خام‌فروشان و سفته‌‌بازان به اسم تولید یارانه می‌گیرند

یک اقتصاددان ضمن تشریح نظام یارانه‌ای کشور و ملزومات اصلاح ریشه‌ای آن، به‌طوری‌که واقعاً به نفع کم‌درآمدها و فقرا باشد، اظهار کرد: نظام یارانه‌ای ایران نظامی با عملکرد معکوس است. در همه جای دنیا سوبسید یا یارانه برای حمایت از دهک‌های کم درآمد و برای حمایت از تولید تعریف می‌شود. در نظام اقتصادی ایران نظام یارانه‌ای معکوس عمل می‌کند و به نفع پردرآمدها است. یعنی یارانه عملاً به دهک‌های پردرآمد می‌رسد؛ در درجه اول به این خاطر که نظام تولیدی ما یک نظام کارآمد نیست. از این رو بیشترین یارانه را دهک‌های پردرآمد و بخش‌های غیرمولد گرفته‌اند. وحید شقاقی با تشریح مفهوم یارانه پنهان گفت: مفهوم یارانه پنهان این است که طبق فلسفه یارانه به تولید و دهک‌های پایین تخصیص نمی‌گیرد. حامل‌های انرژی بسیار ارزان است و این حامل‌های انرژی نحوه مصرف را در دهک‌های پردرآمد به دلیل وسعت و متراژ خانه‌هایشان و خودروهای متعدد و بخش‌های غیرمولد که از این یارانه‌ها استفاده می‌کنند زیاد می‌کند، ولی به تولید هم چیزی اضافه نمی‌شود. درحالی که حدود ۵۰ درصد از مردم در ایران خودرو ندارند. این افراد به‌طور مستقیم از حامل‌های انرژی استفاده نمی‌کنند. وی افزود: از گذشته نیز بحث اصلاح نظام یارانه‌ای کشور با تمرکز بر یارانه‌های پنهان کشور مطرح بوده است. برخی فکر می‌کنند، اصلاح نظام یارانه‌ای معادل افزایش قیمت حامل‌های انرژی است. شناسایی جامعه هدف و بعد توزیع منابع اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و بهبود تکنولوژی در تولید و جامعه باید در بحث اصلاح نظام یارانه‌ای مدنظر قرار بگیرد. وحید شقاقی ادامه داد: خودروهایی را در ایران داریم که پرمصرف هستند و خانه‌هایی هستند که مصرف انرژی بالایی دارند. از طرفی تکنولوژی تولید بسیار پایین است. این امر موجب می‌شود که منابع انرژی اتلاف شود. اتلاف منابع فقط لزوماً اصلاح قیمتی نیست.

این اقتصاددان تصریح کرد: اما آنچه مورد نظر اقتصاددانان است این است که بدون زیرساخت‌ها و در نظر گرفتن شرایط و نحوه اجرای آن و اولویت‌ها نمی‌توان به یک نظام عادلانه در خصوص یارانه‌ انرژی رسید. مساله اینجاست که اگر دولت واقعاً دغدغه عدالت دارد، این نوع سیاست‌ها را با تقویت زیرساخت‌ها اجرایی کند.

شقاقی افزود: ما می‌توانستیم اصلاحات ساختاری دیگری مثل اصلاح نظام مالیاتی را در اولویت بگذاریم. چرا ما اصلاحات ساختاری را اول از اصلاح نظام قیمتی شروع کردیم؟ بدون بانک اطلاعاتی نباید سراغ اصلاح نظام بازتوزیع یارانه‌ها می‌رفتیم. بازتوزیع درآمدهای حاصله از افزایش قیمت‌های حامل‌های انرژی نیازمند یک جامعه آماری دقیق است که درآمد حاصله به جامعه هدف برسد. وی بیان کرد: اخیرا متوجه شدم که جامعه هدف هنوز به صورت کامل شناسایی نشده و وجود ندارد. اینکه زمان آن باید به درستی بررسی می‌شد. در طول سال گذشته و امسال بیش از ۶۰ درصد تورم تجمعی دو سال را شاهد بودیم. در سال گذشته بیش از ۲۷ درصد تورم داشتیم و امسال نیز 40 درصد تورم داریم که در مجموع بیش از ۶۰ درصد تورم طی دو سال را نشان می‌دهد. شقاقی یادآوری کرد: یارانه یا باید به نیازمندان داده شود یا باید به تولید تخصیص داده شود. طبق آمارهای سازمان برنامه و بودجه؛ درحالی که از یک طرف یارانه را بیشتر دهک‌های پردرآمد مصرف می‌کنند، دهک دهم بیش از ۲۰ برابر دهک اول درآمدی از یارانه پنهان بهره می‌برد. وی ادامه داد: ‌ای کاش لااقل یارانه را به بخش مولد تولید می‌دادیم. این بخش‌ها بیشتر با مونتاژکاری و واردات پیوند خورده است. ما شرکت‌هایی داریم که اسما تولیدکننده هستند اما بخش عمده‌ای از فعالیت‌شان واردات و مونتاژکاری است. بیشتر یارانه حامل‌های انرژی به این بخش اختصاص می‌یابد و تولیدکننده واقعی از این امر بهره‌مند نمی‌شود. او اضافه کرد: بخش غیرمولد کشور که ارزش افزوده‌ای برای کشور ندارد؛ خام فروشان و سفته‌‌بازان به اسم تولید یارانه می‌گیرند. اینها است که یارانه پنهان است. منتفع شدن این گروه‌ها از یارانه خلاف فلسفه حاکم بر یارانه‌پردازی است. شقاقی ادامه داد: سوال اینجاست که اصلاح نظام مالیاتی چرا در اولویت قرار نگرفت. بالاخره اصلاح نظام مالیاتی در کشور فقط دهک‌های پردرآمد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و باید مورد توجه قرار گیرد. آنهایی که باید بخش عمده‌ای از مالیات را پرداخت کنند، به دلیل ضعف عمده نظام مالیاتی این مبالغ را پرداخت نمی‌کنند. در صورتی که اصلاح نظام مالیاتی اتفاق می‌افتاد، بر اثربخشی و درآمد پایدار دولت هم تاثیر بهتری می‌گذاشت. افزایش قیمت بنزین درآمد چندانی برای دولت ندارد اما اصلاحات نظام مالیاتی دهک‌های پردرآمد مبالغ زیادی به خزانه وارد می‌کند.