بازی با قیمت خودرو

تعادل |

«هرچه به روزهای پایانی سال نزدیک می‌شویم، بازار خودرو روزهای پرنوسانی را پشت سر می‌گذارد.» هرچند قیمت خودرو ظرف چند روز اخیر تا حدودی روند کاهشی را تجربه می‌کند، اما همچنان در مقایسه با ماه‌های گذشته، رشد قیمتی بالایی را داشته است. این افزایش در حالی بوده که طی ماه‌های اخیر و با اعلام رشد تولید خودرو، بارقه‌هایی از امید برای کاهش قیمت، ایجاد شد. با این وجود هیچ‌کدام از انتظارات برای افت قیمت خودرو محقق نشدند. اما در تحلیل اینکه چرا قیمت خودروهای داخلی در این روزها به یک‌باره اوج گرفت، صاحبنظران، آن را یک نوع بازی قیمتی از سوی عده‌ای سودجو می‌دانند که رانت اطلاعاتی دارند و بازار را به راحتی به هم می‌زنند. برخی دیگر از کارشناسان نیز، «قیمت‌گذاری دلالان در فضای مجازی و نبود نهادی برای نظارت بر عملکرد آنها»، «کاهش عرضه»، «نوسان قیمت ارز»، «فاصله قابل توجه میان قیمت کارخانه و بازار»، «تقاضای مازاد ۳۵ درصدی بر عرضه»، «تعهدات معوق خودروسازان از سال گذشته»، «تحریم‌های خارجی در سایه تحریم‌های سنگین داخلی»، «افزایش هزینه‌های تامین قطعات و دور زدن تحریم‌های خارجی» را از دلایل اصلی این رشد قیمتی عنوان می‌کنند. در همین حال، خودروسازان نیز اتهام «کنترل عرضه و قیمت» را رد می‌کنند. البته افزایش تولید خودروسازان براساس آمار منتشر شده از سوی وزارت صمت در ماه‌های اخیر گواهی بر ادعای آنان است. البته آنها «فاصله قابل توجه میان قیمت کارخانه و بازار» را علت اصلی رشد قیمت خودرو می‌دانند و اعتقاد دارند این روند، دست دلالان و رانت‌جویان را باز گذاشته است.

    قیمت خودروها به روایت اعداد

از چندی پیش قیمت خودرو در بازار، روندی صعودی به خود گرفت و هر روزه بر قیمت آن افزوده شد. بازار به اندازه‌ای آشفته بود که حتی شاهد رشد 10 تا 12 میلیون تومانی قیمت خودرو ظرف یک روز بودیم. البته بازار خودرو روز دوشنبه (21 بهمن ماه) آرام‌تر از روزهای پیشین آن بود؛ اما همچنان قیمت‌ها در مقایسه با فصل گذشته، رشد بسیار قابل توجهی را نشان می‌دهد. به‌طوری که «سمند LX» دوشنبه در بازار با قیمت 97 میلیون تومان برای فروش گذاشته شد؛ درحالی که قیمت کارخانه همین خودرو، 66 میلیون و 980 هزار تومان اعلام شد. قیمت یاد شده در حالی است که این خودرو در ابتدای پاییز 57 میلیون و 800 هزار تومان در بازار عرضه شد. در واقع قیمت این محصول ظرف کمتر از 5 ماه، بیش از 30 میلیون تومان رشد را پشت سر گذاشته است. «سورن» دیگر خودرویی است که روز دوشنبه با قیمت 126 میلیون تومان در بازار آزاد و 82 میلیون و 558 هزار تومان از سوی کارخانه برای فروش گذاشته شد. همین محصول در ابتدای پاییز با قیمت 95 میلیون تومان در بازار عرضه شد.

«دنا تیپ 1 » هم از سوی کارخانه با قیمت 83 میلیون و 623 هزار تومان عرضه شده؛ درحالی که این محصول در بازار با قیمت 139 میلیون تومان عرضه شد. این خودرو در ابتدای پاییز 104 میلیون تومان، قیمت‌گذاری شد. پژو 405 نیز با قیمت 92 میلیون و 500 هزار تومان در بازار عرضه شد. قیمت یاد شده در حالی است که خودرو مورد بحث در ابتدای پاییز، تنها 73 میلیون تومان در بازار فروخته شد. پژو 207 دنده‌ای با قیمت 146میلیون تومان در بازار قیمت‌گذاری شد. پژو 206 تیپ5 نیز، 118 میلیون تومان قیمت‌گذاری شد. این خودرو در ابتدای پاییز با قیمت 97 میلیون تومان در بازار، فروخته شد.

 «تیبا 2 » در طیف قیمتی 74 تا 75 میلیون تومان در بازار عرضه شد؛ این در شرایطی است که این خودرو در ابتدای فصل پاییز، 53 میلیون و 700 هزار تومان قیمت‌گذاری شد. «ساینا» نیز در بازار آزاد با قیمت 75 میلیون و 700 هزار تومان، قیمت‌گذاری شد؛ در همین حال این محصول با قیمت 55 میلیون و 960 هزار تومان از سوی کارخانه قیمت‌گذاری شده است. اما این خودرو در ابتدای پاییز با قیمت 54 میلیون و 500 هزار تومان عرضه شد. «کوییک» دنده‌ای نیز از سوی بازار با قیمت 83 میلیون و از کارخانه با قیمت 61 میلیون و 220 هزار تومان قیمت‌گذاری شده است؛ هرچند قیمت کوییک در ابتدای مهرماه 63 میلیون بود.

فعالان و کارشناسان اقتصادی صنعت خودرو، دلایل متعددی برای رشد قیمت خودرو عنوان می‌کنند. بسیاری اعتقاد دارند این رشد قیمتی در حالی پدید آمده که مدت‌هاست بازار خودرو در رکود به سر می‌برد و خریدار واقعی برای این محصول وجود ندارد. در چنین شرایطی، دلالان به‌صورت سلیقه‌ای در فضای مجازی برای خودروها، قیمت تعیین می‌کنند. بنابراین از سازمان‌های متولی انتظار می‌رود، هرچه سریع‌تر به این موضوع ورود کنند. در همین حال دو نرخی بودن خودرو، زمینه را برای سوءاستفاده دلالان و واسطه‌ها، مهیا می‌کند؛ بنابراین انتظار می‌رود هرچه سریع‌تر به راه‌حلی برای این موضوع اندیشیده شود. برخی دیگر از کارشناسان نیز اعتقاد دارند کاهش عرضه خودرو در مقایسه با سال‌های گذشته، روند صعودی قیمت خودرو را تشدید کرده‌ است. در این میان برخی معتقد هستند تولیدکنندگان با کنترل عرضه، قیمت بازار را در اختیار می‌گیرند و زمینه افزایش قیمت‌ها را فراهم می‌آورند.

سعید موتمنی، رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اختلاف ۲۰ تا ۴۵ میلیون تومانی قیمت کارخانه و بازار در خودروهای پرتیراژ گفت: هر زمان که به هر دلیل عرضه به بازار کم شد، قیمت‌ها افزایش یافت. سال گذشته در همین ایام تصمیم گرفتند که با فروش 5 درصد زیر حاشیه بازار، قیمت‌ها را متعادل کرده و از افزایش قیمت جلوگیری کنند اما واقعا با این شیوه، قیمت خودرو متعادل و ارزان شد؟ آیا فاصله قیمت کارخانه و بازار از بین رفت یا بیشتر شد؟

این کارشناس صنعت خودرو با تاکید بر اینکه علاوه بر عرضه کم، نوسان قیمت ارز نیز موجب به‌هم ریختگی بازار شده، اظهار کرد: در حال حاضر خرید و فروش در بازار به دلیل نوسان نرخ ارز بسیار کم شده و دیگر نه فروشندگان چندان میل به فروش دارند و نه خریدار واقعی ریسک خرید را می‌پذیرد. رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودروی پایتخت همچنین در گفت‌وگوی دیگر با «ایرنا» تاکید کرد که این روند صعودی قیمت یک بازی است و عده‌ای سودجو که رانت اطلاعاتی دارند، همچنین افرادی که از طریق ربات ثبت‌نام می‌کنند خودروهای موجود را در اختیار گرفته و بازار را به راحتی به هم می‌زنند. او به اعلام خبر افزایش قیمت «تیبا» به ۷۰ میلیون تومان در هفته گذشته اشاره کرد و گفت: این قیمت روی کاغذ بود اما در اتحادیه و نمایشگاه‌ها، خودرویی با این قیمت معامله نشد. همین فضاسازی‌های کاذب در سایت‌ها و کانال‌ها، تفاوت قیمتی ۵۳ میلیون تومانی درب کارخانه و بازاری خودرویی مثل «دنا» را رقم زده است.

رییس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودروی پایتخت درادامه افزود: هر خودرو یک شماره شناسایی (VIN) دارد که بر اساس آن قابل رصد است، در ماه‌های گذشته «ایران خودرو و سایپا» بیش از ۱۰ هزار دستگاه خودرو به مشتریان تحویل داده‌اند، اما فقط تعداد محدودی از آنها برای سرویس اولیه مراجعه کرده‌اند؛ این موضوع بدین معنی است که فقط پارکینگ این خودروها عوض شده است.

    عرضه خودرو را کنترل نمی‌کنیم

البته در همین حال، خودروسازان با اشاره به آمارهای تولید ماهانه خود، اتهام کنترل عرضه و قیمت را رد می‌کنند. چندی پیش فرشاد مقیمی، مدیرعامل گروه صنعتی ایران‌خودرو با رد اتهام کنترل عرضه از سوی خودروسازان گفت: براساس آمارهای منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، باید تاکید کرد که تولید خودروسازان در ماه‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. ضمن اینکه ما طرح‌هایی همچون تحویل در روزهای تعطیل را هم برای مشتریان از درب کارخانه قرار داده‌ایم تا هرچه سریعتر خودرو به دست مردم برسد. براساس آمار منتشر شده از سوی ایران خودرو، این شرکت خودرویی از ابتدای بهمن ماه سال جاری بدون احتساب روزهای تعطیل روزانه بیش از ۲۶۰۰ دستگاه از محصولات ایران‌خودرو به مشتریان تحویل داده است. بنابراین این سوداگران هستند که بازار خودرو را ملتهب می‌کنند و زمینه رشد قیمت آن را فراهم می‌کنند. در همین حال برخی دیگر از فعالان صنعت خودرو، فاصله قابل توجه میان قیمت کارخانه و بازار را علت اصلی گرانی‌های بازار خودرو عنوان می‌کنند. احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان اعتقاد دارد این ادعا که خودروساز تولید دارد اما آن را به بازار عرضه نمی‌کند از اساس، کذب است. تنها علت اصلی گرانی‌های اخیر بازار خودرو، فاصله زیاد میان قیمت کارخانه و بازار است که زمینه دلال‌پروری را فراهم کرده و صف و رانت برای خرید خودرو ایجاد می‌کند. البته با توجه به ماه‌های پایانی سال، همچون روال هرساله، افزایش تقاضا در این ایام، تاحدودی تاثیرگذار بر قیمت‌ها و سبب افزایشی شدن آنها در بازار می‌شود.

از سوی دیگر، حسن کریمی‌سنجری کارشناس صنعت خودرو نیز معتقد است که تقاضای مازاد ۳۵ درصدی بر عرضه، تعهدات معوق خودروسازان از سال گذشته، تورم عمومی، نوسان نرخ ارز نیز التهاب این بازار جذاب را بیشتر می‌کند. ضمن اینکه تحریم‌های خارجی در سایه تحریم‌های سنگین داخلی نیز دست و پاگیر این صنعت شده و با افزایش هزینه‌های تامین قطعات و دور زدن تحریم‌های خارجی، اجازه بازگشت ثبات را به این بازار نمی‌دهد.  فربد زاوه دیگر کارشناس صنعت خودرو کشور نیز در اظهاراتی بیان می‌کند: با وجود ادعای افزایش تولید، حجم کلی عرضه همچنان بسیار پایین است. آمار ۹ ماهه بورسی از کاهش حجم تولید به صورت کلی خبر می‌دهد و بنابراین تعدیل قیمت در کوتاه‌مدت را دور از ذهن می‌کند. از سوی دیگر فاصله قیمت کارخانه و بازار چنان زیاد است که جذابیت ثبت‌نام به قصد سودآوری را زیاد می‌کند؛ در چنین شرایطی تقاضای کاذب در بازار به وجود می‌آید.

    افزایش قیمت خودرو غیرقابل قبول است

در همین حال، حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌ابراهیم رییسی هم به تازگی در جلسه شورای‌ عالی قوه قضاییه در مورد رشد بی‌سابقه قیمت خودرو در اظهاراتی بیان کرد: مسوولان باید با انجام وظایف خود و تشدید نظارت، به ویژه در ایام پایانی سال مانع افزایش کاذب قیمت کالاها شده و اجازه ندهند مردم در این زمینه نگران شوند. از همین رو، رییس دستگاه قضا، خواستار نظارت همه‎جانبه مسوولان وزارت صمت، سازمان تعزیزات و سازمان حمایت از حقوق مصرف‎کنندگان در این زمینه شد. در ضلع دیگری، سید‌یاسر رایگانی سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی نیز، با اشاره به افزایش قیمت بی‌ضابطه ۱۰ میلیون تومانی به صورت روزانه برخی از انواع خودرو، عنوان کرد: سقف قیمتی خودرو باید از سوی مراجع نظارتی تعیین شود تا سازمان تعزیرات بتواند به گرانفروشی در این حوزه رسیدگی کند. او تاکید کرد: آمادگی آن را داریم که درصورت تعیین ضابطه برای قیمت خودرو و همچنین گزارش دستگاه‌های نظارتی همچون اتحادیه‌ها و سازمان صنعت، معدن و تجارت، به تخلفات در این حوزه در اسرع وقت و حتی در روزهای تعطیل رسیدگی کنیم. رایگانی همچنین افزود: از دادستانی تقاضا داریم به نرخ‌گذاری در سایت‌های فروش ورود کنند؛ چرا که قیمت‌سازی در این سایت‌ها یکی از دلایل افزایش بی‌ضابطه قیمت خودرو است. با به تصویر کشیدن بازار نابسامان خودرو آن‌هم در روزهای پایانی سال 98 باید دید متولیان خودرویی کشور برای سروسامان دادن به نرخ‌های غیرمنطقی برخی از خودروهای داخلی چه برنامه‌ای را در دستور کار خود قرار خواهند داد؟