قصه یک روستا و همسایه ۲۵۰ میلیون ساله‌اش

کوه‌های جلفا شاهدی به جا مانده از دورانی است که یکی از گذرهای «پرمین-تریاس» را می‌توان آنجا دید. عمر این دوره حدود ۲۵۰ میلیون سال است. به زبان ساده‌تر دوره «پرمین‌-تریاس»، سند بزرگ‌ترین انقراض در کره زمین است. اتفاقی که در حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش رخ داد و بر اثر آن ۹۶درصد از تمام گونه‌های دریایی و ۷۰ درصد از مهره‌داران زمینی منقرض شدند. از آنجایی که تنوع زیستی قابل توجهی از موجودات از بین رفته بود مدت درازتری نسبت به سایر انقراض‌ها طول کشید تا حیات دوباره به زمین بازگردد. حدود پنج میلیون سال طول کشید تا زمین پس از مرگش در اثر این انقراض، زنده شود. علت انقراض و دوره طولانی بازیابی زمین همچنان محل بحث زمین‌شناسان و دانشمندان است. شواهد چنین دوره‌ای را می‌توان در موزه‌ای نزدیک همین کوه‌های انابی دید، در «گلفرج» روستایی در ۱۸ کیلومتری شهر جلفا در استان آذربایجان شرقی که نشانه‌هایی از سکونت چهارهزار ساله بشر نیز در آنجا یافته شده است. «گلفرج» یکی از بخش‌های ژئوپارک ارس است که پرونده آن به تازگی برای ثبت جهانی به یونسکو فرستاده شده است. روستا زمانی خالی از سکنه شده بود، نه جاده درستی داشت و نه امکانات دیگری. یک مدرسه هم داشت که انبار کاه و آغل گوسفندها شده بود. حالا روستا هم جاده آسفالته دارد و هم آب، برق، گاز و اینترنت و حدود ۴۶ خانواده با جمعیتی بالغ بر ۱۵۰ نفر که در آن زندگی می‌کنند، همه اینها از همان مدرسه کهنه که زمانی دامداری شده بود، جرقه زده شده است. سال ۹۱ در روستا اکوموزه‌ای راه می‌افتد که انگیزه آن همان پدیده «پرمین تریاس» بوده است. در موزه حدود ۷۰ تا ۸۰ فسیل با قدمتی در حدود ۲۵۰ میلیون سال به نمایش گذاشته شده است. ردپای «آمونیت‌ها» ـ نرم‌تنان دریایی متعلق به دوره اول زمین‌شناسی که منقرض شده‌اند و به شاخ قوچی نیز معروف‌اند ـ در این موزه بسیار پررنگ است. در بخش دیگری ابزار زندگی و اسناد مربوط به ساکنان قدیمی و بخش‌هایی از فرهنگ این منطقه به نمایش گذاشته شده است. گوشه‌ای از موزه به حیوانات بومی منطقه که تاکسیدرمی شده‌اند و از اداره محیط زیست آذربایجان شرقی گرفته شده‌اند اختصاص داده شده است. حیاط موزه هم با قوچ‌های سنگی که هویت تاریخی این منطقه را فاش می‌کند، تزیین شده است. اسکندر ابدالی، همیار ژئوسایت گلفرج، ‌کوهنورد و از اهالی همین روستا است که اکوموزه گلفرج را راه‌اندازی کرده است، برای ایسنا تعریف می‌کند: وقتی جمعیت روستا کم شد، مدرسه روستا را دامداری کردند. در یکی از کلاس‌های درس هم کاه و یونجه نگهداری می‌شد. سال ۹۱ در یکی از کلاس‌های درس، فسیل‌ها و مرجان‌ها را چیدیم تا مدرسه‌ای که مدتی دامداری شده بود موزه شود. موزه فسیل گلفرج به تدریج و با کمک مردم سرپا شد. او ادامه می‌دهد: سال ۹۴ عرب داغی ـ رییس وقت منطقه آزاد ارس ـ به این روستا آمد و موزه را دید، پیشنهاد کرد وسایل موزه را به ارس منتقل کنیم، مخالفت کردم، چون روستا با این موزه داشت جان می‌گرفت. از او درخواست حمایت کردیم، او هم دستور پرداخت تسهیلات تا ۲۰ میلیون تومان برای احیای و نگهداری این موزه را داد. بعد هم جاده روستای گلفرج آسفالت شد و پیشرفت شتاب گرفت. گلفرج در تعطیلات نوروز حدود ۱۰ هزار بازدیدکننده و مسافر داشت. این اتفاقات از باور اهالی فاصله دور بود. کم‌کم اهالی که روستا را ترک کرده بودند به آن بازگشتند. گلفرج حالا الگوی توسعه روستا و مهاجرت معکوس شده است.