ترکیه و روسیه در آستانه جنگ سرد

گروه جهان| آیت وکیلیان|

تنش بین سوریه و ترکیه وارد مرحله جدیدی شده است؛ هشدارهای شدیداللحن مقامات سیاسی ـ نظامی دو طرف چنین ادعایی را ثابت می‌کند. ترکیه در موضوع‌گیری‌های رسمی خود، سعی بر آن دارد تا کمک‌های خود به نیروهای مورد حمایت خود را که شامل خدمات لجستیکی، ادوات پیشرفته نظامی و باز کردن مسیر برای پیشروی بیشتر آنان در خاک سوریه (ادلب) است کتمان کند. اما دولت و ارتش سوریه، ترکیه را مسوول مستقیم پیش‌روی و تعرض تروریست‌ها به سوریه و تبعات ناشی از این وقایع می‌داند. پیشتر نیز منابع روس، ترکیه را به تحویل سلاح و تجهیزات نظامی به گروه تروریستی «هیات تحریر الشام» متهم کرده بودند.

به‌گزارش المیادین، درحالی که ارتش سوریه کنترل روستایی را در حومه ادلب در دست گرفته، تروریست‌های تحریر الشام (النصره سابق) با پشتیبانی ترکیه به پایگاه‌های ارتش سوریه در غرب حلب حمله کردند. ارتش سوریه کنترل روستای رکایا در شمال غرب خان شیخون در حومه ادلب را در دست گرفت. نیروهای دولتی سوریه به پیش‌روی سریع خود در حومه حلب و ادلب ادامه داده و پس از سیطره بر دانشکده پلیس در جنوب غرب حلب کنترل مسیر حلب ـ ادلب را در دست گرفتند. رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه، شنبه اعلام کرد که آنکارا امکان ندارد در قبال پیش‌روی ارتش سوریه ساکت بنشیند. او تأکید کرده اگر ارتش سوریه تا پیش از پایان فوریه از ادلب عقب‌نشینی نکند با آنها برخورد جدی خواهد کرد.

تنش پنهانی بین روسیه و ترکیه نیز در این اتفاقات علنی شده است. به‌دنبال تهدید سفیر روسیه در ترکیه، آنکارا تدابیر امنیتی در اطراف سفارت مسکو را تشدید کرد. به‌گزارش نووستی، الکسی یرخوف سفیر روسیه در ترکیه، گفته بود، «وضعیت ادلب سوریه در شبکه‌های اجتماعی ترکیه تنشی را علیه روسیه ایجاد کرده است.» از سوی دیگر، ترکیه، روسیه را به ناکامی در پایبندی به توافق سوچی متهم کرده و مدعی است، آنکارا مسوولیت‌های خود را در ادلب؛ آخرین پایگاه اصلی نظامیان مخالف در سوریه انجام داده است.

     روی ترکیه حساب   باز کردیم!

در حالی که ترکیه سعی دارد نقش ه‍ژمونیک خود در بحران ادلب (به سود تروریست‌ها) را انکار کند، سرکرده گروه تروریستی «هیات تحریر الشام» در توجیه مداخلات نظامی آنکارا در سوریه، درگیری‌های شمال سوریه را به مردم و دولت ترکیه مرتبط دانسته است. به‌گزارش روسیا الیوم، «ابو محمد الجولانی» با اشاره به عملیات ارتش سوریه برای آزادسازی ادلب مداخله ترکیه در امور این استان را توجیه کرده است. او در این باره گفته: «نبرد شمال سوریه به ملت ترکیه نیز مربوط می‌شود، چراکه پیامدهای آن از نظر اقتصادی، امنیتی و نظامی بر این کشور تأثیر خواهد گذاشت.» الجولانی همچنین تأکید کرده جبهه النصره روی قدرت داخلی و سرمایه‌گذاری ترکیه به سود این گروه حساب باز کرده است.

     مذاکره بر سر ادلب

داود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه، ۱۰ فوریه اعلام کرد که ترکیه و روسیه درباره ادلب هنوز به توافق نرسیده‌اند. رسانه‌های ترکیه نیز گزارش کرده‌اند که گفت‌وگوهای ترکیه و روسیه از هشتم فوریه در آنکارا آغاز شده و نخستین جلسه، سه ساعت طول کشیده است. به‌گفته وزارت خارجه ترکیه، این گفت‌وگوها برای تضمین صلح و پیشبرد روند سیاسی ادامه می‌یابد. روسیه و ترکیه ۲۰۱۷ قرارداد تنش‌زدایی در ادلب را امضا کردند که سال بعد به اجرا درآمد. توافق این بود که دو کشور با تشکیل نیروی مشترک، مانع درگیری مخالفان و نیروهای دولتی در این استان شوند. به‌گزارش آناتولی، ارتش ترکیه به‌تازگی به شمار نیروهای خود در مرز سوریه افزوده و بیش از ۳۰۰ خودرو نیروهای ویژه و مهمات به مرز سوریه منتقل کرده است. همچنین اردوغان تهدید کرده در صورت نقض توافق ادلب، به برنامه جایگزین رو خواهد آورد.  یک منبع روس گزارش داده که ترکیه بیش از ۷۰تانک، حدود ۲۰۰ خودروی زرهی و ۸۰ توپخانه را وارد ادلب کرده و بخش زیادی از این تجهیزات را به نیروهای مسلح جبهه النصره تحویل داده است. این منبع با بیان اینکه نیروهای هیات تحریر الشام و دیگر گروه‌ها با پوشش نظامی ترکیه در جنگ علیه نیروهای سوریه مشارکت دارند، گفته: «در سطح میدانی نیز، ارتش ترکیه ایست‌های بازرسی خود را در منطقه ادلب با نیروهای ویژه کماندو تقویت می‌کند.» در همین راستا، آناتولی گزارش داده اتوبوس‌های حامل نیروهای ویژه وارد جنوب ترکیه شده و بلافاصله توسط نفربرهای زرهی به ایست‌های بازرسی در ادلب منتقل شدند. از طرفی روسیه نیز گفته که پیروزی اسد در ادلب حتمی است. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، گفته: «ما با آنکارا روابط خوبی داریم اما این بدان معنا نیست که در همه‌چیز اتفاق نظر داریم.» این موضع‌گیری آشکارا از تنش پنهان بین دو کشور پرده‌برداری می‌کند.

     اتهام‌زنی متحدان علیه یکدیگر

یکی از تحلیلگران یورونیوز اخیرا درباره وضعیت ادلب گفته بین ترکیه و روسیه در عمل چیزی شبیه جنگ سرد آغاز شده است. یکی از مهم‌ترین مثال‌های او، اشاره به سخنان اردوغان است که مداوماً نظامیان وابسته به روسیه و سوریه را به کشتار غیرنظامیان ادلب متهم می‌کند. اما روسیه، اتهام قتل‌عام و کشتار غیرنظامیان در ادلب را رد کرده و می‌گوید: بهتر است که ترکیه در ادلب به تعهدات خود عمل کرده و نیروهای افراطی را تحت کنترل و نظارت در بیاورد و آنان را به حمله علیه روسیه و سوریه تشویق نکند.  اشپیگل‌آنلاین در این باره نوشته: «اردوغان چنین طرحی را در ارتباط با ادلب در سر دارد تا از این طریق بر نفوذ خود در جنگ داخلی سوریه بیفزاید. به نظر می‌رسد دولت آنکارا منطقه کاهش تنش در ادلب را به عنوان منطقه حفاظتی برای ترکیه تلقی می‌کند.» فرانس24 هم در گزارشی به این نکته اشاره کرده که «ترکیه و روسیه که در جنگ سوریه طرف‌های مخالف را پشت سر می‎گذارند، در سال 2018 توافق کردند که یک منطقه دزدگیر (حائل امنیتی) را در استان شمال غربی تأسیس کنند. اما همکاری شکننده آنها با حمله دولت سوریه در ادلب مختل شده است، که طی آن13 سرباز ترک در دو هفته گذشته کشته شده‌اند. اردوغان هفته گذشته تلفنی با پوتین صحبت کرد اما هیچ چشم‌اندازی از دستیابی به موفقیت دیپلماتیک دیده نشد.