دو نگاه به تولید خودروهای برقی

تعادل| مرضیه احقاقی |

چندی پیش یک شرکت خودروسازی تفاهمنامه‌ای را با یک گروه صنعتی برای تولید خودروی برقی امضا کردند. امضای این تفاهمنامه خودرویی بحث‌های زیادی را به همراه داشت. برخی با اشاره به چالش‌های کنونی خودروسازان، از جمله «تحریم و زیان‌های انباشته مالی»، تفاهم یاد شده را یک اقدام هیجانی ونمایشی عنوان کردند. به باور منتقدین این طرح، شرکت‌های داخلی تحت تاثیر جو هیجانی دنیا برای تولید خودروی برقی قرار گرفته‌اند، جوانب اقتصادی و بار مالی این پروژه را مورد توجه قرار نداده‌اند. از این رو، خیلی نمی‌توان به نتیجه بخش بودن آن امید بست. در این میان، این پرسش نیز قابل طرح است که با توجه زیان انباشته خودروسازان آیا اجرای این پروژه در اولویت قرار دارد؟ در مقابل اما نگاه دیگری وجود دارد که اجرای این طرح را یک حرکت روبه جلو می‌دانند و از خودروهای برقی به عنوان خودروهای آینده نام می‌برند. براساس گفته‌های آنان، مسیر تولید این خودروها، همچنان بکر است و می‌توان به کسب نتیجه از آن امیدوار بود. چراکه شرکت‌های تولیدکننده خودروی برقی دنیا نیز برای سال 2025 به بعد سرمایه‌گذاری می‌کنند و امیدوار هستند از این سال، تقاضا برای این خودروها افزایش یابد.

در چنین شرایطی، هر شرکتی که بخواهد سهمی از این بازار را از آن خود کند؛ باید از هم‌اکنون وارد صحنه تولید شود و استراتژی تولید خودرو برقی را در دستور کار خود قرار دهد. این کارشناسان توانایی محدود خودروسازان در تولید خودروهای با سوخت فسیلی را به منزله عدم توانمندی آنان در تولید خودروی برقی نمی‌دانند و حتی می‌گویند می‌توان عقب‌ماندگی صنعت خودروسازی کشور را در این مسیر جبران کرد.

    جزییات یک پروژه خودرویی

تولید خودرو برقی در شرایطی که تولید خودروهای با سوخت فسیلی با چالش‌های متعددی روبرو است؛ سوالات متعددی را در ذهن مخاطبان و کارشناسان ایجاد کرده است. در این میان برخی کارشناسان اعتقاد دارند با وجودی که اجرای پروژه‌های توسعه‌ای لازمه ماندگاری صنعت است؛ اما تعریف این پروژه در شرایط کنونی و با وجود چالش‌هایی که خودروسازان به‌طور مرتب از آن دم می‌زنند؛ غیر قابل قبول است. تا جایی که بسیاری طرح یاد شده را تبلیغاتی می‌دانند و امیدی به نتیجه آن ندارند. علاوه بر این حتی اگر امکان تکنولوژیکی برای تولید خودرو برقی، فراهم باشد؛ نباید به اقتصادی بودن آن خوش‌بین بود. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که در انتشار خبر تولید خودروی برقی با مشارکت دو شرکت «سایپا و گروه مپنا»، جزییاتی از این طرح اعلام نشد و همین موضوع، زمینه بدگمانی هرچه بیشتر نسبت به این طرح را فراهم کرد. قیمت تمام شده این خودرو، بازاریابی و فروش آن و همچنین تامین زیرساخت‌های موردنیاز برای استفاده از آن در سطح شهرها، موضوعات دیگری هستند که لازم است از هم‌اکنون به آنها فکر کرد و در سیاست‌گذاری‌ها مورد توجه قرار گیرد.

در همین حال برخی دیگر از فعالان و کارشناسان این صنعت، سیاست یاد شده را مثبت ارزیابی می‌کنند. این افراد اعتقاد دارند، توانایی محدود خودروسازان در تولید خودروهای با سوخت فسیلی به منزله عدم توانمندی آنان در تولید خودروی برقی نیست و حتی می‌توان عقب‌ماندگی صنعت خودروسازی کشور را در این مسیر جبران کرد. آنها، خودرو برقی را خودروی آینده می‌نامند و تاکید دارند، ایران نیز باید از حال حاضر، وارد عرصه تولید این خودروها شد تا از قافله این صنعت عقب نماند.

حسن کریمی سنجری از کارشناسان صنعت خودرو است که توافقنامه یاد شده برای تولید خودرو برقی را در حالت کلی مثبت ارزیابی می‌کند. کریمی سنجری در گفت‌وگو با روزنامه «تعادل»، گفت: ما 2 راه برای توسعه صنعت خودرو کشور، پیش‌رو داریم. مسیر نخست توسعه تولید خودروهای فسیل‌سوز است. این مسیر با توجه به فاصله بسیار زیاد صنعت خودروسازی ایران و شرکت‌های معتبر دنیا؛ همچنین با در نظر گرفتن تحریم‌ها و رقابت سنگین بین‌المللی، دشوار به‌نظر می‌رسد. مسیر دوم ورود به حوزه تولید خودروهای برقی است. از آنجا که این مسیر بکر‌تر است و حتی شرکت‌های مطرح خودروسازی دنیا نیز تاکنون، اقدامات قابل قبولی در این عرصه انجام نداده‌اند؛ احتمال موفقیت در آن بیشتر است.

این کارشناس صنعت خودرو تاکید کرد: منظور از توسعه یافتگی در تولید خودروهای برقی، تنها موفقیت در طراحی و تولید نیست؛ بلکه بازاریابی، موفقیت در فروش و سوددهی نیز مورد توجه قرار دارد. کما اینکه در حال حاضر برخی شرکت‌های چینی، در تولید خودروهای برقی از خودروسازان مطرح دنیا، با فاصله قابل توجهی، جلو افتاده‌اند. بنابراین ورود به مسیر تولید خودروهای برقی، به منزله میانبری برای تولید و موفقیت در تولید خودروهای آینده است. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که در چنین شرایطی، حتی ورود به حوزه بازاریابی و فروش این خودروها نیز، آسان‌تر به نظر می‌رسد. چراکه هنوز بازار فروش خودروهای برقی، تقسیم‌بندی نشده است.

کریمی سنجری افزود: براساس پیش‌بینی‌ها از حدود 5 تا 10 سال آتی، تقاضا برای خودروهای برقی، افزایشی خواهد بود. در چنین شرایطی، هر شرکتی که بخواهد سهمی از این بازار از آن خود کند؛ باید از هم‌اکنون وارد صحنه تولید شود و استراتژی تولید خودرو برقی را در دستور کار خود قرار دهد. با این وجود حرکت درست در این مسیر و کسب موفقیت باید مورد سوال و کارشناسی قرار گیرد. یعنی لزوما ورود به عرصه تولید خودرو برقی به منزله موفقیت در آن نخواهد بود و نمی‌توان نظر قطعی درباره نتیجه آن داد. بلکه نتیجه نهایی به عملکرد شرکت‌های طرف قرارداد بستگی دارد.

گروه مپنا سابقه تولید دیزل‌های برقی را در کارنامه خود دارد. البته که فضای ساخت خودرو برقی با ژنراتور برقی متفاوت است اما شاید به واسطه این دانش فنی و تلفیق تخصص این دو شرکت بتوان، به نتیجه نهایی امیدوار بود. کریمی در همین حال پیشنهاد داد برای تضمین موفقیت طرح‌ یاد شده می‌توان از کمک یک خودروساز چینی کمک گرفت و کنسرسیومی سه طرفه تشکیل شود. حضور چینی‌ها به واسطه سابقه فعالیت‌شان در این حوزه می‌تواند کمک‌کننده باشد و سهمی از تامین قطعات این خودروها را در اختیار بگیرند.

اما آنچه در این بین ضروری به نظر می‌رسد، سرعت عمل در این مسیر است؛ به عبارتی، تا جایی که انتظار می‌رود فاصله میان تولید نمونه تا تولید انبوه را به حداقل ممکن کاهش داد. تحقق این هدف نیازمند همراهی یک زنجیره‌ای از تامین قطعات (قطعه‌سازان) است که خودروسازان را در این مسیر کمک کنند. توان قطعه‌سازی در تولید خودروهای برقی در کشور ما وجود ندارد؛ بنابراین انتظار می‌رود از توان کشوری چون چین در این خصوص بهره گرفته شود. در غیر این صورت، همچون بسیاری از تفاهمنامه‌های روی کاغذ، شاهد خودرو نیمه‌کاره برقی و تنها نمونه‌های آزمایشی خواهیم بود که تنها در نمایشگاه‌ها، نمایش داده شوند. بنابراین باید مجموعه‌ای از قطعه‌سازان قوی برقی را در حوزه تولید خودروهای برقی ایجاد کنیم و از کمک آنها بهره بگیریم.

به گفته سنجری، از آنجایی که خودرو برقی خودرو آینده است، استفاده از این خودروها در سطح شهرها، نیازمند زیرساخت‌های لجستیکی است. شرکت‌های خودروسازی نیز برای سال 2025 به بعد سرمایه‌گذاری می‌کنند و امیدوار هستند از این سال، تقاضا برای این خودروها افزایش یابد. بنابراین تا ایران توان ساخت این خودروها را به‌صورت انبوه پیدا کند، تقاضا آن نیز ایجاد می‌شود. اما در این میان همچنان تامین زیرساخت‌های تردد خودروهای برقی در کشور جای شبهه دارد. تامین زیرساخت برای استفاده از خودروهای برقی (همچون ایستگاه شارژ برق، انبوه‌سازی باتری این خودروها و....) نیاز به همت ملی دارد و باید سیاست‌گذاری متناسب با آن اجرایی شود.

از سوی دیگر، امیرحسن کاکایی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران هم در گفت‌وگو با «تعادل»، و درباره توافقنامه ساخت خودرو برقی گفت: به‌نظر می‌رسد شرکت‌های داخلی تحت تاثیر جو هیجانی دنیا برای تولید خودروی برقی قرار گرفته‌اند. این جو در حالی است که خودروهای برقی تنها سهم 5 درصدی از مجموع تولید خودرو دنیا را در اختیار دارند.

در چنین شرایطی باید اذعان کرد که حرکت خودروسازان ایرانی برای تولید خودرو برقی، اقدامی هیجانی است و جوانب اقتصادی آن، در نظر گرفته نشده است. درچنین شرایطی نمی‌توان به کسب نتیجه چنین اقدامی، امیدوار بود. این کارشناس صنعت خودرو افزود: خودروسازان کشور طی سال‌های گذشته تحقیقاتی با هدف تولید خودروی برقی انجام دادند و نمونه‌های نمایشگاهی را طراحی کردند؛ اما در توافقنامه مورد بحث، قرار است تولید خودروی برقی به سطح جدی‌تری برسد و خودرویی با تکنولوژی جدید دنیا طراحی و تولید شود که قابلیت عرضه به بازار را داشته باشد. کاکایی در همین حال تاکید کرد: تولید خودرو برقی به منزله پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در تکنولوژی صنعتی ایران است. اما واقعیت این است که فرآیند تولید خودروی برقی اقتصادی نیست.

بنابراین این سوال مطرح می‌شود در شرایطی که خودروسازان کشور با زیان‌های مالی قابل توجهی روبرو هستند؛ آیا این پروژه واقعا باید در اولویت قرار گیرد؟ او تاکید کرد: از شواهد موجود اینطور به‌نظر می‌رسد که توافقنامه یاد شده تنها جنبه هیجانی دارد و سیاستمداران باید پاسخگو باشند که در شرایط کنونی، شروع این پروژه چه لزومی داشته است؟