فرجام امضاکنندگان برجام

حسین   بداغی|

هفته گذشته به دنبال گام پنجم و نهایی ایران در کاهش تعهدات برجامی، تروییکای اروپایی از آغاز فرآیند مکانیسم ماشه خبر دادند. در این راستا، با تحولات صورت گرفته در سرنوشت برجام، این پرسش مطرح است که امضا‌کنندگان برجام شامل وزرای خارجه کشورهای 1+5 در حال حاضر به چه کاری مشغول هستند و در چه سمت و موقعیتی قرار دارند؟

در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا با اعلان خروج رسمی از برجام، ایران را متهم به عدم پایبندی به این توافق کرده و گفت ایران هرگز به برجام پایبند نبوده است

از آن تاریخ تاکنون، ایران به خروج ایالات متحده از برجام، در 5 گام کاهش تعهدات هسته‌ای، به امریکا پاسخ داده است؟.

در گام‌های اول، دوم، سوم و چهارم ایران به کشورهای باقی مانده در برجام 60 روز فرصت داد تا به تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی عمل نمایند، اتحادیه اروپا برای عمل به وعده‌های خود کانال مالی اینستکس را راه‌اندازی کرد ولی در عمل این کانال نتوانست خواسته‌های ایران را برآورده نماید، و ایران در نهایت گام پنج و نهایی کاهش تعهدات هسته‌ای را برداشت و دولت حسن روحانی طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست. بر اساس این بیانیه در گام پنجم کاهش تعهدات، جمهوری اسلامی، آخرین مورد کلیدی از محدودیت‌های عملیاتی ایران در برجام، یعنی «محدودیت در تعداد سانتریفیوژها» را کنار می‌گذارد.

 در واکنش به این اقدام ایران، کشورهای اروپایی عضو برجام تصمیم به فعال‌سازی «مکانیسم حل اختلاف» گرفتند. این مکانیسم روندی است که در صورت طی کردن کامل مراحل، به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منتهی خواهد شد.

برنامه جامع اقدام مشترک: (Joint Comprehensive Plan of Action) یا برجام، به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه 1+5 (شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس، ایالات متحده امریکا و آلمان) منعقد شد.

از آن روزها بیش از 4 سال می‌گذرد امریکا از برجام خارج شده، ایران اعلام نموده که هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی برای خود قائل نیست و اعضای اروپایی برجام نیز مکانیسم ماشه را فعال نمودند. گویی آن کنفرانس خبری اعضای برجام در هتل کوبورگ شهر وین به یک خاطره دور تاریخی و پاک شده از اذهان مبدل شده است.

در این نوشتار قصد داریم سرنوشت امضاکنندگان برجام را بررسی نماییم:

 «جان کری» متولد ۱۱ دسامبر ۱۹۴۳: وزیر امورخارجه ایالات متحده امریکا پس از حدود سه دهه نخستین وزیرخارجه‌ای بود که پشت میز مذاکره با همتای ایرانی خود نشست، او تا ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ در سمت خود باقی ماند با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری، سیاست امریکا در قبال ایران با چرخشی 180 درجه‌ای مواجه شد و امروزه جانشین کری، مایک پمپئو با تعیین 12 پیش شرط برای مذاکره با ایران  همچنین سیاست فشار حداکثری رویکرد تقابلی و بسیار متفاوت‌تر از جان کری در قبال ایران اتخاذ نموده است.

جان کری در آخرین اظهارنظر خود در مورد برجام هفته پیش در گفت‌وگو با «آر.ان.دی.» آلمان از کشورهای اروپایی درخواست کرد که با وجود مخالفت امریکا به توافق هسته‌ای با ایران پایبند باشند. در حال حاضر جان کری پس از بازنشستگی از خدمات دولتی در حال برنامه‌ریزی برای انتشار خاطرات خود است، او همچنین درمصاحبه با شبکه‌های خبری به انتقاد از سیاست‌های داخلی و خارجی ترامپ می‌پردازد.

 «فرانک والتر اشتاین ‌مایر»‌زاده ۵ ژانویه ۱۹۵۶: او عضو حزب سوسیال دموکرات آلمان و متعلق به جناح راست این حزب است، در هنگام امضای برجام او وزیرخارجه دولت مرکل بود و نقش بسیار فعالی در امضای توافقنامه برجام ایفا کرد همچنین وی مدتی پس از برجام در ۲۵ مهر ۱۳۹۴ به ایران سفر کرد.

هم‌اکنون هایکو ماس در کابینه مرکل مسوولیت وزارت خارجه را برعهده دارد و سیاست آلمان در قبال ایران و برجام تغییر چندانی نداشته است.  آلمان همچنان از حفظ برجام به عنوان توافقی برای امن‌تر کردن دنیا دفاع می‌نماید. فرانک والتر اشتاین ‌مایر از ۱۹ مارس ۲۰۱۷ به عنوان دوازدهمین رییس‌جمهور آلمان مشغول فعالیت است.

 «فیلیپ هموند» متولد ۴ دسامبر ۱۹۵۵: سیاستمدار محافظه‌کار بریتانیایی که هنگام امضای برجام وزیر امورخارجه دولت ترزا می‌بود، وی پس از امضای برجام با حضور در تهران سفارت انگلیس را پس از چهار سال بازگشایی کرد و گفت: اکنون لحظه‌ای تاریخی برای روابط انگلیس و ایران است.

جانشین او در وزارت خارجه در حال حاضر دومینک راب وزیر امور خارجه بریتانیا در دولت بوریس جانسون است، همچنین سیاست بریتانیا در قبال ایران با روی کار آمدن بوریس جانسون تندتر شده و روز گذشته جانسون در گفت‌وگو با شبکه بی‌بی سی از جایگزینی توافق ترامپ به جای برجام حمایت کرد.

فیلیپ هموند که تا ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۹ وزیر خزانه داری انگلیس بود پس از استعفا اعلام کرد در انتخابات انگلیس شرکت نخواهد کرد.

 «لوران فابیوس» متولد ۲۰ آگوست ۱۹۴۶: عضو حزب سوسیالیست فرانسه و وزیر امور خارجه فرانسوا اولاند در زمان امضای توافق برجام، که موضع سختگیرانه‌ای نسبت به باقی اعضای 1+5 در قبال ایران داشت.

وی کمی پس از انعقاد برجام، در ۷ مرداد ۱۳۹۴ به تهران سفر کرده و با حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران و جواد ظریف، وزیر خارجه ایران دیدار کرد. وی در ۱۰ فوریه ۲۰۱۶ از سمت خود کنار رفت، همچنین از 8 مارس 2016 در سمت رییس شورای قانون اساسی مسوولیت به عهده گرفته است.

جانشین وی هم‌اکنون ژان لودریان در دولت ماکرون است، همچنین سیاست‌های فرانسه در قبال ایران و برجام حفظ توافقنامه، تلاش برای میانجیگری و برقراری مذاکرات جدید بین ایران و امریکاست.

 «فدریکا موگرینی» ‌زاده ۱۶ ژوئن ۱۹۷۳: سیاستمدار ایتالیایی از حزب دموکراتیک ایتالیا که در زمان امضای برجام مسوولیت سیاست خارجی اتحادیه اروپا را برعهده داشت که به گفته ناظران نقش بسیار مهم و محوری در به سرانجام رسیدن توافقنامه برجام ایفا کرد. او تا ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹ در سمت خود مشغول فعالیت بود جانشین او جوزپ بورل است که به نظر می‌رسد مواضع تندتری در قبال ایران و برجام نسبت به خانم موگرینی دارد، همچنین در حال حاضر وی از سوی دبیرکل سازمان ملل به عضویت هیات امنای گروه بین‌المللی بحران منصوب شده است.

 «سرگئی ویکتوروویچ لاوروف» متولد ۲۱ مارس ۱۹۵۰: دیپلمات ارمنی تبار که به عنوان وزیرخارجه روسیه از کلیدی‌ترین اعضای 1+5 در امضای برجام بود، در دوره لاوروف سیاست خارجی روسیه تحت هدایت او پیوندی عمیق در روابط ایران و روسیه شکل گرفت و دو کشور را به سمت یک اتحاد استراتژیک سوق داد و در مسائل مهم منطقه‌ای از جمله موضوع سوریه، افغانستان و عراق و همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای مرکزی و قفقاز و مقابله با گروه‌های تکفیری از جمله همکاری‌های دو کشور ایران و روسیه قلمداد می‌شود.

به عقیده لاوروف فروپاشی برجام باعث آشفتگی روابط بین‌الملل خواهد شد او همچنین در مورد فعال کردن مکانیسم حل اختلاف در برجام گفته که این موضوع یک تصمیم سیاسی خطرناک است.

در پایان هفته گذشته به دنبال اعلام پوتین برای یک‌سری اصلاحات سیاسی دولت دیمیتری مدودف و کل کابینه از جمله سرگئی لاوروف استعفا کردند البته کابینه تا تشکیل دولت جدید همچنان به وظایف خود ادامه خواهد داد.

از میان سایر امضا‌کنندگان برجام دو وزیر خارجه ایران (محمدجواد ظریف) و وزیرخارجه چین (وانگ لی) همچنان در همان سمت زمان امضای برجام، مشغول به کار هستند.