خطر حباب در بورس چقدر جدی است
احمد اشتیاقی|
تحلیلگر بازار سرمایه|
رشد بازار سرمایه در هفته‌های اخیر تداوم یافته و همین امر بسیاری را مجاب کرده که بورس و فرابورس در شرایطی حبابی به سر می‌برند. این ادعا اگرچه تماما غلط نیست، با این حال خالی از توجه کافی به ماهیت بازار سرمایه و تفاوت ذاتی آن با سایر بازارها نظیر طلا و سکه است. در حالی که در بیشتر بازارها دارایی‌های مورد معامله در عمل از تنوع چندانی برخوردار نیستند، در بازارهای سهام شاهد آن هستیم که بعضا چند هزار نماد معاملاتی روزانه در حال داد و ستد است. از این رو نمی‌توان در زمان تجربه یک دوره پر رونق و پس از آنکه نشانه‌هایی از شکل‌گیری حباب در برخی از سهم‌ها را شاهد بودیم، به راحتی رای به حبابی بودن کل بازار بدهیم.
در روزهای گذشته شاهد آن بوده‌ایم که هجوم نقدینگی به معاملات بازار بسیاری را بر آن داشته به راحتی از حبابی بودن کلیت بازار سخن بگویند. این در حالی است که بازار سرمایه در برگیرنده نمادهای بسیاری است که بخش مهمی از آنها به دلیل وزن سنگینی که دارند تاکنون همپای سایر نمادها، به خصوص نمادهای کوچک رشدی شارپی را تجربه نکرده‌اند. همین امر دلیلی شده تا در حالی که اغلب نمادهای بازار از لحاظ تعدادی در حباب فرو بروند، با این حال اغلب نمادهای دلاری به خصوص آنها که در صنایعی مانند فلزی- معدنی و پتروپالایشی فعال هستند همچنان ارزنده باقی بمانند.
در چند روز گذشته تغییر روند روزانه معاملات در برخی از نمادها و تغییر یک‌باره صف‌های خرید به صف‌های فروش سبب شده بسیاری، بازار را برای یک حرکت هیجانی آماده بدانند. این در حالی است که چنانچه تغییر جهت قیمت‌ها در نمادهای یاد شده به دلیل وجود حباب و آمادگی برای سقوطی هیجانی بود باید به سایر نمادها تسری می‌یافت و کلیت بازار را همانند آنچه پیشتر شاهد بودیم، قرمزپوش می‌کرد. با این حال آنچه در عمل رخ داده جابه‌جایی نقدینگی از صنعت یا نماد به صنعت یا نمادی دیگر است. در این میان طبیعی است که وجود بستر معاملات آنلاین و عدم اطمینان کافی برخی از سهامداران نسبت به سهام نگهداری شده، سنگینی عرضه در نمادهای یاد شده را بیشتر کند.
البته نباید این نکته را نیز از نظر دور داشت که رشد قیمت‌ها در سال جاری به خصوص در دو ماه اخیر شرایطی را فراهم آورده که به موجب آن ممکن است نگهداری بیشتر سهام نسبت به تقبل ریسک افت قیمت برای بسیاری دیگر منطقی نباشد. بنابراین طبیعی است که این بخش از سرمایه‌گذاران پس از افت قیمت در معاملات روزانه درصدد نقد کردن سهام خود و شناسایی سود برآیند.
در دو روز اخیر اقبال بازار به گروه‌هایی نظیر شیمیایی و فلزی به خوبی نشانگر آن بود که بازار همچنان برخی از صنایع را ارزنده می‌یابد و در نظر دارد تا با سنجیدن شرایط آنها همچنان به تداوم سرمایه‌گذاری در آنها اقدام کند. همین امر سبب می‌شود تا با افت قیمت برخی از نمادها سهامداران این گروه‌ها برای جا نماندن از سود، به خریداران نمادهای از این دست بدل شوند.
اما اگر از اتفاقات این چند روز بگذریم و بخواهیم با نگاهی عمیق‌تر ریسک‌های پیش روی بازار را مورد بررسی قرار دهیم توجه به برخی مولفه‌های مشرف بر بازار سهام ضروری خواهد بود. در حال حاضر این بیم در برخی از سهامداران وجود دارد که افت قیمت ناشی از شیوع ویروس کرونای جدید که توانست قیمت کالاهای اساسی در بازارهای جهانی را تحت تاثیر قرار دهد، با انعکاس در گزارش‌های عملکرد بهمن ماه تاثیری مخرب بگذارد و نمادهای دلاری بازار به خصوص آنها که سود خود را در این بازارها به دست می‌آورند، دستخوش افت قیمت کند. در بررسی فروضی از این دست باید توجه داشت که قیمت کالاهای اساسی طی دو هفته اخیردر حال افزایش است و از سوی دیگر به دلیل عملکرد خوب بانک مرکزی قیمت دلار در سامانه نیمایی تا 13 هزار و 200 تومان افزایش یافته است، این دو عامل در کنار رونق معاملات بورس کالا و افزایش قیمت در این بستر شرایطی را پدید آورده که جای نگرانی چندانی در بحث سودآوری شرکت‌ها وجود نداشته باشد.
به نظر می‌رسد که بورس تهران با وضعیتی رو به رو است که به دلیل وجود محرک دلار و قیمت‌های جهانی از توانایی رشد بیشتر نیز برخوردار است و حتی این وضعیت می‌تواند به جابه‌جایی پایدار نقدینگی از نمادهای غیر ارزنده به نمادهایی بشود که با توجه به مولفه‌های بنیادی همچنان ارزنده هستند. در صورتی که مسوولان شرایطی را فراهم کنند که حمایت دولت به جهت‌دهی سرمایه‌های تازه وارد در صنایع بنیادی منتهی شود، شاید جای نگرانی خاصی از بابت سقوط تند و تیز قیمت‌ها وجود نداشته باشد. این مهم اگر با عرضه‌های اولیه نیز همزمان شود در نهایت می‌توان اطمینان حاصل کرد که از ورود نقدینگی به بورس در جهت تامین مالی شرکت‌ها و افزایش عمق بازار نیز استفاده لازم به عمل آمده است.
