مکانیسم ماشه اثری بر بازار ارز ندارد

سید‌کمال سید‌علی| کارشناس حوزه ارزی |

اجرای مکانیسم ماشه نهایتا فشار اقتصادی خاصی بر ایران نخواهد آورد و وضعیت بازار ارز ایران حداقل تا پایان سال از این اتفاقات اثری نخواهد داشت و تنها می‌توان انتظار داشت که این اقدامات اثرات سیاسی در پی داشته باشد.

اروپایی‌ها پس از اینکه ایران گام‌های متوالی خود را به تدریج برای کاهش تعهدات برجامی خود برداشت اقدام به استفاده از مکانیسم ماشه کردند. مکانیسمی که براساس آن هر گاه طرفین برجام دچار اختلافاتی شوند از طریق آن طرح دعوا می‌کنند. با این همه به نظر می‌رسد فعلا ایران قصد ندارد به تعهدات برجامی خود برگردد چرا که امریکا با خروج از برجام و تحریم ایران نه تنها تعهدات خود را کنار گذاشت بلکه کاری کرد که دیگر اروپایی‌ها نیز نتوانند به تعهدات خود پایبند بمانند.

 در رابطه با فعال کردن مکانیسم ماشه در اروپا و تبعات ارزی آن برای اقتصاد ایران باید گفت این موضوع از دو منظر قابل بررسی است؛ از یک سو این مساله بعد سیاسی دارد که طبیعتا در این زمینه باید کارشناسان سیاسی نظر بدهند و از اثرات فعال کردن مکانیسم ماشه در این حوزه سخن بگویند. وی تاکید کرد البته تلاش‌های تازه‌ای از سوی اروپایی‌ها برای حفظ برجام آغاز شده است و همین امر می‌تواند مانع از آن شود که این مکانیزم فعال گردد.

از سوی دیگر از نظر اقتصادی هم می‌توان به اهمیت این مساله پرداخت. برای این مهم باید توجه داشت که در تمام این ماه‌هایی که ایالات متحده رسما از برجام خارج شد و ایران را تحریم کرد عملا اروپایی‌ها دیگر به تعهدات خود پایبند نبودند. به بیان دیگر با وجود امیدی که اروپایی‌ها می‌دادند خروج امریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها علیه ایران اقتصاد ایران را دچار مشکلات فراوان کرد. در این رهگذر باید توجه داشت که نقل و انتقال پول به‌شدت دچار مشکل شد و حتی وعده‌های اروپا در خصوص اینستکس هم در عمل تحقق نیافت. درنتیجه اجرای مکانیسم ماشه در کوتاه‌مدت تاثیر شگرفی در بازار ارز ایران نخواهد داشت

اثرگذاری مکانیسم ماشه اگر با الغای برجام و رفتن دوباره پرونده ایران به شورای امنیت می‌تواند در آینده به شکلی تاثیراتی داشته باشد اما در مقطع کنونی به نظر نمی‌رسد مکانیسم ماشه به تنهای پیامد چندانی برای کشور داشته باشد. وقتی امریکا ایران را تحریم کرد در عمل همه فشارهای ممکن به سیستم بانکی کشور و فروش نفت آمد. یعنی ایالات متحده کاری کرد که اروپایی‌ها علی رغم تمایلی که به حفظ برجام دارند و در گفته‌های خود نسبت به تکروی ترامپ اعتراض داشتند نتوانند به هیچ کدام از تعهدات برجام پایبند بمانند و این امر به تدریج تمایل ایران را به حفظ برجام لوث کرد. به این اعتبار من فکر نمی‌کنم حتی شدت عمل اروپا در این مرحله هم حداقل اقتصاد ایران را تا پایان سال دچار مشکل کند.

این را هم باید در نظر داشت که دنیا متاسفانه بر مبنای اخلاقیات اداره نمی‌شود و زور و توان نظامی نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین مناسبات در جهان دارد. به همین دلیل از حالا نمی‌توان اقدامات دورتر را پیش‌بینی کرد. چرا که در سال آینده اتفاقات متعددی می‌تواند رخ دهد که هر کدام تاثیراتی را به همراه خواهد داشت. مساله این است که اگر مکانیسم ماشه فعال شود ولی نتیجه مورد نظر اروپایی‌ها از آن گرفته نشود، احتمالا پرونده ایران به شورای امنیت خواهد رفت.  در رابطه با پیامدهای رفتن پرونده ایران به شورای امنیت باید گفت که رفتن پرونده ایران به شورای امنیت قبل از هر چیز یک تهدید سیاسی است و عملی تهدید آمیز است. ولی همانطور که گفتم تحریم‌های امریکا چنان شدید هستند و چنان باعث بازدارندگی کشورهای اروپایی در همکاری با ایران شده که اعمال تحریم‌های دوباره به شکل اجرایی تاثیرات عجیب و غریبی نخواهد داشت. گرچه همانطور که تاکید کردم به هر حال از نظر سیاسی یک تهدید و فشار سخت است.

با این حال به نظر من اروپایی‌ها بیشتر تمایل دارند برجام حفظ شود. به عبارت ساده‌تر اروپایی‌ها بدون اینکه تعهدات خود را انجام دهند دوست دارند ایران متعهد به برجام بماند. به همین دلیل در قالب مکانیسم ماشه بیشترین فشار خود را خواهند آورد که برجام را بدون دادن تعهدی حفظ کنند. اینجا است که ایران باید تعیین کند که کدام مسیر را بهتر می‌داند.