معضل «پیمانه‌ای» کارت سوخت
گروه انرژی|
از همان روزهای آغازین اجرای دوباره طرح سهمیه‌بندی بنزین و راه‌اندازی مجدد سامانه کارت سوخت، مشکل جدیدی سربرآورد؛ برخی از مردم گزارش دادند که بیشتر از حجم بنزینی که در باک خودرو خود ریخته‌اند از سهمیه کارتشان کسر شده است. پس از گذشت دو ماه، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی طی اطلاعیه‌ای این مساله را تایید کرد و درباره دلیل این اتفاق توضیح داد که کسر بنزین از سهمیه‌ها به صورت پیمانه‌ای و در حجم 3.99 لیتری صورت می‌گیرد، بدین‌صورت که هر پیمانه بنزین پیش از دریافت آن از سوی مشتری، از حساب او کسر می‌شود و با این حساب محتمل است که عده‌ای مشاهده کنند که از سهمیه کارت سوختشان بیش از بنزینی که دریافت کرده‌اند کسر شده است. به گفته نصرت‌الله سیفی، رییس سابق بهینه‌سازی مصرف سوخت موضوع پیمانه‌بندی سوخت در طرح سهمیه‌بندی امر جدیدی نیست و فقط اکنون این پیمانه بزرگ‌تر از گذشته شده است. نکته دیگر آنکه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد که مردم خیالشان از این بابت راحت باشد که حجم اضافی کسر شده از سهمیه، در مبلغ پرداختی آنها محاسبه نمی‌شود و همچنین چنانچه کارت سوخت خود را دوباره وارد همان دستگاهی کنند که از حساب سهمیه بنزینشان کسر کرده، حجم اضافی کسر شده به حساب سهمیه‌شان باز خواهد گشت. نکته آخر آنکه چنانچه شهروندان به شکل صحیح اقدام به سوختگیری کنند، هیچ‌کدام از مشکلات مذکور اتفاق نخواهد افتاد. با این توضیحات، حداکثر حجم بنزین کسر شونده از کارت سوخت‌ها منطقا نباید بیشتر از 3.99 لیتر باشد، اما بررسی‌های میدانی «روزنامه تعادل» از ماموران جایگاه‌های پمپ بنزین و مراجعان بیانگر آن است که کسر سهمیه از کارت‌ها حتی در حد 7 لیتر هم اتفاق افتاده است.
اواخر آبان‌ماه که طرح سهمیه‌بندی بنزین به اجرا درآمد، خبرنگار «روزنامه تعادل» سری به چند جایگاه سوخت زد تا حال و هوای پمپ بنزین‌ها پس از اجرای این طرح را مورد بررسی قرار دهد. در بازدید از یکی از جایگاه‌های سوخت، یکی از موتورسوارانی که در جایگاه حاضر بود، پس از سوختگیری به سراغ متصدی آمد و شکایت کرد که بیشتر از بنزینی که برداشت کرده از سهمیه کارت سوختش کسر شده است. به گفته این موتورسوار، او 4 لیتر بنزین زده، اما بیش از 6 لیتر از حساب سهمیه‌اش کسر شده بود. جایگاهدار در پاسخ به او گفت که از این پس، پیش از بیرون کشیدن کارت سوختش، دکمه خروج را بزند تا مشکلی ایجاد نشود. اکنون در حالی دو ماه از آغاز دوباره طرح سهمیه‌بندی بنزین می‌گذرد که در این مدت، جسته گریخته شکوه‌هایی درباره کم شدن غیرعادی سهمیه سوخت شهروندان در فضای مجازی منتشر شده است و سرانجام در تاریخ 23 دی‌ماه، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به این گزارش‌های مردمی واکنش نشان داد و آن را تایید کرد.
در اطلاعیه این شرکت، برداشت زودهنگام کارت سوخت از دستگاه کارتخوان، دلیل کاهش سهمیه سوخت عنوان شد و توضیح داده شد که «طراحی سامانه هوشمند سوخت برای جلوگیری از تخلف حاصل از بیرون کشیدن کارت حین سوختگیری، بدین شکل است که با وارد کردن کارت هوشمند سوخت در کارتخوان و مشخص شدن مقدار سهمیه، با آغاز سوختگیری، ابتدا ۳.۹۹ لیتر از سهمیه کسر می‌شود و سوختگیری آغاز می‌شود؛ پس از پایان پیمانه نخست، ۳.۹۹ لیتر دیگر از سهمیه کم می‌شود و دوباره سوختگیری ادامه می‌یابد و این فرایند به‌صورت پیمانه پیمانه تا پایان سوختگیری ادامه خواهد داشت.» بنا بر اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، «اگر در حین سوختگیری کارت از کارتخوان بیرون کشیده شود، مقداری که باقیمانده ۳.۹۹ لیتر است از سهمیه آن کارت کسر می‌شود (برای نمونه اگر فرد ۲ لیتر سوختگیری کرده است و کارت را بیرون بکشد، ۱.۹۹ لیتر بیشتر از سهمیه آن کارت کم می‌شود) و اگر همان کارت، دوباره وارد همان کارتخوان شود، سهمیه‌ای که بیشتر از لیتراژ برداشت شده از نازل کم شده است، به کارت برگردانده می‌شود.»
خبرنگار «تعادل» دیروز مجددا به چند پمپ بنزین در تهران مراجعه کرد. برخی از مردمی که از آنها درباره تجربه کسر بیش از اندازه بنزین از سهمیه کارتشان سوال شد، پاسخ دادند که چنین تجربه‌ای داشته‌اند و برخی دیگر نیز پاسخ دادند که به این موضوع دقت نکرده‌اند. جایگاهداران نیز گفتند که مراجعات مردمی برای شکایت در این باره به‌طور روزانه اتفاق می‌افتد و آنها تلاش می‌کنند که با راهنمایی مردم برای سوختگیری به شیوه صحیح، به آنها کمک کنند. یکی از ماموران جایگاه‌ها بیان کرد که بابت بنزین کسر شده از سهمیه شهروندان، پمپ بنزین‌ها هیچ سودی کسب نمی‌کنند. به گفته این مامور جایگاه، مشاهده شده است که با وارد کردن کارت سوخت یک مشتری به دستگاه، حدود 4 یا 5 لیتر بنزین بیش از انچه او سوختگیری کرده کسر شده و حتی مواردی با کسر 7 لیتر بنزین از کارت سوخت هم رویت شده است. این در حالی است که بر اساس آنچه از اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی استنباط می‌شود، هر پیمانه تعیین شده 3.99 لیتر است و بنابراین حداکثر حجمی از بنزین که از کارت‌های سوخت کسر می‌شود نباید بیش از این ظرفیت باشد.
ماموران جایگاه‌های سوختی که «تعادل» با آنها مصاحبه کرد، بیان کردند که شایعات پیرامون لزوم سوختگیری شهروندان در مضربی از 3.99 صحت ندارد و تنها کافی است که مشتریان پیش از خارج کردن کارت سوختشان از دستگاه، نازل را در جای خود قرار داده و دکمه خروج را بزنند و تا پایان یافتن پردازش دستگاه صبر کنند، سپس کارت سوخت خود را بردارند. یکی از جایگاهداران اظهار کرد که این وضعیت کسر بیش از اندازه از سهمیه هم برای کارت‌های سوخت شخصی و هم برای کارت‌های سوخت جایگاهداران صدق می‌کند و تا آنجا که او مشاهده کرده، تنها کارت‌های سوختی که از این قانون معاف‌اند، کارت‌های کمی و کیفی متعلق به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است که به منظور سنجش و ارزیابی جایگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پیمانه‌بندی، طرحی نو؟
به گفته یکی از جایگاهداران، در 15 سالی که از حضور او در این شغل می‌گذرد، این نخستین‌بار است که با چنین مساله‌ای مواجه شده و در دوره پیشین اجرای سهمیه‌بندی سوخت، معضل کسر بیش از اندازه سهمیه سوخت وجود نداشته است. با این حال، نصرت‌الله سیفی، رییس سابق بهینه‌سازی مصرف سوخت که در اویل دهه 80خورشیدی سیاست‌گذاری سهمیه‌بندی سوخت را انجام داده است، با ذکر اینکه او در بخش عملیاتی سهمیه‌بندی سوخت مسوولیتی نداشته است، به «تعادل» گفت که با توجه به گزارش‌های پراکنده‌ای که در دوره گذشته سهمیه‌بندی سوخت وجود دارد، احتمالا پیمانه‌بندی سوخت در آن دوره هم وجود داشته، اما حجم این پیمانه کمتر بوده و بنابراین کمتر احساس می‌شده است. سیفی بیان کرد که در آن زمان احتمالا این پیمانه کمتر از یک لیتر بوده و اکنون شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی این پیمانه را 3.99 لیتر در نظر گرفته است. به گفته او، این شرکت می‌تواند حجم این پیمانه را کاهش دهد.
هزینه بنزین کسر شده مازاد محاسبه نمی‌شود
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در اطلاعیه خود تاکید کرد که در صورت خارج کردن زودهنگام کارت سوخت از کارتخوان جایگاه، سوختگیری قطع می‌شود، بنابراین تنها به اندازه لیتراژ سوخت‌گیری‌شده، هزینه محاسبه خواهد شد.
این شرکت همچنین اعلام کرد که با تمام این توضیحات، بهتر است که برای اجتناب از کسر اضافی از سهمیه بنزین، سوختگیری به شکل صحیح آن انجام شود. یعنی مردم ابتدا کارت سوخت شخصی را داخل کارتخوان قرار دهند، سپس رمز چهار رقمی آن را وارد کنند، نازل را بردارند و سوختگیری را آغاز کنند، پس از پایان سوختگیری، نازل را به درستی سر جای خود قرار دهند و پس از مشاهده پیام «کارت را‌بردارید» کارت سوخت شخصی خود را از کارتخوان خارج کنند. بنابراین مشتریان باید از برداشتن کارت سوخت شخصی خود از کارتخوان جایگاه عرضه سوخت پیش از قرار دادن نازل در جای خود، خودداری کنند.
