت این مدل از تبلیغات و کمپین‌های تبلیغاتی نیز از بین خواهند رفت مگر اینکه بستری مناسب و ایمن برای عضویت و حضور مردم فراهم شود و این‌طور که به‌نظر می‌رسد، شبکه‌های اجتماعی داخلی هنوز زیرساخت مناسبی برای میزبانی از حضور جمعیت زیاد کاربران ندارند. هرقدر هم که کسب‌وکارهای وابسته به شبکه‌های اجتماعی نادیده گرفته شوند باید این موضوع را بپذیریم که شبکه‌های اجتماعی تبدیل به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی تمام مردم جهان شده‌اند که فرصت خوبی را برای دیده‌شدن افراد بااستعداد ایجاد کرده‌اند.در زمان قطعی اینترنت بین‌الملل بسیاری از کاربران به‌دنبال راه‌حل‌های موقت برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی بودند و می‌توانستند برای مدت زمانی کوتاه دسترسی پیدا کنند، تولیدکنندگان محتوا حتی اگر بتوانند در زمان قطعی اینترنت با روش‌های مختلف برای مدت محدود به شبکه‌های اجتماعی دسترسی داشته و فعالیت کنند، بازهم مانند گذشته دیده نمی‌شوند و درآمدی از این روش ندارند زیرا اغلب مخاطبان آنها به اینترنت بین‌الملل دسترسی نخواهند داشت و تولید محتوا در چنین شرایطی عملا کاری بیهوده است. علاوه‌براین درحال‌حاضر بسیاری از شرکت‌ها برای تبلیغ محصولات یا خدمات برند خود روی تولیدکنندگان محتوا در شبکه‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری می‌کنند و این باعث شده است تا شرکت‌های بسیاری در زمینه دیجیتال مارکتینگ و آموزش شبکه‌های اجتماعی تأسیس شوند.

   کارشناسان یا مدیران شبکه‌های اجتماعی

کارشناسان شبکه‌های اجتماعی، افرادی هستند که با همین عنوان شغلی در شرکت‌های بزرگ از جمله استارت‌آپ‌های موفق استخدام می‌شوند. این شرکت‌ها علاوه‌بر برندینگ یا تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی، فروش مستقیم نیز دارند؛ بنابراین کارشناس یا مدیر شبکه اجتماعی نقش مهمی در شرکت دارد. اگر سری به سایت‌های کاریابی بزنید آگهی‌های شغلی متعددی را تحت عناوین کارشناس و مدیر شبکه‌های اجتماعی خواهید دید که با قطع شدن اینترنت بین‌الملل از بین خواهند رفت. کار این افراد به پست کردن عکس‌ها و مطالب در شبکه‌های اجتماعی محدود نمی‌شود و بخش عمده‌ای از کار آنها را برنامه‌ریزی استراتژیک و تکنیک‌های جذب مخاطب تشکیل می‌دهد. این افراد مخاطبان هدف کسب‌وکار را شناسایی می‌کنند و باتوجه به نوع فعالیت شرکت، بهترین نوع محتوای متنی، ویدئویی یا تصویری را برای فعالیت شرکت در شبکه‌های اجتماعی انتخاب می‌کنند. استفاده از کلمات کلیدی در پست‌ها، طرز فکر خلاقانه، مهارت‌های نوشتاری و مهارت‌های تجزیه‌وتحلیل با استفاده از ابزار تحلیلی شبکه‌های اجتماعی از ویژگی‌های یک کارشناس یا مدیر شبکه‌های اجتماعی است. این افراد معمولا در آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ یا مستقیما توسط شرکت‌های بزرگ استخدام می‌شوند و وجود چنین عنوان شغلی نشان می‌دهد، شبکه‌های اجتماعی امروزه تا چه اندازه روند تبلیغات و بازاریابی شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. با قطع شدن اینترنت بین‌الملل جایی برای فعالیت کارشناسان شبکه‌های اجتماعی باقی نمی‌ماند و تمامی این افراد شغل خود را از دست خواهند داد.

   شرکت‌های فعال در حوزه دیجیتال مارکتینگ

آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ شرکت‌هایی هستند که به‌دلیل جذابیت بازار سوشال مدیا تمرکز اصلی خود را روی تولید محتوا برای برندینگ شرکت‌های بزرگ در شبکه‌های اجتماعی گذاشته‌اند. برای مثال بسیاری از شرکت‌های بزرگ و سنتی فروش مستقیمی از طریق شبکه‌های اجتماعی نداشته و به همین دلیل لزومی برای استخدام فردی به عنوان کارشناس شبکه‌های اجتماعی در شرکت ندارند و فعالیت‌های برندینگ در شبکه‌های اجتماعی را به آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ برون‌سپاری می‌کنند. هزینه‌ برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی در آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ بین پنج میلیون تا ۳۵۰ میلیون تومان است و همه‌ اینها نشان می‌دهند که تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی تا چه اندازه جدی است و یک سرمایه‌گذاری واقعی برای برندها محسوب می‌شود؛ گفته می‌شود برندهایی که پروژه‌های تولید محتوا برای شبکه‌های اجتماعی خود را برون‌سپاری می‌کنند ماهانه بین چهار تا ۱۵۰ میلیون تومان هزینه بابت آن پرداخت می‌کنند. با قطعی دایم اینترنت عملا جایی برای فعالیت آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ نیست و بسیاری از آنها با فسخ قراردادهای تجاری رسما به فعالیت خود پایان خواهند داد. این یعنی کارمندانی که در هر کدام از این شرکت‌ها مشغول به کار هستند نیز دیگر کاری برایشان باقی نخواهد ماند. با اینکه قطعی اینترنت موقت بود اما به‌دلیل بی‌اعتمادی‌های شکل‌گرفته در این حوزه بسیاری از شرکت‌ها انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری برای تبلیغ در شبکه‌های اجتماعی ندارند و دیگر حاضر نیستند بابت این موضوع هزینه کنند. درحال‌حاضر صدها آژانس دیجیتال مارکتینگ در کشور فعال است و هرکدام چندین کارمند دارند که با قطع اینترنت بین‌الملل همگی بیکار می‌شوند؛ با یک حساب ساده، با عدم دسترسی به اینترنت بین‌الملل هزاران کارمند بیکار خواهیم داشت که سرمایه و زمان خود را در حوزه دیجیتال مارکتینگ از دست داده‌اند و باید به کاری با ماهیت شغلی جدید مشغول شوند زیرا عملا فضایی برای انجام فعالیت‌های قبلی خود ندارند. شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز درحال‌حاضر نمی‌توانند نیازهای تبلیغاتی شرکت‌ها را مانند شبکه‌های اجتماعی خارجی برطرف کنند.

   افراد فعال حوزه آموزش دیجیتال مارکتینگ

افراد فعال در حوزه آموزش شبکه‌های اجتماعی کسانی هستند که اطلاعات و تجربه بالایی از فعالیت در شبکه‌های اجتماعی دارند و با برگزاری کارگاه یا کلاس‌های آموزشی تلاش می‌کنند تجربه خود را به دیگران انتقال دهند و درواقع صنعت دیجیتال مارکتینگ را گسترش دهند. در مدت زمان قطعی اینترنت، نه‌تنها تمامی کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی مرتبط با دیجیتال مارکتینگ تعطیل شد، بلکه بی‌اعتمادی‌های شکل‌گرفته از آینده‌ شغلی این افراد مطمئنا تعداد افراد علاقه‌مند به حوزه مذکور را کاهش داده و در آینده شاهد کاهش متقاضیان شرکت در کلاس‌های آموزش دیجیتال مارکتینگ خواهیم بود؛ همچنین درصورت تداوم قطعی اینترنت شاهد از بین رفتن کلی فعالیت این افراد خواهیم بود.

   مشاوران دیجیتال مارکتینگ

مشاوران دیجیتال مارکتینگ کسانی هستند که به سازمان‌ها و شرکت‌ها کمک می‌کنند تا باتوجه به صنعتی که در آن کار می‌کنند، در شبکه‌های اجتماعی فعالیت داشته باشند. درواقع این افراد درباره نوع فعالیت و تأثیر آن در شبکه‌های اجتماعی و تأثیر SEO در کسب‌وکار به شرکت‌ها و سازمان‌ها مشاوره می‌دهند و تا زمانی‌که جایی برای فعالیت دیجیتال وجود نداشته باشد، این افراد نیز عملا کاری برای انجام دادن ندارند.

در حال حاضر پیام‌رسان‌های داخلی زیادی در حال فعالیت هستند اما عضویت کاربران در آنها متمرکز نیست؛ درواقع هیچ شبکه اجتماعی ایرانی وجود ندارد که بتوان گفت مانند پیام‌رسان‌های خارجی اغلب مردم از آنها استفاده می‌کنند تا فعالان حوزه‌ دیجیتال بتوانند کار خود را در آنجا ادامه دهند. شاید به‌جای اینکه چندین پیام‌رسان و شبکه اجتماعی داخلی به‌صورت پراکنده و با کیفیت پایین فعالیت کنند، بتوان با ادغام آنها تیم فنی قوی‌تری تشکیل داد تا تجربه‌ای مشابه نسخه‌های خارجی برای مردم داشته باشد و همه بتوانند از خدمات آن استفاده کنند. به عنوان مثال اپلیکیشن وی‌چت نه‌تنها ابزاری برای انتقال پیام است بلکه به عنوان روش پرداخت آنلاین بومی در کشور چین استفاده می‌شود و درواقع یک نوع کیف پول الکترونیکی نیز به حساب می‌آید. با وجود نسخه داخلی چنین نرم‌افزاری می‌توان حداقل امیدوار بود که فعالان حوزه‌ دیجیتال مارکتینگ بعد از سال‌ها تلاش و کسب تجربه هرگز بیکار نخواهند شد.