نقش دولت الکترونیک در مقابله با فساد
رییس مرکز ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد گفت: در حوزه فساد همگرایی وجود دارد اما در حوزه مبارزه با فساد که صورت سازمان یافته و سیستمی صورت می‌گیرد با یک لشکر پراکنده مواجه هستیم.
کاظم پالیزدار دبیر ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی در چهل و یکمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه با موضوع شفافیت و فساد ستیزی در فضای مجازی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر رویکرد مبارزه با فساد و تغییر نگرش در افکار عمومی منجر به مطالبه‌گری برای یافتن علت و ریشه‌های فساد شده است، گفت: این نوع نگاه بستری را برای حرکت به سمت جامعه سالم ایجاد کرده است. ما امروزه در مرحله گذار قرار داریم و مراحل اینچنینی قطعا یکسری آسیب‌ها و نقص‌هایی دارد و هر چقدر به سمت جلو برویم از این نقص‌ها کاسته خواهد شد.
پالیزدار اظهار داشت: فساد اقتصادی در گذشته یا مخفی بوده یا به این شدت در دسترس نبوده است. به‌طور مثال در هر مقطعی که تفاوت نرخ ارز و ارز سهمیه‌ای داشتیم بستر فساد برای یکسری افراد مهیا می‌شد. اما در گذشته به دلیل نبود اطلاعات شفاف و سیستم‌های سنتی قابل کشف و پیگیری نبود.
وی گفت: امروز صدای فساد، از خود فساد در جامعه بیشتر است که من این را آفت می‌دانم. صدای فساد امروز به واسطه وجود بسترهای فضای مجازی و رسانه‌های سوشال مدیا و شبکه‌های اجتماعی بیشتر شده در حالی که واقعیت فساد اینطور نیست. شبکه مجازی مزایای زیادی دارد اما اگر این فضا مورد سوءاستفاده قرار بگیرد حکایت تیغ جراحی است که یک جایی به نحوه احسن کار می‌کند و یک جایی خیر.
او در ادامه گفت: ما متاسفانه هنوز فرهنگ استفاده از فناوری را نداریم. گاهی اوقات می‌گوییم کشورهای حوزه خلیج فارس هیچ چیزی نداشتند و با شتر تردد می‌کردند اما امروز پیشرفت کرده‌اند. شاید دلیلش این است که آنها کشورشان را روی یک زمین بایر ساختند و بالا آمدند. اما ما چیزهایی روی زمین مان از قبل داشتیم که باید تغییر می‌کردند. این مساله ثابت شده‌ای است که همیشه بدنه مقابل تغییر می‌ایستد.
پالیزدار افزود: این مقاومت شدید در مقابل تغییرات دو حالت دارد، اول از همه نگرانی برای به خطر افتادن امنیت شغلی. کارمندان با این تفکر که اگر فناوری وارد سیستم کاری شان شود آنها از کار اخراج می‌شوند جلوی تکنولوژی و استفاده از آن مقاومت می‌کنند. مساله مهم دیگر انتفاعی است که عده‌ای از سیستم سنتی استفاده می‌کنند و با استفاده از سیستم مدرن مسائلی مانند پول چای و زیر میزی را از دست می‌دهند و جلوی کارشکنی‌های شان گرفته می‌شود.
از پیشرفت دولت الکترونیک
رضایت وجود ندارد
نصرالله جهانگرد عضو هیات علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه صحبت‌های پالیزدار به مساله شفافیت و تاثیر آن در کاهش فساد اقتصادی پرداخت و گفت: ترکیبی از سیاست‌گذاری و قوانین می‌توانند موجب اختلاف پتانسیل ارزش افزوده شوند. کتمان این مساله برای عده‌ای رانت ایجاد کرده و برای عده‌ای زیان به بار می‌آورد.
وی افزود: زمانی که از مساله صحبت می‌کنیم بخشی از فساد در اندازه‌های بزرگ نظام اقتصادی و اجتماعی و بخشی در قسمت خرد است. به نظر من حلال هر دوی این مشکلات این است که جامعه ذی‌نفع به‌طور شفاف، اطلاعات مسائل اقتصادی را داشته باشد. اگر همه جامعه اطلاعات تصمیم‌گیری ما را در اندازه‌های کلان و خرد داشته باشند محیط نهی از منکر بزرگی شکل می‌گیرد.
جهانگرد اضافه کرد: در هر محیط اقتصادی و اجتماعی ۵ پارامتر است که رعایت آنها باعث جلوگیری از مفاسد اقتصادی می‌شود. اقتصاد مبادله کالا، خدمات و پول بین افراد روی زمین است. باید بتوانیم کالا، خدمات و پول را با هویت کنیم و آن را به ثبت برسانیم و روند مبادله بین شخصیت‌های حقوقی و حقیقی را در مکان مشخص ببینیم. اگر این پنج پارامتر به صورت واحد قابل مشاهده باشد تمام موضوعات که حامل ارزش افزوده است، توسط ناظرین دیده می‌شود و شفافیت اقتصادی و نظام مالیاتی را به دنبال خواهد داشت.
او با تاکید بر اینکه تمام این مسائل امکان پذیر است و شکل‌گیری دولت الکترونیک نیز به همین دلیل بوده است، تصریح کرد: امروز ۹۹ مبادله پول در کشور قابل رد‌گیری است. اما کالا و خدمات هنوز استاندارد واحد را به دست نیاورده‌اند. بنابراین باید این مبادلات را تکمیل کنیم. هویت افراد یونیک شده اما اینکه به عملیات اقتصادی پیوند بخورد موضوعی است که در جریان جاری کشور باید اجرایی شود.
جهانگرد در خصوص پیشرفت دولت الکترونیک گفت: از برنامه و تلاش‌هایی که در این حوزه صورت گرفته است، راضی هستیم اما از میزان پیشرفت خیر. اخیراً که جلسه‌ای در این خصوص با حضور رییس‌جمهوری برگزار شد، وی گله مند بود از اینکه چرا پیشرفت مناسبی رخ نداده است. ما در این حوزه به یک بن بست انسانی رسیده‌ایم. دیگر بحث تکنولوژی نیست. فناوری به لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری در کشور موجود است و هر نقصی قابل ترمیم است. مشکل ما مدیران و تصمیم‌گیرانی هستند که در مقام تصمیم باید اجازه بدهند گذار از سیستم سنتی به یک سیستم شفاف و مدرن اتفاق بیفتد. در گذار از یک ساختار سنتی به یک ساختار مدرن با ۵ مرحله مواجه هستیم. جهانگرد با تاکید بر این مساله افزود: در مرحله اول این تغییر یا گذار نظام سنتی یک کامپیوتر کنار خود می‌گذارد که بیشتر شبیه یک ابزار تزئینی است، در مرحله دوم افراد مشغول در یک سیستم از کامپیوتر استفاده می‌کنند اما در کنار آن روش سنتی را نیز نگه می‌دارد، در واقع این جا فناوری مانند ابزاری است که کارمندان یک مجموعه پشت آن پنهان می‌شوند.
او اظهار داشت: مرحله سوم گذار از سنت به مدرنیته مرحله‌ای است که بسیاری از روش‌های سنتی به بن بست می‌رسند و اجبار استفاده از مکانیزم‌های مدرن به وجود می‌آید اما در این مرحله مشکل این است که دستگاه‌ها با یکدیگر همکاری نمی‌کنند.
وی گفت: برای تغییر در حد و اندازه ملی باید چند دستگاه‌ها با هم همکاری کنند. در ایران برخی دستگاه‌ها به مرحله سوم رسیده‌اند و تعداد اندکی از آنها از سوم به چهارم که مرحله تعاملی با مردم است عبور کرده‌اند. شبکه‌های اجتماعی پلتفرم روابط جامعه است و آینده پیش رو مبتنی بر پلتفرم‌های بزرگ است. نمی‌شود رسانه‌های عمومی کشور در رقابت‌های سیاسی، درباره دستگاه‌های اجرایی سیاه نمایی کنند و بعد که اعتماد عمومی خدشه‌دار و احساس فساد از خود فساد بیشتر شد، برای ترمیم آن تلاش کنند. حسین عابدی جعفری رییس مرکز ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد مدت‌هاست در مصاحبه‌های گوناگون اعلام کرده که ابر چالش نظام، فساد اقتصادی است. او در این باره گفت: اگر کنه و ریشه هر معضلی را باز کنید می‌توانید زیر آن آتش فساد را مشاهده کنید. فساد را به مطالب گوناگونی تشبیه کرده‌اند و بهترین چیزی که می‌توان فساد را به آن تشبیه کرد آتشی است که اگر به دامن جنگل افتاد به هیچ چیزی درون این جنگل رحم نمی‌کند.
وی افزود: اگر فکر کنیم که به جنگل اقتصاد ما آتش فساد افتاده است آن وقت واکنش مان نسبت به فساد متفاوت از واکنشی می‌شود که اکنون به این موضوعات داریم. اول باید نگاه مان را نسبت به فساد متفاوت کنیم تا واکنش مان نسبت به فساد از جنس مبارزه با فساد شود.
او اشاره کرد: فسادی که در کشور ما وجود دارد فقط مخصوص کشور ما نیست و از ۱۹۹۰ بحث مبارزه با فساد در دنیا به عنوان یک بحث جدی آغاز شد. این ادامه پیدا کرد و ساز و کارهای گوناگونی برای مبارزه با آن تعریف شد. در کشور ما از سال ۱۳۸۰ بحث مبارزه با فساد به شکل جدی مطرح شد. زمانی که مقام معظم رهبری در نماز جمعه این مساله را به سه قوه ابلاغ کردند.
عابدی گفت: آن ساز و کاری که ایشان فرمودند قابل پیگیری است که چه شد و دستگاه‌ها چه کردند؟ اتفاقا اردیبهشت سال دیگر هم سالگرد آن ابلاغ است. باید از دستگاه‌ها پرسید که پیرو دستور رهبری چه اقداماتی انجام دادند. نکته بعدی این است که مثل همه ابرچالش‌های نظام، اجزای گوناگون نظام باید درگیر این مبارزه شوند. مانند اتفاقی که در جنگ رخ داد. همه دستگاه‌ها و همه افراد به مبارزه مشغول شدند.
وی اظهارداشت: همه کسانی که دلسوز کشور هستند و از این فسادی که همه جا را فرا گرفته رنج می‌برند، باید برای مبارزه با آن اقدام کنند. در حوزه فساد همگرایی وجود دارد اما در حوزه مبارزه با فساد که صورت سازمان یافته و سیستمی صورت می‌گیرد با یک لشکر پراکنده مواجهیم. قهرمان‌هایی که اگر جلو بیایند یا دستگیر شده یا برای شان ایجاد مشکل می‌شود.
رییس مرکز ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد در واکنش به اعدام افرادی که به عنوان سلطان فساد دستگیر و معرفی می‌شوند گفت: در حوزه مواد مخدر سال‌ها با اعدام سعی شد جلوی این مساله گرفته شود، آیا این اتفاق رخ داد؟ چرا باید امیدوار بود که مجازات‌هایی مانند اعدام بتواند فساد را از بین ببرد؟ فساد مرحله‌ای شکل می‌گیرد و مبارزه با آن نیز مراحلی دارد. اگر ما از آن مراحل غافل شویم ناگزیر آخر خط می‌ایستیم و جای مراحل قبلی را با یک حکم جبران کنیم.
وی تاکید کرد: تمام اندیشمندان دنیا در حوزه مبارزه با فساد بحث پیشگیری را بر همه مراحل دیگر مقدم می‌دانند. اگر پیشگیری موفق نبود باید در حوزه نظارت و مراقبه کار کرد. پیشگیری برای خشک کردن بستر فساد است. در برنامه‌هایی که برای توسعه نوشته می‌شود باید گام‌های مبارزه با فساد را مشخص کرد و ساز و کارهای پیشگیرانه برای آن را در نظر گرفت.
