مسوولان اطلاع‌داشتند
گروه ایران|
سرانجام با اعلام رسمی مقامات مسوول در ستاد مشترک نیروهای مسلح و متعاقب آن اظهارات مقامات بلندپایه کشور، مشخص شد که علت سقوط هواپیمای اوکراینی نه به دلیل نقص فنی هواپیمای بویینگ بلکه ناشی از خطای انسانی سیستم پدافند نیروهای مسلح بوده است؛ موضوعی که باعث شد تا دامنه وسیعی از اظهارنظرها و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه مطرح و در معرض قضاوت افکار عمومی قرار بگیرند؛ از یک طرف برخی از افراد و جریانات با طرح پرسش‌هایی از این دست که چرا در شرایط حساس روز چهارشنبه که ایران قصد پاسخ به ترور شهید سلیمانی را داشت و در شرایطی که بسیاری از کشورهای منطقه پروازهای هوایی خود را متوقف کرده بودند، یک چنین دستور العملی در فرودگاه‌های ایران برای توقف پروازها اجرا نشده؟ تلاش می‌کردند تا نوری به ابعاد و زوایای پنهان موضوع بتابانند و از سوی دیگر نیز دامنه وسیعی از کارشناسان و تحلیلگران با اشاره به این واقعیت که رسانه‌ای کردن ماجرا و بررسی حقوقی و قضایی ابعاد مختلف موضوع نشان‌دهنده سلامت سیستم و ساختار اجرایی و مدیریتی کشور است و نباید با طرح موضوعات حاشیه‌ای از اهمیت این اطلاع‌رسانی شفاف کم کرد، سعی می‌کردند تا مخاطبان را متوجه این بعد قضیه کنند. در میان این اظهارنظرهای متفاوت و در برخی موارد ضد و نقیض افکار عمومی از طریق شبکه‌های اجتماعی با طرح این پرسش که چرا برخی از مسوولان رده بالای کشور قبل از بررسی دقیق ماجرا هر نوع اصابت موشک به هواپیما را از اساس تکذیب می‌کردند؟ سعی می‌کردند تا زوایای موضوع را مورد بررسی قرار دهند. اشاره این دست از منتقدان متوجه توئیت‌هایی بود که از سوی چهره‌هایی چون علی ربیعی (سخنگوی دولت) و حسام‌الدین آشنا (مشاور رییس‌جمهوری) منتشر می‌شد و در آنها از اساس احتمال بروز خطاب انسانی در حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی را تکذیب می‌کردند. بلافاصله پس از روشن شدن موضوع معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس‌جمهور نوشت: «تا عصر جمعه، آنچه برای رییس‌جمهور قطعیت داشت منحصر به اطلاعات فنی بود و گزارش ستاد کل نیروهای مسلح، عصر دیروز به رییس‌جمهور ارایه شد.» علیرضا معزی در ادامه توییت خود نوشت: تا عصر جمعه، آنچه برای رییس‌جمهور قطعیت داشت منحصر به اطلاعات فنی بود و گزارش ستاد کل نیروهای مسلح، عصر روز جمعه به رییس‌جمهور ارایه شد. بلافاصله جلسات مرتبط از جمله جلسه شبانه شورای عالی امنیت ملی تشکیل و بیانیه ایشان نیز درساعات پایانی دیشب آماده بود و پس از اطلاعیه ستاد کل منتشر شد.
بروز خطای انسانی
چند دقیقه از ساعت 7صبح دیروز گذشته بود که ستاد کل نیروهای مسلح در قالب اطلاعیه‌ای اعلام کرد: بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیر عمد، هواپیمای مسافربری اوکراینی مورد اصابت قرار گرفته که متاسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان باختن تعدادی از اتباع خارجی شد. در متن اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح آمده بود: ملت شریف و انقلابی ایران اسلامی؛ درپی وقوع حادثه دلخراش سقوط یک فروند هواپیمای مسافربری بویینگ ۷۳۷ خطوط هوایی کشور اوکراین در اولین ساعات صبح چهارشنبه 18/۱۰/98 و در بحبوحه تهاجم موشکی به پایگاه امریکای جنایتکار و احتمال تاثیر اقدامات نظامی در این حادثه، ستاد کل نیروهای مسلح بلافاصله به منظور بررسی این احتمال اقدام به تشکیل هیات بازرسی متشکل از کارشناسان فنی و عملیاتی، مستقل از سازمان هواپیمایی کشوری نمود که نتایج بررسی شبانه‌روزی و دقیق این هیات به استحضار ملت شریف ایران می‌رسد:
۱- درپی تهدیدهای رییس‌جمهور و فرماندهان نظامی امریکای جنایتکار مبنی بر هدف قرار دادن تعداد زیادی از اهداف در خاک جمهوری اسلامی ایران در صورت انجام عملیات متقابل و نظر به افزایش بی‌سابقه تحرکات هوایی در منطقه، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به منظور پاسخگویی به تهدیدات احتمالی در بالاترین سطح آماده‌باش قرار گرفتند.
۲- در ساعات پس از انجام عملیات موشکی، پروازهای جنگی نیروهای تروریست امریکایی در پیرامون کشور افزایش یافته و برخی اخبار نیز از مشاهده اهداف هوایی به سمت مراکز راهبردی در کشور به واحدهای دفاعی واصل و اهداف متعددی در برخی صفحات رادار مشاهده شد که موجب حساسیت بیشتر در مجموعه‌های پدافند هوایی گردیده است.
۳- در چنین شرایط حساس و بحرانی، پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی(ره) حرکت نموده و درهنگام چرخش، کاملاً در حالت نزدیک شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار می‌گیرد که در این شرایط بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیر عمد، هواپیمای مذکور مورد اصابت قرار گرفته که متاسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان باختن تعدادی از اتباع خارجی می‌گردد.
۴- ستاد کل نیروهای مسلح ضمن عرض تسلیت و اظهار همدردی با خانواده‌های داغدار هم وطن و جان باختگان اتباع سایر کشورها و عذرخواهی به خاطر خطای انسانی پیش آمده، اطمینان کامل می‌دهد با پیگیری انجام اصلاحات اساسی در فرآیندهای عملیاتی در سطح نیروهای مسلح امکان تکرار اینگونه خطاها را غیر ممکن ساخته و بلافاصله مقصر آن را به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی نماید تا با خطاهای صورت گرفته برخورد قانونی صورت گیرد.
۵- همچنین ابلاغ گردید تا در اسرع وقت مسوولان مربوطه در سپاه با حضور در رسانه ملی توضیحات مشروحی را به مردم شریف ارایه نمایند..
مسببین این اشتباه نابخشودنی
مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند
دقائقی پس از اطلاعیه رسمی سپاه رییس‌جمهور در بیانیه‌ای با اشاره به نتیجه تیم تحقیقاتی ستاد کل نیروهای مسلح مربوط به سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی، گفت: در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز امریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش امریکا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده‌باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و ده‌ها انسان بی‌گناه قربانی شدند.
رییس‌جمهوری در این بیانیه تاکید کرد: انالله و انا الیه راجعون؛ ملت شریف ایران؛ با نهایت تأسف و تأثر، ساعاتی قبل از نتیجه تیم تحقیقاتی ستاد کل نیروهای مسلح مربوط به انحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی مطلع شدم. در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز امریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش امریکا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و ده‌ها انسان بی‌گناه قربانی شدند. ایران از این اشتباه فاجعه بار بسیار متأسف است و اینجانب از سوی جمهوری اسلامی ایران به خانواده‌های قربانیان این فاجعه دردناک، عمیقا تسلیت عرض می‌کنم و به کلیه دستگاه‌های ذیربط دستور می‌دهم که تمامی اقدامات لازم را برای جبران، همدردی و دلجویی از ایشان به عمل آورند. در ادامه این بیانیه اشاره شد: همچنین ضمن ابراز تأسف شدید، همدردی دولت ایران را به ملت‌ها، دولت‌ها و خانواده‌های قربانیان غیرایرانی تقدیم می‌نمایم. وزارت امور خارجه، همکاری کامل کنسولی برای شناسایی و بازگرداندن پیکرهای قربانیان به خانواده‌هایشان را به عمل می‌آورد. این حادثه دردناک موضوعی نیست که به سادگی بتوان از کنار آن گذشت. می‌بایست تحقیقات تکمیلی برای شناسایی کلیه علل و عوامل این فاجعه ادامه یافته و مسببین این اشتباه نابخشودنی مورد پیگرد قانونی قرار گرفته و نتایج به استحضار ملت شریف ایران و خانواده‌های قربانیان برسد. رییس‌جمهوری در پایان تاکید کرد: همچنین ضرورت دارد برای رفع نقاط ضعف سامانه‌های پدافندی کشور، ترتیبات و تمهیدات لازم اتخاذ گردد تا هرگز چنین فاجعه‌ای تکرار نشود. مجددا ضمن اظهار همدردی با خانواده‌های قربانیان این حادثه دردناک، برای درگذشتگان از درگاه الهی، غفران و رحمت الهی و برای بازماندگان صبر و اجر مسألت دارم.
دستور رییس قوه قضاییه برای تسریع در اقدامات قضایی حادثه سقوط هواپیما
بعد از درخواست رییس‌جمهوری در خصوص ضرورت برخورد قاطع با متخلفان حادثه، رییس قوه قضاییه نیز طی دستوری به رییس سازمان قضایی نیروهای مسلح، ضمن اعلام تسلیت مجدد به بازماندگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، جمع‌آوری مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه دلخراش را مورد تاکید قرار داد. به گزارش قوه قضاییه، در این پیام آمده است: حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای بهرامی، ریاست محترم سازمان قضایی نیروهای مسلح؛ سلام علیکم؛ احتراماً با عنایت به بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح در خصوص حادثه تأسف بار سقوط هواپیمایی اکراینی که منجر به شهادت و جان باختن تعدادی از هموطنان و اتباع برخی کشورهای دیگر شده است ضمن تسلیت مجدد به خانواده‌های داغدار، بدینوسیله مقرر میدارد: سازمان قضایی نیروهای مسلح در اسرع وقت با دریافت و جمع‌آوری مستندات مربوط به ستاد کل نیروهای مسلح، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان هواپیمایی کشور و اخذ توضیح از مقامات مسوول مطلع، نسبت به شناسایی واقعیت قضایی مقصرین بروز این حادثه ناگوار اقدام و برابر ضوابط و مقررات قانونی رسیدگی و نتیجه را به صورت مستمر به اینجانب منعکس کنند.
نیروهای مسلح و سپاه نمی‌خواستند این ماجرا را پنهان کنند
با مشخص شدن ابعاد اصلی موضوع حدود ظهر بود که فرمانده نیروی هوافضای سپاه در سخنانی که به صورت زنده از صداوسیما پخش شد با اشاره به سانحه سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین گفت: ما گردنمان از مو باریکتر است همه مسوولیت کار را می‌پذیریم و هر گونه تصمیمی مسوولان بگیرند ما مطیع اجرای آن هستیم. سردار سرتیپ پاسدار امیرعلی حاجی‌زاده دیروز در تشریح جزییات حادثه سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین افزود: حادثه دلخراش سرنگونی هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین را در غرب کشور بعد از اجرای عملیات ضربات موشکی علیه پایگاه‌های امریکا شنیدم. وی اضافه کرد: موقعی که اطمینان پیدا کردم این اتفاق افتاده آرزوی مرگ کردم برای خودم که ای کاش می‌مردم و این حادثه را شاهد نبودم ما یک عمر خودمان را پیشمرگ مردم کردیم و امروز هم آبرویمان را با خداوند متعال معامله می‌کنیم و در این شرایط سخت مقابل دوربین‌ها ظاهر شدیم توضیح بدهیم. فرمانده هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه داد: بررسی‌های این حادثه توسط ستادهای بالاتر و مجموعه قوه قضاییه بررسی و اطلاعات کامل می‌شود و همین ابتدای صحبت عرض کنم که ما گردنمان از مو باریکتر است همه مسوولیت کار را می‌پذیریم و هر گونه تصمیمی مسوولان بگیرند مطیع اجرای آن هستیم. وی ادامه داد: بیش از یک هفته شرایط و التهابات منطقه و احتمال درگیری نسبت به سال‌های گذشته شاید از ابتدای انقلاب بی‌سابقه بود و احتمال درگیری بالا بود. نیروهای هر دو طرف در آماده‌باش صددرصد بودند به‌ویژه که امریکایی‌ها اعلام کرده بودند ۵۲ نقطه در ایران را می‌زنند. برای همین همه یگان‌های آفندی و پدافندی در آماده باش صددرصد بودند. حاجی‌زاده گفت: آنچه در بررسی‌های ما انجام شد شب حادثه وضعیت آمادگی را در سطح جنگی قرار دادند و بالاترین سطح آماده‌باش توسط شبکه یکپارچه پدافند به سامانه‌ها ابلاغ می‌شود. در این شرایط تعدادی از سامانه‌های پدافندی به رینگ پدافند تهران اضافه شد. یعنی اولین سامانه‌هایی که در محدوده غرب تهران مستقر می‌شود، این حادثه توسط آن رقم خورده است. فرمانده هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی افزود: در چندین مرحله این آماده‌باش سه - سه که بالاترین سطح آماده باش است به همه شبکه تاکید می‌شود و همه سامانه‌های پدافندی در بالاترین سطح آمادگی به سر می‌بردند.
گزارش شده بود کروز به سمت ما شلیک شده است
وی یادآورشد: در مراحل مختلف چندین بار به این سامانه‌ها از جمله همین سامانه که درگیر شده توسط شبکه یک‌بارچه اعلام می‌شود، موشک‌های کروزی به سمت کشور شلیک شده است و در یکی دو مرحله تاکید می‌شود و گزارش‌های واصله مبنی بر این است که این کروزها در مسیر هستند و آمادگی داشته باشید. فرمانده هوافضای سپاه خاطرنشان کرد: در واقع سامانه‌ها در بالاترین سطح آمادگی قرار داشتند و کافی بود شاسی را فشار دهید. به آنها گفته شده کروزها شلیک شده و در مسیر است. این سامانه درگیر شده و شلیک موشک داشته است. این مقام نظامی اضافه کرد: ما پیش بینی کردیم و مصاحبه‌ای با خود اپراتور شده است که پخش خواهد شد. ایشان (اپراتور) اظهار می‌کند که ما چندین بار درخواست کردیم که فضای کشور از پروازها متوقف شود و به اصطلاح (CLEAR) شود که در شرایط سه سه طبیعی است که درخواست شود. حاجی‌زاده با تشریح چگونگی نحوه اصابت موشک به هواپیمای مسافربری اوکراینی، محل استقرار سامانه پدافند یا سامانه‌ای که ساعت ۱۲شب مستقر و آماده بوده را نشان داد و گفت: زمانی که هواپیما از فرودگاه امام بلند می‌شود، (سامانه) به سمتی که (با اشاره به نقطه اصابت) می‌بیند می‌رود؛ با توجه به اطلاعاتی که به این اپراتور داده بودند که وضعیت جنگی است و موشک کروز شلیک شده است این بنده خدا این را کروز تشخیص می‌دهد.
سازمان هواپیمایی کشوری
بر اساس دانسته‌های خود عمل کرد
وی ادامه داد: او موظف بود در این شرایط تماس و تاییدیه بگیرد و خبط این اپراتور هم از همین نقطه است. اما در این شرایط ظاهرا سیستم ارتباطی‌اش با اختلال مواجه بود. حالا یا سامانه جمینگ باعث شده یا شبکه شلوغ بوده، به هر ترتیب نمی‌تواند ارتباط بگیرد. در این شرایط ۱۰ ثانیه فرصت داشت تصمیم بگیرد می‌توانست بزند و می‌توانست نزند که متاسفانه تصمیم بد را می‌گیرد و موشک شلیک می‌شود و هواپیما مورد اصابت قرار می‌گیرد. فرمانده هوافضای سپاه در خصوص عملکرد سازمان هواپیمایی کشوری اظهار داشت: عزیزان سازمان هواپیمایی کشوری از این مساله دفاع می‌کردند و می‌گفتند که این حادثه به خاطر اصابت موشک نیست. آنها براساس دانسته‌های خود عمل می‌کردند و از این حادثه اطلاعی نداشتند. حاجی‌زاده ادامه داد: بنده صبح چهارشنبه نسبت به این مساله مطلع شدم و به مسوولان اطلاع دادم. من در غرب کشور بودم. من نسبت به تقارن این دو حادثه مشکوک بودم بلافاصله به تهران آمدم و گفتم احتمالا هواپیمای خودی را زده‌ایم. وقتی به تهران رسیدم دیدم ستاد کل هیاتی را برای بررسی این حادثه تشکیل داده و این تیم و کسانی که در این قضیه دخیل هستند را در قرنطینه قرار داده است. یعنی نمی‌شد چیزی را به دیگران بگوییم. وی یادآورشد: دلیل آنکه اطلاع‌رسانی درباره این حادثه چند روز طول کشید، برای نگفتن و پنهان کردن ماجرا نبود بلکه روال این است. صبح جمعه همه اطلاعات جمع و مشخص شد، واقعه چه بوده است. بعد از این حادثه، ستاد کل اقدام به رسانه‌ای کردن موضوع کرد. بنده بعد از اطلاع به مقامات اطلاع دادم. بعد از آن ستاد کل برای بررسی و ارزیابی وارد ماجرا شد و رسیدگی کرد که سریعا هم انجام شد. این مقام ارشد سپاه پاسداران در خصوص اظهارات مسوولان سازمان هواپیمایی کشوری مبنی بر رد اصابت موشک به هواپیما گفت: این عزیزان بر اساس دانسته خود عمل می‌کردند. آنها مقصر نیستند ما مقصر هستیم. هواپیما در مسیر خود بوده است. اگر گناهی بوده، عناصر ما خبط و خطا کردند و ما باید پاسخگو باشیم. وی تصریح کرد: سازمان هواپیمایی کشور درباره اصابت موشک براساس اطلاعات خود اظهارنظر کرده و بر اساس دانسته خود عمل کرده است. حاجی‌زاده افزود: براساس دانسته‌های آنها اگر موشکی به هواپیما برخورد می‌کرد، این هواپیما باید در همان آسمان منفجر و متلاشی می‌شد اما این موشک چون کوچک بوده، هواپیما در آسمان منفجر نشده و در زمین متلاشی شده است.
آمادگی حمله همه‌جانبه را داشتیم
وی عنوان کرد: نیروهای مسلح و سپاه نمی‌خواستند این ماجرا را پنهان کنند ولی روال این بوده است. ما هم متاسف هستیم و مانند خانواده شهدا خود را شریک غم آنها می‌دانیم.
فرمانده هوافضای سپاه با بیان اینکه این حوادث، هزینه شیطنت‌ها و اقدامات امریکا در منطقه است، یادآور شد: آن شب آمادگی حمله همه‌جانبه را داشتیم. من آن شب در غرب کشور بودم. احتمال شلیک موشک کروز و ورود هواپیمای جنگنده را داشته و آماده درگیری همه‌جانبه بودیم ولی به خاطر تصمیم‌گیری عجولانه یک فرد، شاهد این حادثه بودیم. سردار سرتیب حاجی‌زاده در پاسخ به سوالی درباره علت عدم اعلام ممنوعیت پروازهای مسافری و تجاری در هوای کشور گفت: نمی‌خواهم کسی را متهم کنم، ما اینجا اطلاع‌رسانی می‌کنیم تا گروه‌هایی که مسوول هستند، این مساله را بررسی و رسیدگی کنند. بعد از بررسی توسط آنها می‌توان متهم را مشخص کرد. وی افزود: از دید من در شرایط جنگی، باید از سوی مسوولان ذیربط ممنوعیت پرواز اعلام می‌شد اما به هر ترتیب اتفاق نیفتاد. حاجی‌زاده با تاکید بر نقش نهادهای نظامی در وقوع این فاجعه گفت: مشکل عدم اعلام ممنوعیت پرواز به بخش هوانوردی برنمی‌گردد و هر خطا و مشکلی بوده در مجموعه نیروهای مسلح است. بخش دولتی، کشوری و شرکت فرودگاه‌ها هیچ تقصیر و قصوری ندارند. فرمانده هوافضای سپاه خاطرنشان کرد: این کار وظیفه ما هم نبوده است. مسوول این موضوع افراد دیگری بوده‌اند و آنها باید مدیریت می‌کردند. همانطور که در آن شب من در غرب کشور عملیات ضربات موشکی را فرماندهی می‌کردم و شرایط را کنترل می‌کردم، در این بخش هم عزیزان دیگری مسوول بودند و آنها باید این اقدامات را انجام می‌دادند. منتها این زمینه فراهم شد تا این فرد، این خطای بزرگ را انجام دهد و متاسفانه این حادثه رخ بدهد.
