«ایرانت» جایگزین شبکه ملی اطلاعات
گروه دانش و فن
شبکه ملی اطلاعات این روزها مورد توجه تمامی فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور است. چه مسوولان بالادستی از مقام معظم رهبری که نسبت به کم‌کاری در راه‌اندازی و توسعه این شبکه گله دارند تا رییس‌جمهوری که به وزارت ارتباطات، امر کرده تقویت شبکه ملی را در دستور کار خود قرار دهد؛ از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که مدعی تحقق بخش اعظمی از زیرساخت‌های شبکه ملی است تا شورای عالی فضای مجازی که وظیفه نظارت بر این تحقق را بر عهده دارد و تاحدی منتقد روند پیشرفت شبکه است؛ از شرکت‌های اینترنتی که از طرفی خود را ملزم به پیاده کردن کسب‌وکارشان در شبکه ملی اطلاعات می‌بینند و از طرف دیگر نگران قطعی اینترنت هستند و درنهایت کاربران اینترنت که در هیاهوهای مربوط‌به شبکه ملی سردرگم شدند و هنوز هم نمی‌توانند گزاره‌هایی از جمله «تقویت شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع اینترنت خارجی نیست» را باور کنند. از طرفی مسوولان حوزه ارتباطات بارها عنوان کرده‌اند بسیاری از داده‌هایی که در فضای سایبری ردوبدل می‌شود، نیازی به خروج از کشور ندارند و این کار تنها هزینه اضافه‌ای است که به شرکت‌ها تحمیل می‌شود و با میزبانی داده‌های بومی در کشور می‌توان علاوه‌بر صیانت از این سرمایه‌های ملی، از هزینه‌های رفت‌وبرگشتی داده‌ها به خارج از کشور جلوگیری کرد. اما در عین حال، فراتر از آنچه که با قطعی اینترنت به باورهای عامه وارد شد و آن هم‌ارز شدن راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات با قطع اینترنت بین‌الملل است، دغدغه‌ای که این شبکه به هدف آن ایجاد شده و آن امنیت و استقلال در فضای سایبری است را نمی‌توان نادیده گرفت. در ماه‌های اخیر، اتفاقات بسیاری روی داده که مسوولان، تقویت شبکه ملی اطلاعات را اجباری دانستند و اگرچه معتقدند حضور در فضای بین‌الملل برای رساندن نظر و اعتقاد به جامعه بین‌الملل لازم است، اما وجود شبکه ملی را با قطع دسترسی بیگانه به آن ضروری می‌دانند.
چهار مصداق دشمنی با ایران
در فضای سایبری
سال ۱۳۹۸ اتفاقات بسیار متفاوتی نسبت به انتظارات گذشته و باورها نسبت به بسیاری از مفاهیم اجتماعی، بین‌المللی، حکمرانی، آزادی، حریم خصوصی و ادعای نظام حاکم بر فضای مجازی بین‌المللی رخ داد. در اردیبهشت ۱۳۹۸، گوگل برنامکی را از گوشی هوشمند تلفن همراه میلیون‌ها کاربر ایرانی اندروید حذف کرد، بدون آنکه کاربران مطلع شوند یا حتی سوالی از کاربر مطرح شود. بهانه این کار، وجود اپلیکیشنی خطرناک روی گوشی عنوان شد تا درنهایت با یک اشاره دولت امریکا به گوگل، این برنامه از گوشی میلیون‌ها ایرانی حذف شود.
در دی ماه ۱۳۹۸، پس از ترور قهرمان ملی، شهید حاج قاسم سلیمانی، شبکه اجتماعی اینستاگرام، اغلب پست‌ها و برخی حساب‌های کاربری حامی شهید سلیمانی را حذف یا مسدود کرد، این اقدام در حالی صورت گرفت که این شبکه مدعی آزادی بیان است و البته این کار را به‌دلیل تحریم‌های امریکا علیه ایران و به‌‌بهانه جلوگیری از انتشار مطالب تروریستی انجام داد.
در نیمه دوم دی ماه ۱۳۹۸، یک شرکت ایرانی ارایه‌دهنده خدمات صوت و تصویر آنلاین بدون اعلام قبلی، به بهانه تحریم، از دسترس خارج شد و یک روز طول کشید تا با جابه‌جایی دامنه به خدمت‌دهنده دیگری، مشکل حل شود. این سناریو برای همه خدمات فضای مجازی که در خارج از کشور میزبانی شده‌اند یا سرویس نام دامنه خارجی دارند قابل تکرار است. اوایل بهمن ۱۳۹۸ نیز دامنه «دات‌کام» مربوط به خبرگزاری فارس از دسترس خارج شد. بهانه این قطع خدمت نیز تحریم‌های امریکا علیه ایران عنوان شد. این چهار مصداق را می‌توان نشانه آشکاری از استفاده دشمن از همه ابزارهای در اختیارش (اعم از دولتی، بین‌المللی، سمنی (NGO) و کسب‌وکاری برای مقابله با ایران در نظر گرفت. به همین دلیل است که عضو شورای عالی فضای مجازی معتقد است باید پروژه ایرانت را در سطح ملی جایگزین کرد.
ایرانت چه ویژگی‌هایی دارد
رسول جلیلی، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در گفت‌وگو با مهر در توصیف پروژه ایران‌نت (ایرانت) گفت: «ایرانت نام دیگری بر شبکه ملی اطلاعات است و باعث می‌شود نام این شبکه را دقیق‌تر، کوتاه‌تر و اختصاصی‌تر (در مقابل شبکه دیگر کشورها) بیان کنیم.» او درباره ویژگی‌های ایرانت توضیح داد: «ایرانت شبکه‌ای است در گستره جغرافیایی ایران که مبتنی‌بر پروتکل‌های استاندارد جهانی، ارتباطات و خدمات ارتباطی درون‌شبکه‌ای و برون‌شبکه‌ای را با دسترسی نزدیک به ۱۰۰ درصد فراهم می‌کند. ایرانت در طول اینترنت است و نه در عرض آن. در طول بودن به معنای در امتداد بودن و متفاوت نبودن. ایرانت اتصال به اینترنت و ارایه خدمات ارتباطی و محتوایی اینترنت را فراهم می‌کند، ولی برای دسترسی به خدمات داخلی خود، متوقف اینترنت نخواهد بود. ایرانت شبکه‌ای بسیار پهن‌باند است و مرتباً در حال توسعه و تطابق با نسل‌های ارتباطی روز دنیا. به زودی مقدمات ارتقا به 5G را تجربه خواهد کرد و در دهه بعدی همگان مشترک نسل پنجم ارتباطی. ایرانت بسیار ارزان در مبادله ترافیک داخلی است؛ آنقدر ارزان است که در بسیاری از خدمات محتوایی در حد رایگان، در مبادله ترافیک بین‌المللی تابع نرخ دلار و یورو و یوان و دینار است. در انبارش و رایانش و میزبانی، نرخ رقابتی با دیگر کشورها را خواهد داشت به‌گونه‌ای که انگیزه کافی برای میزبانی داخل کشور فراهم خواهد بود.
در ایرانت، به تولیدکنندگان پهنای باند، یعنی کسانی که محتوای تولیدشده خود را در معرض استفاده مشتریان داخلی و خارجی قرار می‌دهند، اجرت پرداخت خواهد شد. این در استمرار ارزان کردن پهنای باند داخلی تولیدکنندگان محتوا (در حال حاضر) به تحقق خواهد پیوست. در ایرانت حریم خصوصی مورد احترام همه ارکان از سطح حکمرانی تا سطح فراهم‌آورندگان خدمات و دیگر کاربران است و به موازات احراز هویت در ارایه خدمات یک اصل موضوعه است، به‌گونه‌ای که امنیت و حس امنیت در مبادلات مالی، اداری و شخصی در آستانه صددرصدی فراهم شود. ایرانت فراهم‌آورنده زیرساخت اشتغال روزافزون در فضای مجازی و همچنین تسری فعالیت‌های فضای واقعی به فضای مجازی و ممزوج شدن اشتغالات این دو فضا است. بدون ایرانت هر روز شاهد واردات خدمات و محصولات خارجی و کاهش سطح اشتغال در این حوزه خواهیم بود. ایرانت باید بتواند تا حد ممکن نیازهای شهروندان مجازی (یا بگوییم نت‌وندان) خود را در داخل خود تامین کند. ایرانت باید دسترسی شهروندان خود به شبکه جهانی را تضمین کند و خود را غیرقابل تحریم کند. در کلام آخر، ایرانت استقلال ما را در استمرار استقلال سیاسی‌مان فراهم می‌کند. و اینکه لازم است ایرانت را ترویج دهیم، نقد کنیم، گفتمان بسازیم و همگان را به ایجادش ترغیب کنیم چراکه این، یک امر جمع‌سپارانه است.»
جلیلی تاکید کرد: «هیچکس باور نمی‌کرد و باور آن نیز سخت بود که بپذیریم نهادها و شرکت‌های بین‌المللی تحت تأثیر تصمیم سیاسی یک کشور، خدماتی را در فضای مجازی روی اشخاص حقیقی و حقوقی ببندند. حال باید همه دلسوزان و نخبگان و کارشناسان قبول کنند که همه‌چیز برای دشمن حکم اسلحه دارد؛ این اسلحه می‌تواند ظرفیت میزبانی یک خدمت ایرانی در سرزمین خود یا سرزمین هم‌پیمانان خود باشد، می‌تواند خدمت دامنه بین‌المللی، دات‌کام (.com) باشد، می‌تواند محیط سیستم عامل متن باز اندروید باشد یا می‌تواند محیط شبکه اجتماعی تحت قیمومیت خودش باشد که امکان بازی را از برخی بازیگران سلب کرده و نقطه مقابل بازیکنان جعلی و شبیه‌سازی به زمین بازی بیاورد. ما در جمهوری اسلامی ایران، چاره‌ای جز استقلال و خوداتکایی نداریم. استقلال ما در راه‌اندازی و جااندازی ایرانت در سطح ملی است. در ایرانت، دامنه دات ایران (.ir) جای دات کام را می‌گیرد و ماشه آن دست دشمن نیست. زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی و خدمات پایه نرم‌افزاری ایرانی یا با مالکیت و مدیریت ایرانی، بستر ارایه کلیه خدمات و محتوا را فراهم می‌کند و خدمات فضای مجازی ایران، اسیر تصمیمات دشمن آشکار و تروریست ما قرار ندارد.»
البته جایگزینی شبکه ملی اطلاعات با اینترنت بین‌الملل، هرچند که به گفته کسانی که آن را پیشنهاد می‌دهند مساوی با قطع اینترنت نیست، اما نگرانی کسب‌وکارها و کاربران اینترنتی از آنچه که ممکن است با پیشرفت شبکه ملی رخ دهد، باقی می‌ماند؛ مهم‌ترین علت ادامه این نگرانی‌ها هم این است که بارها عنوان شده اتفاق قطعی چندروزه اینترنت اگر یک بار و به‌صورت گسترده رخ داده، بار دیگر هم ممکن است رخ دهد و شاید لازم است مسوولان به‌هر نحوی تضمینی به عدم تکرار این واقعه بدهند تا خیال کاربران راحت شود که دیگر خبری از روزهای خاموشی اینترنتی نیست.
